Η Τουρκία έρχεται σε αδιέξοδο στη μεσανατολική της πολιτική. Είναι
θέμα χρόνου να φτάσει στα όριά της η συνεργασία της με τη Ρωσία.
Ιστορικά, τα γεωπολιτικά συμφέροντα των δύο χωρών αποκλίνουν. Ήδη, την
εβδομάδα που πέρασε δημοσιεύτηκε η είδηση ότι οι Ρώσοι εξοπλίζουν τους
Κούρδους στη Συρία. Αυτό που όταν το έκαναν οι Αμερικανοί, ο Ερντογάν
αντιδρούσε.
Αλλά τώρα δεν έχει απέναντί του έναν άσχετο περί τα διεθνή και τα αμερικανικά συμφέροντα πρόεδρο, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ. Έχει τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Η μεσανατολική κρίση φάνηκε να βγάζει ενισχυμένο τον Ερντογάν, αλλά στο τέλος όλοι οι εμπλεκόμενοι θα βγουν χαμένοι. Βεβαίως και η Τουρκία.
Το Ιράν ήδη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με τις χώρες όπου είχε τοποθετήσει δικές του ουσιαστικά κυβερνήσεις ή επηρέαζε τη λειτουργία τους (Ιράκ και Λίβανος). Οι διαδηλώσεις και στις δύο χώρες δεν φαίνεται να σταματούν, ακόμη και αν ικανοποιηθούν τα αιτήματα των διαδηλωτών. Ο κόσμος κουράστηκε από τους πολέμους, την αστάθεια και τη διαφθορά, και ζητά κάτι άλλο. Απροσδιόριστο προς το παρόν, αλλά διαφορετικό. Δεν θα ησυχάσει μέχρι να το πετύχει.
Η Ρωσία έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό αυτό που αναζητούσε με την εμπλοκή της στη συριακή τραγωδία. Βγήκε από την απομόνωση στην οποία περιήλθε λόγω της Κριμαίας και της Ουκρανίας, και διεκδικεί αναγνώριση ως υπερδύναμη.
Δεν ισχυρίζεται κανείς ότι οι συνεργασίες αυτές θα λειτουργήσουν σε περίπτωση στρατιωτικής κλιμάκωσης της έντασης, αλλά είναι μια προβολή ήπιας ισχύος η οποία λειτουργεί προληπτικά και αποτρεπτικά ως ενός σημείου.
Ο πρόεδρος Μακρόν και η Γαλλία αναμένεται τα επόμενα χρόνια να διαδραματίσουν σημαίνοντα ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η έξοδος από την ΕΕ της Μεγάλης Βρετανίας και η αποχώρηση της Άνγκελας Μέρκελ από την πολιτική αφήνουν ένα κενό το οποίο φιλοδοξεί να καλύψει ο Μακρόν και η Γαλλία. Ήδη, δημοσιεύματα της εβδομάδας που πέρασε έφεραν τη γαλλική οικονομία να βελτιώνεται και να αναζητά τη θέση της στην ευρωπαϊκή ηγεσία.
Πιθανώς η ανάληψη ενός σημαντικού ευρωπαϊκού ρόλου από τη Γαλλία να είναι η αιτία που ο Μακρόν στάθηκε αρνητικός απέναντι στη διεύρυνση της Ένωσης με τα Σκόπια και τα Τίρανα. Οι τεράστιες θεσμικές και οικονομικές ελλείψεις των δύο χωρών θα αποτελούν υπολογίσιμη παράμετρο στη διαχείρισή τους εντός της Ένωσης, και η Γαλλία δεν θα θέλει να αναλάβει υποχρεώσεις στις οποίες θα δυσκολευτεί να ανταποκριθεί.
