Κύματα λαϊκής οργής κατά των παράτυπων μεταναστών στη Λιβύη επανεμφανίζονται κατά καιρούς, με πόλεις όπως η Τρίπολη και η Μισράτα να γίνονται πεδία διαμαρτυριών που απορρίπτουν την επανεγκατάσταση και απαιτούν άμεση απέλαση.
Ωστόσο, μια βαθύτερη ανάγνωση της κατάστασης αποκαλύπτει ότι ο πυρήνας της κρίσης δεν έγκειται στην παρουσία των ίδιων των μεταναστών, αλλά μάλλον στις ελλείψεις της λιβυκής νομοθεσίας, στην αδυναμία των θεσμών, στις αντιφατικές θέσεις μεταξύ των αρχών και του λαού και στον απόντα ρόλο της διεθνούς κοινότητας.
Απουσία νομοθεσίας και παρωχημένοι νόμοι
Μία από τις πιο σημαντικές πτυχές της κρίσης είναι ότι η Λιβύη δεν διαθέτει έναν σύγχρονο νόμο περί μετανάστευσης που να συμβαδίζει με την κλίμακα των τρεχουσών προκλήσεων. Οι ισχύοντες νόμοι χρονολογούνται δεκαετίες πριν, όταν η Λιβύη ήταν λίγο περισσότερο από ένα περιορισμένο σημείο διέλευσης.
Σήμερα, η χώρα φιλοξενεί περίπου 2,5 εκατομμύρια αλλοδαπούς, το 80% των οποίων εισήλθε παράνομα.
Αυτή η νομοθετική απουσία έχει αφήσει το ζήτημα ανοιχτό σε ατομικές ερμηνείες και έχει οδηγήσει στην απουσία ενός σαφούς νομικού πλαισίου που να ορίζει τα δικαιώματα και τα καθήκοντα των μεταναστών, τις ευθύνες του κράτους απέναντί τους και μηχανισμούς για τη ρύθμιση της παρουσίας ή της απέλασής τους.
Οι κυβερνήσεις μετά το 2011 αντιμετώπισαν το ζήτημα της μετανάστευσης υπό το πρίσμα της διαχείρισης κρίσεων και όχι στρατηγικών λύσεων.
- Η απερχόμενη κυβέρνηση του Αμπντούλ Χαμίντ αλ Ντμπεϊμπά στην Τρίπολη, για παράδειγμα, δεν κατάφερε να θεσπίσει μια σαφή πολιτική, αξιοποιώντας αντ’ αυτού το ζήτημα ως διαπραγματευτικό χαρτί με την Ευρωπαϊκή Ένωση για να εξασφαλίσει οικονομική και πολιτική υποστήριξη.
Οι υπηρεσίες ασφαλείας, όπως το Υπουργείο Εσωτερικών, αρκούνται στην ανακοίνωση των μεγάλων αριθμών, αλλά δεν εφαρμόζουν αποτελεσματικές πολιτικές για την παρακολούθηση ή την καταγραφή των αλλοδαπών, αφήνοντας την κοινωνία σε κατάσταση έντασης λόγω των χαοτικών σκηνών που σχετίζονται με τους μετανάστες.
Διεθνής κοινότητα: πίεση χωρίς λύσεις
Ο διεθνής ρόλος έχει μόνο χειροτερέψει τα πράγματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί τη Λιβύη ως πρώτη γραμμή για να ανακόψει τη ροή μεταναστών προς τις ακτές της. Αλλά αντί να βοηθήσει τη Λιβύη να οικοδομήσει ισχυρούς θεσμούς και δίκαιη νομοθεσία, οι πολιτικές της έχουν περιοριστεί στην υποστήριξη των υπηρεσιών ασφαλείας για την κράτηση ή την βίαιη επιστροφή μεταναστών.
Όταν εξετάζεται αντικειμενικά, η μεταναστευτική κρίση στη Λιβύη φαίνεται να έχει τρεις αλληλένδετες διαστάσεις:
- Νομική διάσταση: Η απουσία σύγχρονης νομοθεσίας που να ρυθμίζει την παρουσία μεταναστών.
- Θεσμική διάσταση: Η αδυναμία των αρχών να αναπτύξουν ολοκληρωμένες πολιτικές και να ενεργοποιήσουν την εποπτεία.
- Κοινωνική διάσταση: Συναισθηματικές λαϊκές αντιδράσεις που μερικές φορές μετατρέπονται σε βία, αντί για πίεση μέσω νόμιμων οδών.
Η λύση ξεκινά από μέσα:
- Έκδοση ενός σύγχρονου νόμου περί μετανάστευσης που να ορίζει δικαιώματα και υποχρεώσεις.
- Ενεργοποίηση μηχανισμών για την καταγραφή των μεταναστών και τη ρύθμιση του καθεστώτος τους.
- Αυστηροποίηση των ποινών κατά των δικτύων λαθρεμπορίας και των εμπόρων ανθρώπων.
- Έναρξη εκστρατειών ευαισθητοποίησης της κοινότητας για την ορθολογική αντιμετώπιση του φαινομένου.
- Διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε δίκαιη βάση που λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα της Λιβύης.
Το ζήτημα της μετανάστευσης στη Λιβύη δεν είναι απλώς ένα περαστικό ζήτημα· αντικατοπτρίζει την ευθραυστότητα του κράτους και των θεσμών του. Οι ίδιοι οι μετανάστες δεν αποτελούν τη ρίζα της κρίσης, αλλά μάλλον η απουσία νόμων, οι συγκεχυμένες πολιτικές και μια διεθνής κοινότητα που ασκεί πίεση χωρίς να προσφέρει δίκαιες λύσεις.
Akhbar Libya
—
