Για τις διαδηλώσεις κ. Μητσοτάκη, για την Μακεδονία κ. Τσίπρα...

Η αιματηρή διαδήλωση της Αθήνας του 1943 να μην επεκταθεί η βουλγαρική ζώνη κατοχής σε Μακεδονία και Θράκη. Οι Γερμανοί άνοιξαν πυρ κατά χιλιάδων διαδηλωτών.

«Έξι ώρες οι Γερμανοί ούρλιαζαν από λύσσα, γιατί δεν μπορούσαν ποτέ να φανταστούν ότι ήταν δυνατόν να κινηθεί ένας τεράστιος όγκος 400 χιλιάδων ανθρώπων με τέτοιο συντονισμό και ακρίβεια. Έξι ώρες, μάτωναν οι δρόμοι της Αθήνας, από το αίμα των καλύτερων παιδιών της», αφηγείται ο Μίνως Σταυρίδης, αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων της διαδήλωσης, στις 22 Ιουλίου 1943, στο ντοκιμαντέρ του Αντώνη Βογιάζου «Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», το 1985.

Εκείνη την ημέρα κατέκλυσε το κέντρο της Αθήνας η μαζικότερη διαδήλωση της κατοχής. Προετοιμάστηκε από το ΕΑΜ και πήραν μέρος πατριώτες και μέλη όλων των αντιστασιακών οργανώσεων. Χιλιάδες πολίτες αψήφησαν τον φόβο και διαδήλωσαν για να μην παραχωρηθεί η Μακεδονία και η Θράκη στους Βούλγαρους. Η ατμόσφαιρα ήταν εξαιρετικά τεταμένη. Οι Γερμανοί ήταν εκνευρισμένοι. Θεωρούσαν τη στάση των Ιταλών πολύ χαλαρή. Φυσικά, οι Αθηναίοι φοβούνταν ότι θα χυθεί αίμα αλλά κατέβηκαν στους δρόμους. Άοπλοι. Σύντομα βρέθηκαν απέναντι στα τανκς και τους αδίστακτους Γερμανούς.

Οι νεκροί ξεπέρασαν τους 15 και οι τραυματίες τους 60. Η επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής δεν πραγματοποιήθηκε.

«Οι πορείες συγκλίνανε προς την Πανεπιστημίου. Ο  ένας έπαιρνε δύναμη από τον άλλο. Φωνές, τραγούδια, συνθήματα «έσκιζαν» τον αέρα και όλοι αισθάνονταν νικητές».  Μαρία Καρρά, στέλεχος μαθητικής ΕΠΟΝ.

Η Παναγιώτα Σταθοπούλου, σε φωτογραφία από την Ελεύθερη Ελλάδα, εφημερίδα του ΕΑΜ

«Για μια στιγμή, η Παναγιώτα Σταθοπούλου, μέλος της ΕΠΟΝ, όρμηξε σε ένα τανκ στην προσπάθεια της να το σταματήσει», αφηγείται ο αντιστασιακός Γιώργος Σταματόπουλος«Η δικιά μας η ομάδα, σαν φτάσαμε εκεί, κοντά στην Ακαδημία, στο Οφθαλμιατρείο, βλέπω ξαφνικά να ξεμπουκάρουν νομίζω από την Ομήρου γερμανικά τανκς τα οποία άρχισαν να χτυπάνε στο ψαχνό. Ήταν εκείνη η στιγμή ακριβώς που έπεσε η Επονίτισα, η Σταθοπούλου. Τη σκηνή δεν την είδα, είδα όμως μια άλλη σκηνή. Είδα μια κοπέλα να σκαρφαλώνει στο τανκ. Ήταν μια συγκλονιστική στιγμή, την είδα να βουτάει ένα ξύλο, ένα παπούτσι -δεν ξέρω κι εγώ τι ήταν- και να χτυπάει τον Γερμανό πολυβολητή και να πέφτει μετά κάτω νεκρή. Ήταν η 19χρονη Επονίτισα Κούλα Λίλη, φοιτήτρια της Γαλλικής Ακαδημίας».
Σύμφωνα με τα αντιστασιακά έντυπα, η διαδήλωση της 22ας Ιουλίου υπήρξαν περίπου 30 νεκροί, 200 τραυματίες και 500 συλληφθέντες.
Ύστερα από όλες αυτές τις λαϊκές κινητοποιήσεις, η χιτλερική ηγεσία αποφάσισε να εγκαταλείψει το σχέδιο της για παράδοση όλης της Μακεδονίας στις βουλγαρικές δυνάμεις.
Ωστόσο, το κίνημα των μεγάλων διαδηλώσεων του λαού της Αθήνας σε απώλειες, γινόταν όλο και μεγαλύτερο. Στη φωτογραφία ντοκουμέντο διακρίνονται οι πρώτοι νεκροί πάνω στο πεζοδρόμιο της Πανεπιστημίου. Ήταν μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας και ήδη η διαδήλωση μετρούσε τα πρώτα της θύματα.

Όπως διηγήθηκε η Μαρία Καρρά, στέλεχος της μαθητικής ΕΠΟΝ και αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων της 22ας Ιουλίου ’43: «Εκείνο που ήταν πολύ χαρακτηριστικό ήταν ότι ήμασταν όλοι άοπλοι. Πηγαίναμε να πολεμήσουμε και να διεκδικήσουμε από έναν κατακτητή σιδερόφραχτο, καλοντυμένο, καλοταϊσμένο και φανατικό. Εμείς πηγαίναμε άοπλοι, κουρελιασμένοι, ξεπαπούτσωτοι πολλές φορές, αλλά…πηγαίναμε!                               

