Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις στα ελληνοτουρκικά.
Η πρώτη είναι η συναισθηματική. Και η δεύτερη η πραγματιστική.
Με βάση την πρώτη η επιθυμία μας είναι να επανακτήσουμε την
Πόλη, τον Πόντο, τα μικρασιατικά παράλια, να εξωθήσουμε τους Τούρκους προσωρινά στο Ματζικέρτ και σιγά σιγά στις στέπες της Ανατολής. (Τέτοιοι τούρκοι που ήρθαν απο κει πάνω δεν υπάρχουν, πλέον, ανεξαρτήτως του τουρκισμού που επικράτησε ως ιδεολογία στον μικρασιατικό χώρο).Η δεύτερη βλέπει τα πράγματα ψυχρά, υπολογιστικά. Θα ασχοληθούμε με την δεύτερη χωρίς συναισθηματισμούς. Σαν να λύνουμε ένα μαθηματικό πρόβλημα. Τα λίγα χρόνια που ασχολήθηκα με τα μαθηματικά, πριν η σύλληψη της λύσης ενός προβλήματος σου γίνει συνήθεια απο την επανάληψη, όταν το πρόβλημα ήταν σύνθετο και δύσκολο λειτουργούσε η διαίσθηση. Και στη φυσική η πρώτη προσέγγιση μιας θεωρίας ήταν διαισθητική. Στη συνέχεια οι μεγάλοι φυσικοί ζητούσαν την βοήθεια των μεγάλων μαθηματικών για να δώσουν στην σύλληψή τους συγκεκριμένη υπόσταση. Τα αναφέρω αυτά διότι στις πολλές θεωρίες ανάλυσης των διεθνών σχέσεων πρέπει να γίνει αποδεκτή και η μαθηματική. Τα αφηγήματα γίνονται επιστήμη όταν εντάσσουν μέσα τους μαθηματικά.
Στο προκείμενο τώρα. Ποιές είναι οι διαπιστώσεις:
1.-Η Τουρκία όταν στην Ελλάδα όλοι κοιμόντουσαν συνέλαβε λίγο διαισθητικά, λίγο αναλυτικά με την βοήθεια του Νταβούτογλου τον κόσμο που αλλάζει. Και με βάση τις αλλαγές που προέβλεψε διαμόρφωσε την πολιτική της. Μπήκε στο κάδρο να γίνει περιφερειακή δύναμη και έγινε. Στην Ελλάδα οι αγκυλώσεις είναι τόσο έντονες σε όλα τα επίπεδα που όταν πρότεινα να φέρουμε τον Νταβούτογλου στη Θεσσαλονίκη και μέσα απο μια συζύτηση μαζί του να διαγνώσουμε το βάθος των εξελίξεων, όπως τις διαπίστωνε και να ανιχνεύσουμε την τουρκική πολιτική και τους κοινωνικούς και ατομικούς φορείς που θα την υποστηρίζουν, έπεσαν να με φάνε. Ούτε συζήτηση δεν αντέχουμε οι, κατά τα άλλα, δημοκράτες απόγονοι της άμεσης αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας.
2.-Η Τουρκία είναι αυτήν την στιγμή περιφερειακή δύναμη. Επηρεάζει, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο τις εξελίξεις απο την Αφρική ώς τον Καύκασο. Και σε ένα βαθμό και στα Βαλκάνια. Σε αντίθεση με την Ελλάδα που η επιρροή της εξαντλείται στο γνωστό αθηναϊκό τρίγωνο. Η Αθήνα δεν είχε την δυνατότητα να αντιληφθεί ότι ποτέ, ούτε όταν υποδουλώνεσαι, δεν δηλώνεις δεδομένος. Εκτός και αν η δήλωση Μητσοτάκη επεδίωκε να στείλει το μήνυμα πως είναι δικός τους προς αξιοποίηση. Σε βάρος της χώρας.
3.- Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη σημαίνει ότι η πολυπλοκότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει είναι πιο σύνθετη. Θα μπορέσει να ανταπεξέλθει; Δεν είναι σίγουρο. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων έχει να κάνει με την ικανότητα του συστήματος να βρει λύσεις και με τις δυνατότητες των ανθρώπων που υπηρετούν το σύστημα. Το τουρκικό σύστημα έδειξε ότι μέχρι εδώ μπορούσε να φθάσει. Το αν θα μπορέσει να προχωρήσει θα το δούμε απο το πως θα απαντήσει στα αδιέξοδα που δημιουργεί η πολιτική του. Στην περίπτωση της Γάζας, αν προσέξετε, τα προβλήματα που δημιούργησε με την απολυτότητα των θέσεών του ο Ερντογάν, προσπαθεί να τα εξισορροπήσει με τις τελευταίες θέσεις που παίρνει σε ζητήματα που αφορούν στο Ισραήλ.