Επιβεβαίωση του ηγετικού ρόλου που ετοιμάζεται να αναλάβει ο Μακρόν είναι και τα όσα είπε στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στον Economist που δημοσιεύτηκε την εβδομάδα που πέρασε. Ουσιαστικά ο Γάλλος πρόεδρος μίλησε για την ανάγκη να δημιουργηθεί μια νέα αρχιτεκτονική ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας, και αναρωτήθηκε για το ρόλο του ΝΑΤΟ. «Δεν υπάρχει συντονισμός με τους εταίρους του ΝΑΤΟ στη στρατηγική απόφαση των ΗΠΑ, και είμαστε μάρτυρες μιας επίθεσης από έναν άλλο εταίρο του ΝΑΤΟ, την Τουρκία, σε μια ζώνη όπου διακυβεύονται τα συμφέροντά μας», είπε. Και πρόσθεσε: «Αυτό που ζούμε είναι ο εγκεφαλικός θάνατος του ΝΑΤΟ».
Φεύγοντας λοιπόν από την εσωτερική τσίκνα και μιζέρια, και βλέποντας τη μεγάλη εικόνα, η Τουρκία παρά την επιθετική συμπεριφορά της δεν θα κλιμακώσει σε επίπεδο σοβαρού επεισοδίου τις προκλήσεις της προς την Ελλάδα. Το διεθνές κλίμα δεν την ευνοεί, και η Ελλάδα μπορεί, ακόμη, να προβάλλει εκτός της ήπιας και σκληρή ισχύ.
Η Τουρκία, όμως, δεν θα εγκαταλείψει την υλοποίηση του Εθνικού Όρκου που δόθηκε το 1920: Να ανακαταλάβει τις περιοχές που απώλεσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μέχρι να μπορέσει να είναι σίγουρη ότι θα κερδίσει σε ποσοστό πάνω από 50%, η Ελλάδα έχει το χρόνο να καλύψει το κενό. Είναι γνωστό το τι πρέπει να γίνει.
Αλλάζει όμως και η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Και εκεί πρέπει να είμαστε πολλαπλώς έτοιμοι.
Αλλά τώρα δεν έχει απέναντί του έναν άσχετο περί τα διεθνή και τα αμερικανικά συμφέροντα πρόεδρο, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ. Έχει τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Η μεσανατολική κρίση φάνηκε να βγάζει ενισχυμένο τον Ερντογάν, αλλά στο τέλος όλοι οι εμπλεκόμενοι θα βγουν χαμένοι. Βεβαίως και η Τουρκία.
Το Ιράν ήδη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με τις χώρες όπου είχε τοποθετήσει δικές του ουσιαστικά κυβερνήσεις ή επηρέαζε τη λειτουργία τους (Ιράκ και Λίβανος). Οι διαδηλώσεις και στις δύο χώρες δεν φαίνεται να σταματούν, ακόμη και αν ικανοποιηθούν τα αιτήματα των διαδηλωτών. Ο κόσμος κουράστηκε από τους πολέμους, την αστάθεια και τη διαφθορά, και ζητά κάτι άλλο. Απροσδιόριστο προς το παρόν, αλλά διαφορετικό. Δεν θα ησυχάσει μέχρι να το πετύχει.
Η Ρωσία έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό αυτό που αναζητούσε με την εμπλοκή της στη συριακή τραγωδία. Βγήκε από την απομόνωση στην οποία περιήλθε λόγω της Κριμαίας και της Ουκρανίας, και διεκδικεί αναγνώριση ως υπερδύναμη.
Η Τουρκία είχε υπερβολικές φιλοδοξίες που δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν. Οι πόλεμοι πληρώνονται ακριβά και ο λογαριασμός θα φθάσει κάποια στιγμή στην Άγκυρα.Όλες οι δυνάμεις της περιοχής έχουν κοντύνει από τη συμμετοχή τους στους μεσανατολικούς πολέμους. Αντιθέτως, οι τριμερείς στις οποίες συμμετέχουν Ελλάδα και Κύπρος μπορεί να μην περιλαμβάνουν στρατιωτικές συμφωνίες, προβάλλουν, όμως, μια αξιόλογη ήπια ισχύ. Ήδη, στην τριμερή Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ συμμετέχουν ad hoc και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ η Γαλλία εκδήλωσε ενδιαφέρον για συμμετοχή της στην άλλη τριμερή συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου.
Δεν ισχυρίζεται κανείς ότι οι συνεργασίες αυτές θα λειτουργήσουν σε περίπτωση στρατιωτικής κλιμάκωσης της έντασης, αλλά είναι μια προβολή ήπιας ισχύος η οποία λειτουργεί προληπτικά και αποτρεπτικά ως ενός σημείου.