                      …κάτι είναι σαν ηφαίστειο που άξαφνα θ’ ανάψει.Ο Ηλίας Βενέζης, στο διήγημά του 22 Ιουλίου 1943, περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο τη διαδήλωση, τη γερμανική βία και τη  θυσία των νέων που στάθηκαν απέναντι από το άρμα μάχης με μόνο όπλο το θάρρος τους:
«…Μες στην Αθήνα στους μεγάλους δρόμους της, το πλήθος περπατά σιωπηλό και σκυφτό σα να σεργιανά στον ήλιο και στα αγάλματα. Τίποτα δεν προδίνει πως κάτι ετοιμάζεται, πως κάτι θα γίνει. Ωστόσο, η στυφή σιωπή είναι τόση μες στη χαρά του ήλιου που λάμπει, που το μαντεύεις: κάτι είναι σαν ηφαίστειο που άξαφνα θ’ ανάψει.
Κι η σπίθα ανάβει…να κορίτσι, κρατώντας ένα στεφάνι από δάφνη, σκαλώνει στο άγαλμα του Φεραίου και το στεφανώνει. Ο λαός γονατίζει. Και όλα τα πικραμένα στόματα ψέλνουν τον Υμνο στην Ελευθερία. {…} ενώ γύρω του λυσσασμένα άρχισαν να χύνουν μολύβι και αίμα τα άρματα πάνου σε ανθρώπους άοπλους και ανυπεράσπιστους, σε γυναίκες και παιδιά. «Όχι πια άλλο! Όχι άλλο! Κάτω οι τύραννοι!» Αφρισμένο τώρα κατέβαινε την πλατιά λεωφόρο το κύμα και βογκούσε.

«Την ίδια στιγμή ακούγονται απ’ την άκρη του δρόμου οι αλυσίδες του γερμανικού τανκ, που κίτρινο σαν το θάνατο, τρέχει προς το μέρος που άναψε η σπίθα.  Όλα τα στόματα τώρα φωνάζουν, όλα τα στόματα ουρλιάζουν. Οχι πια άλλο! Θέλουμε τη λευτεριά μας! Θέλουμε τη λευτεριά!».

… Στην κορυφή του κύματος μια ασπρογάλανη σημαία ξεδιπλώθηκε τότε. Κυμάτισε στο λίγο αγέρα, κυμάτισαν και τα μαλλιά του κοριτσιού που τη σήκωνε στα χέρια του. Προχωρούσε με σταθερό βήμα, ξαναμμένη και περήφανη, και πλάι της βάδιζε ο φίλος της.
Τραγουδούσαν τον Ύμνο στην Ελευθερία και βάδιζαν.

Η Παναγιώτα Σταθοπούλου, η «πρώτη νεκρή» των Ιουλιανών του 1943, είχε γεννηθεί στις ΗΠΑ από μετανάστες γονείς, με καταγωγή από την Ευρυτανία. Η οικογένειά της είχε εγκατασταθεί στο Γκύζη. Μετά την απελευθέρωση, η οδός Βαλτινών, όπου ήταν το σπίτι της, μετονομάστηκε για λίγο σε «Παναγιώτας Σταθοπούλου», αλλά πολύ γρήγορα επανήλθε το αρχικό όνομα. Τελικά επί δημαρχίας Δημήτρη Μπέη στήθηκε μια πλάκα απέναντι από την πολυκατοικία που βρίσκεται στη θέση του σπιτιού της. Τα αιτήματα για νέα μετονομασία του δρόμου δεν βρήκαν ανταπόκριση.

Γ. Σταματόπουλος. Αυτόπτης μάρτυρας των αιματηρής επέμβασης των Γερμανών

Τα περιστατικά ήρθαν έπειτα γρήγορα σαν αστραπή. Το γερμανικό άρμα φάνηκε στην άκρη του δρόμου απ’ την αντίθετη μεριά που κατέβαινε η διαδήλωση και χύθηκε πάνου στο πλήθος. Το πολυβόλο άρχισε να κροτά. Αλλά το κύμα που κατέβαινε με ορμή δεν ήταν μπορετό να σταματηθεί. Συνέχισε την πορεία. Το πολυβόλο έριχνε τώρα πάνου στα κορμιά. Βρήκε πρώτα κατάστηθα το νεανικό σώμα που είχε ανεμισμένα μαλλιά στο κεφάλι και που κρατούσε στα χέρια του την ανεμισμένη σημαία.Την ίδια στιγμή το τανκ που έτρεχε με δαιμονισμένο θόρυβο και είχε φτάσει, έπεσε πάνου στο λαβωμένο σώμα που σπάραζε, πέρασε από πάνω του τις βαριές αλυσίδες του, μπήκε μέσ’ στο πλήθος, το σκόρπισε για μια στιγμή και τράβηξε πέρα. Ολα έγιναν σαν αστραπή. Το αλαλιασμένο πλήθος μόλις πέρασε ο μηχανοκίνητος θάνατος ξεχύθηκε πάλι απ’ τις παρόδους όπου είχε καταφύγει, κι έτρεξε βογκώντας προς το σώμα του κοριτσιού, που έχοντας αγκαλιασμένη τη σημαία την έβρεχε με το αίμα που έτρεχε απ’ τις σπαραγμένες σάρκες του…»
Παρακολουθήστε το συγκλονιστικό απόσπασμα του ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ – «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ», από το 1985, με μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν από κοντά την διαδήλωση στις 22 Ιουλίου 1943 και έγιναν κομμάτι της ιστορίας.


Πληροφορίες από το «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ» του Αντώνη Βογιάζου. Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

mixanitouxronou.gr