4.-Η Τουρκία δεν θα περάσει στην άλλη πλευρά, την ανατολική, της διαχωριστικής γραμμής. Και δεν είναι σίγουρο ότι τέτοια γραμμή, έντονα διαχωριστική, θα υπάρξει. Το αμερικανικό κατεστημένο φαίνεται να αρχίζει να αντιλαμβάνεται πως δεν το συμφέρει μια απόλυτη αντιπαράθεση και με τις δύο μεγάλες δυνάμεις Κίνα και Ρωσία. Το επόμενο διάστημα θα δούμε κινήσεις εξισορρόπησης της πολιτικής του, αρχής γενομένης απο την Ουκρανία. Οι ΗΠΑ στην εξισορροπιστική τους πολιτική θα χρειαστούν την Τουρκία. Και η Τουρκία θα ξαναμπεί στο παιχνίδι.
5.-Τα σύνορα της καρδιάς του Ερντογάν είναι ευρέα αλλά ο Ερντογάν ξέρει ότι δεν μπορεί να τα φτάσει. Η φράση είναι η Μεγάλη Ιδέα της Τουρκίας που κρατά εν εγρηγόρσει λαό και σύστημα. Επιδιώκει το μείζον για να πετύχει ό,τι μπορέσει. Η θεατρική παράσταση που κατά καιρούς δίνει ο Ερντογάν στο έργο “Τα σύνορα της καρδιάς μου” είναι διδακτική για την ελληνική κοινωνία. Με αυτήν την απειλή επικρεμάμενη το ελληνικό σύστημα τείνει σε διάλυση και η ελληνική κοινωνία στην απόλυτη παρακμή. Χωρίς αυτήν δεν μπορεί να φανταστεί κανείς την εικόνα που θα είχαμε. Μπορεί η διάλυση να είχε επιτευχθεί.
6.- Το βασικό ερώτημα του ελληνικού λαού είναι αν η Ελλάδα θα αναγκαστεί να έρθει σε πόλεμο με την Τουρκία. Η απάντηση είναι πως με τις προβολές που μπορούν να γίνουν στο μέλλον, όχι. Αλλά το φαινόμενο δεν είναι γραμμικό. Αίφνης κάτι μπορεί να αλλάξει και το ενδεχόμενο να μην αποκλειστεί. Και η Τουρκία και η Ελλάδα αντιλαμβάνονται πως ένας πόλεμος θα ήταν καταστροφικός για τις δύο χώρες. ‘Άλλο πόλεμος, όμως, και άλλο τοπικά επεισόδια από την εξέλιξη των οποίων μπορούν να δημιουργηθούν τετελεσμένα τύπου Ιμίων.
7.- Αυτή η αβεβαιότητα στα ελληνοτουρκικά δημιουργεί μια οικονομική αιμορραγία στα εξοπλιστικά η οποία συνοδεύεται από την άσκηση του κύριου χαρίσματος της φυλής, της διαφθοράς. Τα λεφτά είναι πολλά-κατά τη γνωστή κινηματογραφική έκφραση- για να περάσει το φαινόμενο αδιάφορα. Η διαφθορά δεν αποδομεί, απλώς, τον κοινωνικό ιστό. Η διαφθορά είναι η κύρια ιδεολογία μιας παρηκμασμένης κοινωνίας χωρίς κανένα όραμα. Μπορεί να έχει αντικαταστήσει αυτό που θα θεωρούσαμε όραμα.
8.-Η Τουρκία αυξάνει πληθυσμιακά, έχει όραμα το οποίο προσπαθεί να υλοποιήσει, μπορεί να περνά οικονομική κρίση αλλά έχει τις προϋποθέσεις να την ξεπεράσει με ορισμένους ελιγμούς στην πολιτική της. Μπορεί, επίσης, αυτήν την στιγμή, να αντιμετωπίζει προβλήματα στους εξοπλισμούς της αλλά και αυτά είναι ελεγχόμενα. Μια συναίνεση στο θέμα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, το οποίο κρατά ανοικτό για να διαπραγματευτεί όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη, θα της έλυνε το σύνολο, σχεδόν, των εξοπλιστικών της προβλημάτων.
