Την ώρα που κύμα προσφυγών στη Δικαιοσύνη κατά των περιοριστικών μέτρων κυκλοφορίας σαρώνει την Ευρώπη και δειλά – δειλά και τα Ελληνικά Δικαστήρια, με μία νέα – άνευ
προηγουμένου – Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) επιβάλλονται πρόσθετοι και πρωτοφανείς περιορισμοί στα συνταγματικά μας δικαιώματα.Ο αστυνομικός σε ρόλο «ανακριτή» και ο -κατά τ’ άλλα νομοταγής- Έλληνας πολίτης σε ρόλο «υπόπτου» κάθε φορά που χρειάζεται να μετακινηθεί από το σπίτι του. Και ναι, μεν, το δημόσιο συμφέρον και η δημόσια υγεία δικαιολογεί έναν προσωρινό περιορισμό ατομικών δικαιωμάτων, σε καμία περίπτωση όμως δε νομιμοποιεί την πλήρη κατάργηση τους, πόσω μάλλον την αστυνομική καταδίωξη Ελλήνων πολιτών.
Ιδιαίτερα προβληματικός από συνταγματικής απόψεως καθίσταται και ο τρόπος θέσπισης της σχετικής νομοθεσίας, κατά τον οποίο η Βουλή παρακάμπτεται από μία αδιαφανή Επιτροπή -με θεσπισμένο πλέον ακαταλόγιστο – η οποία προτείνει στους υπουργούς για να αποφασίζουν και η Βουλή ενημερώνεται από … τα δελτία ειδήσεων.
Ποια συνταγματικά ατομικά δικαιώματα καταργούνται ή περιορίζονται;
Μεταξύ των συνταγματικών δικαιωμάτων που περιορίζονται ή δυσχεραίνεται η προστασία τους λόγω των περιοριστικών μέτρων είναι:
- – Το δικαίωμα ελεύθερης κίνησης ή εγκατάστασης στη χώρα (άρθρο 5, παρ. 4Σ)[1]
- -Το δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας ιδίως, το δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης οικονομικής δραστηριότητας. (άρθρο 5, παρ. 1 Σ),
- – Το δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (άρθρο 5, παρ. 1 Σ)
- – Το δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση των προσωπικών δεδομένων (άρθρο 9Α Σ)
- – Το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ήσυχα και χωρίς όπλα (άρθρ. 11 Σ)
- -Το δικαίωμα στην εργασία (άρθρ. 22 Σ)
- – Το δικαίωμα στο απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (άρθρ. 9 Σ)
- – Το δικαίωμα πρόσβασης στη Δικαιοσύνη (άρθρ. 20 Σ)
Μεταξύ των συνταγματικών διατάξεων που καταπατούνται είναι:
- – Η αρχή της αναλογικότητας (άρθ. 25 Σ)
- – Τα άρθρα 70 και 76 που προβλέπουν ότι κάθε νομοσχέδιο και πρόταση νόμου συζητείται και ψηφίζεται από τη Βουλή σε Ολομέλεια.
- – Το άρθρο 43 που προβλέπει ότι για τα θέματα γενικότερης σημασίας και ενδιαφέροντος πρέπει να εκδίδονται Προεδρικά Διατάγματα και όχι υπουργικές αποφάσεις ή αποφάσεις άλλων φορέων.
Με ποια κριτήρια περιορίζονται τα συνταγματικά μας δικαιώματα;
Η επίκληση της αρχής του δημοσίου συμφέροντος και, εν προκειμένω, της δημόσιας υγείας ήταν αρκετή για την εκτελεστική εξουσία για να παρακάμψει το Νόμο και το Σύνταγμα και να επιβάλει τα σχετικά περιοριστικά μέτρα.
Η ανάγκη στάθμισης των αντικρουόμενων συμφερόντων είναι εμφανής. Το συνταγματικό μας εργαλείο είναι η αρχή της αναλογικότητας (άρθ. 25 Σ), η οποία επιβάλει τα μέτρα περιορισμού των δικαιωμάτων 1ον) να είναι κατάλληλα, ήτοι πρόσφορα, 2ον) να περιορίζονται στο απολύτως αναγκαίο μέτρο και 3ον) να μην είναι «δυσανάλογα» επαχθή σε σχέση με το σκοπό που επιδιώκουν (προστασία δημόσιας υγείας).
Πληρούνται, εν προκειμένω, τα κριτήρια της αρχής της αναλογικότητας;
Πέραν της αμφισβητήσιμης καταλληλότητας και αναγκαιότητας των ίδιων των μέτρων, κρίνουμε πως η επιβολή δυσβάσταχτων κυρώσεων (προστίμων) για την παραβίαση τους υπερβαίνει κατά πολύ το παραπάνω συνταγματικό μέτρο, καθότι ο Έλληνας πολίτης όχι μόνο δε μπορεί να ασκήσει δικαιώματα που του εγγυάται το Σύνταγμα, αλλά και όταν τα ασκεί – κατά παράβαση μιας κοινής υπουργικής απόφασης – τιμωρείται για αυτό με διοικητικές και ίσως και ποινικές κυρώσεις.
Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, για να αμυνθούμε σε Πρόστιμο Covid– 19;
Μέσα στο σύντομο χρονικό διάστημα των 5 ημερών, όπως αναγράφεται πάνω στο σώμα του προστίμου, έχουμε το δικαίωμα να υποβάλουμε εγγράφως και με ηλεκτρονικά μέσα αντιρρήσεις στο Α.Τ. έκδοσης της διοικητικής πράξης.
Μεταξύ άλλων, λόγοι αντιρρήσεων είναι :
- Δικαιολογητικά μετακίνησης (π.χ. ενώ διαθέτουμε τα δικαιολογητικά μετακίνησης, δε μπορέσαμε να τα επιδείξουμε στον έλεγχο)
- Παραβίαση συνταγματικών δικαιωμάτων ως άνω
- Ελλείψεις στο σώμα της πράξης (π.χ. δεν αναγράφεται ώρα και ημερομηνία ή αναγράφεται εσφαλμένως, λοιπά ελλιπή στοιχεία π.χ. στα στοιχεία παραβάτη)
Εάν απορριφθούν οι αντιρρήσεις μας έχουμε δικαίωμα να προσφύγουμε επί της αρνητικής πράξης του Προϊσταμένου του Α.Τ. στα Διοικητικά Δικαστήρια εντός προθεσμίας που αναγράφεται στην πράξη, προβάλλοντας τους παραπάνω λόγους και, ιδίως, την αντίθεση των προστίμων στις συνταγματικές επιταγές.
Το ποσό του προστίμου βεβαιώνεται άμεσα και πρέπει να πληρωθεί προκαταβολικά. Για να σταματήσει η είσπραξη του, μαζί με την Προσφυγή πρέπει να κατατεθεί και Αίτηση Αναστολής της εκτέλεσης της διοικητικής πράξης.
Αναφορικά με τα πρόστιμα των 300 ευρώ για παραβιάσεις μετακίνησης, η έκβαση της ανοιγείσας δίκης θα εξαρτηθεί από την έκβαση πιλοτικής δίκης στο Συμβούλιο της Επικρατείας για τη συνταγματικότητα ή μη των σχετικών προστίμων, οπότε και αναστέλλεται η είσπραξη του σχετικού προστίμου[2].
Για παραβιάσεις του Συντάγματος μπορεί να ενεργοποιηθεί το δικαίωμα αντίστασης του άρθρου 120;
Η ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος μας ορίζει ότι «ο σεβασμός στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό και η αφοσίωση στην Πατρίδα και τη Δημοκρατία αποτελούν θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων», παρ.1 και «η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία» (παρ. 4)
Κατάλυση του Συντάγματος είναι η πλήρης απενεργοποίηση του κανονιστικού και εγγυητικού περιεχομένου του. Υπό αυτήν την έννοια, δεν αποτελεί κατάλυση η παραβίαση συνταγματικών άρθρων, ούτε η υποχώρηση κάποιων δικαιωμάτων. Το δικαίωμα αντίστασης ενεργοποιείται σε περιπτώσεις που οι θεσμοί δε λειτουργούν, είτε γιατί το Σύνταγμα καταλύθηκε βίαια (π.χ. με όπλα σε περίπτωση πραξικοπήματος) είτε θεσμικά (π.χ. καταστρατήγηση συνταγματικών διατάξεων, που καταλήγει στην αδυναμία άσκησης των δικαιωμάτων των πολιτών ή την παρακώλυση των λειτουργιών του πολιτεύματος).
Επομένως, με αυτήν την ερμηνεία, δεν ενεργοποιείται το δικαίωμα αντίστασης για τα περιοριστικά μέτρα που καταργούν κάποια ατομικά δικαιώματα και καταστρατηγούν κάποιες συνταγματικές διατάξεις, όπως εν προκειμένω.
Πόσο κοντά ή μακριά βρισκόμαστε από αυτήν την θεσμική βία μέλλει να το αποδείξει το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Ελπίδα και πεποίθηση μας είναι ότι τα συνταγματικά δικαιώματα θα γίνουν σεβαστά και ότι η Δημοκρατία θα επιστρέψει δυνατότερη από ποτέ με τη συνδρομή και της Ελληνικής Δικαιοσύνης, την ανεξαρτησία της οποίας οφείλουμε να θωρακίσουμε αποτελεσματικότερα. Εάν όχι, οι Έλληνες πολίτες έχουμε δικαίωμα και, ιδίως, υποχρέωση να προστατεύσουμε το Σύνταγμα μας.
Θωμάς Καλοκύρης
Δικηγόρος ΜΔΕ
Υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ
[1] «Απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ’ αυτήν. Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι δυνατόν να επιβληθούν μόνο ως παρεπόμενη ποινή με απόφαση ποινικού δικαστηρίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης και μόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως νόμος ορίζει».
[2] https://www.cnn.gr/ellada/story/254268/koronoios-ste-pagonoyn-ta-prostima-ton-300-eyro-mexri-na-krithei-i-syntagmatikotita-toys