Ο πρόεδρος Μακρόν και η Γαλλία αναμένεται τα επόμενα χρόνια να διαδραματίσουν σημαίνοντα ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η έξοδος από την ΕΕ της Μεγάλης Βρετανίας και η αποχώρηση της Άνγκελας Μέρκελ από την πολιτική αφήνουν ένα κενό το οποίο φιλοδοξεί να καλύψει ο Μακρόν και η Γαλλία. Ήδη, δημοσιεύματα της εβδομάδας που πέρασε έφεραν τη γαλλική οικονομία να βελτιώνεται και να αναζητά τη θέση της στην ευρωπαϊκή ηγεσία.
Πιθανώς η ανάληψη ενός σημαντικού ευρωπαϊκού ρόλου από τη Γαλλία να είναι η αιτία που ο Μακρόν στάθηκε αρνητικός απέναντι στη διεύρυνση της Ένωσης με τα Σκόπια και τα Τίρανα. Οι τεράστιες θεσμικές και οικονομικές ελλείψεις των δύο χωρών θα αποτελούν υπολογίσιμη παράμετρο στη διαχείρισή τους εντός της Ένωσης, και η Γαλλία δεν θα θέλει να αναλάβει υποχρεώσεις στις οποίες θα δυσκολευτεί να ανταποκριθεί.
Βεβαίως, η γαλλική θέση έφερε ένα συμβολικό τέλος στην εποχή μετά το 1989.Από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι ηγέτες των ΗΠΑ αναγνώρισαν ότι η ομαλή επέκταση του ευρωπαϊκού σχεδίου είναι καθοριστικής σημασίας για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ευημερία. Αλλά αυτή η μακροχρόνια προοπτική φαίνεται να αλλάζει, εξαιτίας ενός συνδυασμού εσωτερικών προβλημάτων της ΕΕ και αμερικανικής αδιαφορίας.
Επιβεβαίωση του ηγετικού ρόλου που ετοιμάζεται να αναλάβει ο Μακρόν είναι και τα όσα είπε στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στον Economist που δημοσιεύτηκε την εβδομάδα που πέρασε. Ουσιαστικά ο Γάλλος πρόεδρος μίλησε για την ανάγκη να δημιουργηθεί μια νέα αρχιτεκτονική ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας, και αναρωτήθηκε για το ρόλο του ΝΑΤΟ. «Δεν υπάρχει συντονισμός με τους εταίρους του ΝΑΤΟ στη στρατηγική απόφαση των ΗΠΑ, και είμαστε μάρτυρες μιας επίθεσης από έναν άλλο εταίρο του ΝΑΤΟ, την Τουρκία, σε μια ζώνη όπου διακυβεύονται τα συμφέροντά μας», είπε. Και πρόσθεσε: «Αυτό που ζούμε είναι ο εγκεφαλικός θάνατος του ΝΑΤΟ».
Φεύγοντας λοιπόν από την εσωτερική τσίκνα και μιζέρια, και βλέποντας τη μεγάλη εικόνα, η Τουρκία παρά την επιθετική συμπεριφορά της δεν θα κλιμακώσει σε επίπεδο σοβαρού επεισοδίου τις προκλήσεις της προς την Ελλάδα. Το διεθνές κλίμα δεν την ευνοεί, και η Ελλάδα μπορεί, ακόμη, να προβάλλει εκτός της ήπιας και σκληρή ισχύ.
Η Τουρκία, όμως, δεν θα εγκαταλείψει την υλοποίηση του Εθνικού Όρκου που δόθηκε το 1920: Να ανακαταλάβει τις περιοχές που απώλεσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μέχρι να μπορέσει να είναι σίγουρη ότι θα κερδίσει σε ποσοστό πάνω από 50%, η Ελλάδα έχει το χρόνο να καλύψει το κενό. Είναι γνωστό το τι πρέπει να γίνει.
Αλλάζει όμως και η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Και εκεί πρέπει να είμαστε πολλαπλώς έτοιμοι.
Πηγή:
