Ο Ορθόδοξος
κόσμος αναστατώθηκε πρόσφατα από επίμονες αναφορές ότι η αρχαία Μονή της
Αγίας Αικατερίνης, που βρίσκεται στη Χερσόνησο του Σινά στην Αίγυπτο,
απειλείται με αυθαίρετη ανάκληση του αυτόνομου καθεστώτος της.
Η σκέψη ότι στην εποχή μας της υποτιθέμενης διαθρησκευτικής συναδέλφωσης μια κυβέρνηση θα μπορούσε να διαπράξει μια τέτοια εξωφρενική πράξη με διάταγμα προκάλεσε σοκ όχι μόνο μεταξύ των Ορθόδοξων πιστών αλλά και σε ανθρώπους καλής θέλησης όλων των θρησκειών που εκτιμούν την ελευθερία της θρησκευτικής έκφρασης.
Ευτυχώς, η απειλή για την ακεραιότητα της Μονής της Αγίας Αικατερίνης φαίνεται τώρα να είναι λιγότερο άμεση από ό,τι, με βάση αποσπασματικές αναφορές, αρχικά είχε θεωρηθεί.
Η κατάργηση της μονής ως ιδρύματος Ορθόδοξης Χριστιανικής λατρείας δεν φαίνεται πλέον να είναι επικείμενη.
Ωστόσο, παραμένει η υποψία ότι για τακτικούς λόγους αυτό το αποτέλεσμα απλώς έχει αναβληθεί εν αναμονή της εμφάνισης πιο ευνοϊκών συνθηκών.
Ο συναγερμός που σήμανε πριν από αρκετές εβδομάδες μπορεί να μην είναι εντελώς ψευδής – και βεβαίως δεν αντιμετωπίζεται με δακρύβρεχτες ανακοινώσεις του υπουργείου ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών και ρητορικές επικλήσεις του δικαίου απέναντι στην κυβέρνηση Sisi.
Ιστορική Κληρονομιά και απρόσμενη αμφισβήτηση
Η Αγία Αικατερίνη χτίστηκε από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό μεταξύ 548 και 565 και έχει τη διάκριση να είναι το παλαιότερο συνεχώς κατοικούμενο χριστιανικό μοναστήρι στον κόσμο. Εντός της Ορθόδοξης κοινωνίας είναι πλήρως αυτόνομη.
Φιλοξενεί χειρόγραφα και έργα θρησκευτικής τέχνης ανεκτίμητης πολιτιστικής αξίας.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων, η μονή είχε μια αδιάκοπη και στον έξω κόσμο ελάχιστα γνωστή ύπαρξη σε μια απομονωμένη γωνιά της χερσονήσου του Σινά.
Παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη από τους Οθωμανούς καθώς και από τις άλλες δυνάμεις οι οποίες, διαδεχόμενες τους Βυζαντινούς, σε διάφορες εποχές έλεγχαν τη χερσόνησο όπου βρίσκεται.
Η ασφάλειά της εξασφαλίστηκε επιπλέον από μια συγκεκριμένη εντολή του Προφήτη Μωάμεθ που της παρείχε ενισχυμένη προστασία.
Υπό το φως αυτής της ιστορίας, το απότομα εκδηλωθέν ενδιαφέρον της αιγυπτιακής κυβέρνησης για το καθεστώς της απομακρυσμένης μονής είναι ιδιαίτερα αινιγματικό.
Το θέμα ήρθε στην προσοχή του κοινού όταν ένα αιγυπτιακό δικαστήριο διέταξε τη μονή να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία ιδιοκτησίας της εγκατάστασης,
την οποία οι μοναχοί κατέχουν επί αιώνες, ως προϋπόθεση για την
καταγραφή της στο κτηματολόγιο, η οποία είναι απαραίτητη για την
επιβεβαίωση του καθεστώτος της μονής ως ιδιοκτησίας τους.
Η απαίτηση είναι
κάπως παρόμοια με ένα δικαστήριο στην Ιερουσαλήμ που απαιτεί από τις
εβραϊκές θρησκευτικές αρχές να προσκομίσουν γραπτή απόδειξη ιδιοκτησίας
του Δυτικού Τείχους από την εποχή του Βασιλιά Δαβίδ ή το Ισλαμικό Wakf
να αποδείξει με παρόμοιο τρόπο την ιδιοκτησία του Τεμένους al-Aqsa.
Αν
και κανείς δεν αμφισβητεί πραγματικά το εγγενές δικαίωμα καμίας ομάδας
να ασκεί ιδιοκτησία και έλεγχο επί αυτών των ιδιοκτησιών, η πρακτική
συμμόρφωση με μια τέτοια δικαστική εντολή θα ήταν ένα τρομακτική
εξέλιξη.
Μέχρι στιγμής η αιγυπτιακή κυβέρνηση δεν έχει
καταστήσει σαφείς τις τελικές της προθέσεις σχετικά με αυτό το αρχαίο
χριστιανικό Ορθόδοξο ίδρυμα, η παρουσία του οποίου σε ένα απομακρυσμένο
έρημο τμήμα της αιγυπτιακής επικράτειας δεν δημιουργεί δυσκολίες για το
αιγυπτιακό κράτος.
Πολύ πιθανόν, από την άποψη των σημερινών αρχών στο Κάιρο, η υπόθεση δεν είναι παρά μια αδέξια γραφειοκρατική προσπάθεια για την επικαιροποίηση των κτηματογραφικών αρχείων.
Υπάρχει, ωστόσο, επίσης η αίσθηση ότι ενδέχεται να
τίθενται οι νομικές βάσεις για δραστική παρέμβαση στο καθεστώς της
Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο μέλλον, είτε μια τέτοια συνέπεια
προορίζεται επί του παρόντος είτε όχι.
Παραδείγματα Καταπάτησης Θρησκευτικών Χώρων: Μια Παγκόσμια Ανησυχία
Είναι πιθανό ότι οι παρεμβάσεις της ελληνικής κυβέρνησης και του Ορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων θα αποτρέψουν την Αίγυπτο από το να συνεχίσει το θέμα με τρόπο που θα έβλαπτε σοβαρά τη διεθνή φήμη της.
Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι υπό
το φως της απαλλοτρίωσης Ορθόδοξων ιερών τόπων αλλού, η αναστάτωση που
επικεντρώνεται στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά δύσκολα μπορεί να
απορριφθεί ως παρανοϊκή αντίδραση.
Μετά την έναρξη της
Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης (σ.σ. εννοεί τον πόλεμο στην Ουκρανία),
η Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας, ένα
μεγάλο Ορθόδοξο θρησκευτικό προσκύνημα, ιδιοκτησία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που βρίσκεται σε κοινωνία με το Πατριαρχείο Μόσχας, κατασχέθηκε παράνομα από τις αρχές του Κιέβου και παραδόθηκε στην «Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας», ένα κανονικά μη αναγνωρισμένο σχήμα πολιτικά ευθυγραμμισμένο με το ουκρανικό καθεστώς.
Αυτή η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε υπό την κάλυψη μιας γραφειοκρατικής τεχνικής, εντυπωσιακά παρόμοια με το πρόσχημα που προέβαλε το αιγυπτιακό δικαστήριο.
Παρόμοια μοίρα υπέστη πρόσφατα ένα άλλο σημαντικό Ορθόδοξο
προσκύνημα τεράστιας ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας, η Αγία Σοφία
στην Κωνσταντινούπολη, όταν το 2020 η τουρκική κυβέρνηση αυθαίρετα την
μετέτρεψε σε τζαμί.
Για τα προηγούμενα εκατό χρόνια, μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και υπό το κοσμικό τουρκικό κράτος, η Αγία Σοφία απολάμβανε τουλάχιστον το ουδέτερο καθεστώς μουσείου.
Έχει πλέον παραδοθεί σε άλλη λατρεία και απομακρύνθηκε εντελώς από την εμβέλεια του Ορθόδοξου κλήρου και των πιστών, όπως ακριβώς συνέβη με τη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου στην Ουκρανία και όπως φοβούνται ότι τελικά μπορεί να συμβεί και στην Αγία Αικατερίνη στο Σινά.
Στόχευση του Ορθόδοξου Χριστιανισμού
Εντός της ευρείας επίθεσης στον Χριστιανισμό στον σύγχρονο κόσμο, η παρενόχληση της Ορθόδοξης Χριστιανικής κοινωνίας είναι ιδιαίτερα εμφανής.
Κυμαίνεται από πιέσεις για εγκατάλειψη αιώνων πρακτικών και συμμόρφωση με κοσμικά πρότυπα και «ευρωπαϊκές αξίες», στις οποίες υποβάλλεται συνεχώς η αυτόνομη μοναστική κοινότητα στο Άγιον Όρος, που βρίσκεται στην Ελλάδα και επομένως στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έως κατάφωρη βία που αποσκοπεί στον εξαναγκασμό, τη φυσική εξόντωση, ακόμη και την απέλαση του τοπικού Ορθόδοξου πληθυσμού.
Ο πρόσφατος τρομοκρατικός βομβαρδισμός της εκκλησίας του Αγίου Ηλία στη Δαμασκό της Συρίας, με αποτέλεσμα νεκρούς και τραυματίες δεκάδες ενορίτες, ήταν ένα συγκλονιστικό παράδειγμα της πιο βίαιης προσέγγισης.
Η σκόπιμη και συστηματική στόχευση από τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις Ορθόδοξων θρησκευτικών εγκαταστάσεων στο Donbass αντικατοπτρίζει ακριβώς την ίδια διεστραμμένη νοοτροπία.
Προς το παρόν, λίγα μπορούν να γίνουν αποτελεσματικά για την υπεράσπιση της ανεκτικότητας και των γνήσια ανθρώπινων (σε αντίθεση με τις δήθεν ευρωπαϊκές και άλλες) «αξιών», πέρα από το να επιστήσουμε αδιάκοπα την προσοχή και να καταγγείλουμε τις κατάφωρες παραβιάσεις τους.
Αυτές οι παραβιάσεις είναι ιδιαίτερα ειδεχθείς όταν διαπράττονται στον ιερό τομέα που αφορά τη θρησκευτική συνείδηση και το φρόνημα.
Οι
κυβερνήσεις που εμπλέκονται σε τέτοια αξιόποινη συμπεριφορά θα πρέπει
τουλάχιστον υποστούν την πρέπουσα απαξία και, όποτε είναι δυνατόν, οι
αξιωματούχοι τους να λογοδοτήσουν και να διωχθούν σθεναρά.