9.-Αν η οικονομία της Τουρκίας ξεπεράσει την τρέχουσα κρίση της η οποία προέρχεται, επίσης, από πολιτικούς λόγους, η χώρα θα έχει μια δυναμική οικονομική ανάπτυξη. Είναι δελεαστική αγορά και δελεαστικός οικονομικός χώρος για τις διεθνείς επιχειρήσεις.
10.-Η γενική τάση μεταξύ των δύο χωρών (Ελλάδας και Τουρκίας) είναι της μεν Τουρκίας δυναμική αύξηση της δε Ελλάδας πτωτική. Ο δημογραφικός παράγων και η κοινωνική παρακμή (οι κοινωνίες παρακμάζουν όταν δεν βρίσκουν κανένα ενδιαφέρον για την ύπαρξή τους και απολαμβάνουν στον χρόνο που διαρκεί, την ευημερία τους χωρίς την διαμόρφωση των προϋποθέσεων αναπαραγωγής της) παίζουν τον ρόλο τους. Και η τουρκική κοινωνία θα φθάσει στο σημείο αυτό, αλλά προς το παρόν τα χαρακτηριστικά της είναι δυναμικά.
11.-Αυτές είναι μερικές διαπιστώσεις για να θέσει κανείς το ερώτημα: Πως αντιμετωπίζεις μια τέτοια Τουρκία; Με κούρσα εξοπλισμών; Με στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας; Με αντιπαράθεση; Με συνεργασία; Και ως που μπορεί να φθάσει αυτή η συνεργασία;
12.-Η Τουρκία λίγο πολύ έφθασε στα όρια των δυνατοτήτων της ως κοινωνίας που συγκροτεί το συγκεκριμένο κράτος. (δομές, ιδεολογία, πολιτική, οικονομία). Οποιοδήποτε βήμα προς τα πάνω απαιτεί άλλο ανθρώπινο δυναμικό. Έφθασε ως το σημείο αυτό διότι εδώ και πολλά χρόνια επένδυσε στην έρευνα στα πανεπιστήμια, διέγνωσε τις επερχόμενες εξελίξεις και βρήκε τον ηγέτη και το πολιτικό, οικονομικό και πνευματικό δυναμικό για να τα πετύχει. Οι δυνατότητες όλων αυτών των παραμέτρων έφθασαν στα όριά τους. Το κάτι άλλο που χρειάζεται δεν είναι σίγουρο πως με τις υπάρχουσες δομές και αντιλήψεις μπορεί να το πετύχει. Οι αφανείς παράμετροι της γειτονικής χώρας για να την διαγνώσει κάποιος αναλυτής έχουν περιορισθεί. Η Τουρκία είναι, πλέον, προβλέψιμη και αναλύσιμη. Η ανάλυσή της μπορεί να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα. Η αντιμετώπισή της χρειάζεται πολιτική από την Αθήνα. Υπάρχει τέτοια πολιτική; Μάλλον όχι, αφού δεν θα έχει γίνει καν η ανάλυση της γειτονικής χώρας.
13.-Σε αυτό το γενικό πλαίσιο θα γίνει η ελληνοτουρκική συνάντηση. Αρκετοί Έλληνες αναλυτές ανησυχούν για το αποτέλεσμά της. Οι ανησυχίες τους ξεκινούν από διαδικαστικές ως στρατηγικές. Οι διαδικαστικές είναι του είδους τι θα κάνει ο Μητσοτάκης αν ο Ερντογάν εξαπολύσει επίθεση κατά του Ισραήλ από την Αθήνα. Οι στρατηγικές, οι διάφοροι αθηναϊκοί φόβοι.
14.-Ο Ερντογάν δεν πρόκειται να εξαπολύσει κατά του Ισραήλ το είδος των επιθέσεων που είχε κάνει πριν μερικές ημέρες. Αυτά τα είπε, κέρδισε ή έχασε ό,τι ήταν να κερδίσει η να χάσει, τώρα είναι στη φάση της αναδίπλωσης. Το «στρατόπεδο της αντίστασης», όπως χαρακτηρίζει το Ιράν τις δυνάμεις που αντιδρούν στην περιοχή κατά των ΗΠΑ και του Ισραήλ, δεν θεωρεί την Τουρκία σύμμαχό του. Και δεν είναι. Η Τουρκία προσπαθεί να φανεί χρήσιμη σε όλους και να κερδίσει από όπου μπορεί. Σε ατομικό επίπεδο μπορεί αυτός που ακολουθεί μια τέτοια τακτική να χαρακτηρισθεί γλοιώδης. Σε κρατικό είναι μια τουρκική ιδιαιτερότητα, συνήθως, προσοδοφόρα, την οποία η διεθνής κοινότητα έχει αποδεχθεί.
Η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν μπορεί να δώσει στον Έλληνα πρωθυπουργό τη δυνατότητα να εξισορροπήσει τις σχέσεις της χώρας με την αραβική κοινή γνώμη χωρίς να προκαλέσει ενόχληση του Ισραήλ. Μπορεί, δηλαδή, να αποτελέσει μια ευκαιρία.
15.-Ο άλλος τομέας στον οποίο υπάρχουν αθηναϊκές ανησυχίες είναι η επιρροή ήπιας ισχύος της γειτονικής χώρας προς την Αθήνα (έχω προσχωρήσει στην αθηναϊκή αντίληψη και όταν γράφω Αθήνα εννοώ Ελλάδα) σε τομείς όπως η πολιτική, η οικονομία και ο πολιτιστικός χώρος. Στην πολιτική, η Τουρκία έχει πετύχει εδώ και καιρό κάποιου είδους δορυφοροποίηση της Αθήνας. Όλες οι κινήσεις και αποφάσεις των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας της Αθήνας, λαμβάνουν υπόψη τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Στον πολιτισμό, τα αθηναϊκά ΜΜΕ έχουν πληθώρα τουρκικών σειρών τις οποίες απολαμβάνει (αφού τις δίνει μεγάλες τηλεθεάσεις), το φιλοθεάμον κοινό της Αθήνας. Και το νέο ερώτημα που ανακύπτει είναι τι θα γίνει με την οικονομία; Υπάρχει ένα τουρκικό κεφάλαιο που θέλει να επενδύσει στην Ελλάδα. Για πολλούς λόγους θα ήθελε να επενδύσει στα ελληνικά σύνορα της καρδιάς του Ερντογάν αλλά αυτό δεν το επιθυμεί η Αθήνα και ίσως, να είναι ένας από τους λόγους που ο Μητσοτάκης επεδίωξε η συνάντηση να πραγματοποιηθεί στην Αθήνα. Το ζήτημα είναι πόσο, εθνικά, συμφέρον είναι μια τουρκική οικονομική διείσδυση στην Ελλάδα; Αλλά ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις. Η ιθύνουσα τάξη της Αθήνας δεν έχει εθνικές ανησυχίες. Αυτά είναι θέματα μιας άλλης εποχής η οποία παρήλθε.
16.-Η συνάντηση της Αθήνας είναι μια κλιμάκωση στην προσέγγιση των δύο χωρών που άρχισε με τον Πολιτικό Διάλογο. Όπως έχω επισημάνει εδώ και καιρό, Πολιτικός Διάλογος σημαίνει συνομιλίες για «διευθετήσεις» (βλέπε αθηναϊκές παραχωρήσεις) εκτός πλαισίου διεθνούς δικαίου. Έτσι, επειδή ο Μητσοτάκης είναι γαλαντόμος. Τέτοιου είδους κλιμάκωση είναι και οι συνομιλίες για τα ΜΟΕ το περιεχόμενο των οποίων διατηρείται μυστικό. Δεν γνωρίζουμε, δηλαδή, τι συζητείται. Και όταν θα μάθουμε, αν μάθουμε, μπορεί να είναι αργά. Πάντως, αυτά που μας λένε ότι συμφώνησαν είναι παλιές ιστορίες. Η κόκκινη γραμμή μεταξύ των δύο χωρών υπάρχει εδώ και δεκαετίες, το μορατόριουμ το καλοκαίρι και στις εθνικές επετείους χρονολογείται από την εποχή των Παπούλια-Γιλμάζ και η κυβέρνηση και τα κομματικοποιημένα ΜΜΕ της χώρας (δεν υπάρχει ανεξάρτητος τύπος στην χώρα) περνούν στην κοινωνία ανύπαρκτες επιτυχίες.
Η χώρα βιώνει το παρακμιακό δράμα της. Η μόνη περίπτωση να σταματήσει αυτό το δράμα είναι ένας πολιτικός φορέας εκτός Αθηνών που θα υποστηρίξει το δικαίωμα των Ελλήνων να υπάρξουν. Όσο ένας τέτοιος φορέας δεν συγκροτείται, η πορεία προς την καταστροφή είναι βεβαία.
