Η εποχή της παγκοσμιοποίησης
επιβάλλει την ομοιομορφία στον τρόπο σκέψης, ομιλίας, συμπεριφοράς ακόμα και
ένδυσης.
Η πλήρης συμμόρφωση με το
πλήθος είναι σχεδόν επιβεβλημένη ενώ αυτοί που δεν συμβιβάζονται με τις επικρατούσες
ιδέες και την ομοιομορφία θεωρούνται «επικίνδυνοι», μία απειλή που η κοινωνία
οφείλει να εξουδετερώσει.
Θεωρείται ότι οι ασυμβίβαστοι
θεωρούνται απειλή γιατί είναι διαφορετικοί, μοναδικοί και κυρίως δημιουργικοί.
Δημιουργούν τις δικές τους ιδέες και προσωπική ζωή και έχουν δική τους αντίληψη
για την πραγματικότητα.
Ο Ralph Waldo Emerson υποστήριξε ότι οι μάζες δεν
αγαπούν τους δημιουργούς αλλά λατρεύουν τα έθιμα, τα γνωστά ονόματα και τους
θεσμούς γιατί κατ’αυτό τον τρόπο αισθάνονται ασφαλείς.
Ο Colin Wilson ανέφερε ότι ο
σύγχρονος άνθρωπος έχει γαλουχηθεί από την κοινωνία να μην έχει αυτοπεποίθηση,
να μην πιστεύει ότι μπορεί να κάνει κάτι που να έχει πραγματική αξία και έτσι
συμβιβάζεται με τους κανόνες που του επιβάλλει η κοινωνία προκειμένου να ξεφύγει από το αίσθημα
της αναξιότητας που τον κατακλύζει. Ειδικότερα, ο κομφορμισμός – συμβιβασμός
επηρεάζεται από παράγοντες όπως το φύλο και η ευφυΐα και ειδικότερα από τον
αυταρχισμό.
Οι άνθρωποι μαθαίνουν, σύμφωνα
με τον Lewis, να μεγαλώνουν σε ένα
συγκεκριμένο σύστημα και να μαθαίνουν ότι το σύστημα αυτό πρέπει
να ακολουθούν πιστά. Οι κανόνες του συστήματος εσωτερικοποιούνται από το άτομο μέσω
της μίμησης, της παρατήρησης, της κοινωνικής σύγκρισης και της κοινωνικής
επιρροής.
Εάν το σύστημα αυτό είναι αυταρχικό τότε τα άτομα αποκτούν αυταρχική συμπεριφορά, γι’αυτό και είναι δύσκολο να αλλάξει ένα σύστημα που είναι αυταρχικό στη φύση του.
Τα άτομα
μαθαίνουν να υπακούν στο σύστημα αλλά και να δέχονται την εχθρότητά του όταν
αυτή κατευθύνεται σε αυτούς που θεωρούνται απειλή για την κοινωνική ευταξία.
Ο
Θεόδωρος Καζίνσκυ έγραφε:
«Η κοινωνία μας τείνει να θεωρεί «ασθένεια»
οποιονδήποτε τρόπο σκέψης ή συμπεριφοράς που είναι απρόσφορος για το σύστημα,
και αυτό είναι ευλογοφανές, επειδή όταν ένα άτομο δεν ταιριάζει με το σύστημα
προκαλεί πόνο στο άτομο και προβλήματα στο σύστημα. Έτσι, η χειραγώγηση ενός
ατόμου για να προσαρμοσθεί στο σύστημα θεωρείται «θεραπεία» για μια «αρρώστια»
και συνεπώς θεωρείται κάτι καλό».
Συνεπώς, φαίνεται ότι η εχθρική αντιμετώπιση
των άλλων απέναντι σε αυτούς που θεωρούνται απειλή είναι «εξαγνισμένη» από
οποιεσδήποτε τύψεις και μπορεί να θεωρούν, ότι, κατ'αυτό τον τρόπο, συμβάλλουν στη
γενικότερη ομαλή λειτουργία της κοινωνίας.
Μπορεί όμως κάποιοι να θέλουν
να διαφοροποιηθούν και να μην θέλουν να αντιμετωπίσουν τους ασυμβίβαστους ως
απειλή. Δυστυχώς, τα άτομα εκτίθενται σε
έναν ορυμαγδό πληροφόρησης και ακόμα και να θέλουν να αλλάξουν γνώμη κάτι
τέτοιο είναι αρκετά δύσκολο γιατί η πληροφόρηση
είναι σε μεγάλο βαθμό κατευθυνόμενη.
Η στάση των ατόμων διαμορφώνεται από το είδος των ειδήσεων που
λαμβάνουν αλλά και από το κοινωνικό κύρος αυτού που μεταφέρει την είδηση.
Συνεπώς η αρνητική στάση των ατόμων απέναντι σε αυτόν που αντιδρά είναι
συνδυασμός αφενός της ιδεολογίας που ενστερνίζονται που στην περίπτωση ενός
αυταρχικού συστήματος είναι και αυτή αυταρχική, τα προσωπικά χαρακτηριστικά
αλλά και (κυρίως) από την πληροφόρηση που λαμβάνουν από το σύστημα.
Διαμορφώνεται λοιπόν ένας
συγκεκριμένος τύπος ανθρώπου που αρνείται οποιονδήποτε «δεν πάει με το ρεύμα»,
δεν είναι «γνωστός» δηλαδή δεν είναι μέρος του συστήματος παρά το γεγονός ότι
οι μη κομφορμιστές είναι και οι πρωτοπόροι σε θέματα όπως είναι η καινοτομία
για την οποία πλήθος κειμένων έχουν γραφτεί.
Μάλλον, ο Αλντους Χάξλεϋ στον
«Θαυμαστό Καινούριο Κόσμο» είχε δίκιο όταν έγραφε ότι ο πολιτισμός θα είναι
τεχνοκρατικός αλλά όχι με το θετικό πρόσωπο που προβάλλεται από τα ΜΜΕ. Θα είναι
ένας πολιτισμός που θα βασίζεται στον απόλυτο κοινωνικό έλεγχο, θα βασίζεται
«στον φυσικό και ψυχολογικό καταναγκασμό του ανθρώπου μέσω του απολύτου
προκαθορισμού του χαρακτήρα, της συμπεριφοράς και της κοινωνικής του θέσης». Σε
έναν τέτοιο «πολιτισμό» οι ασυμβίβαστοι δεν θα έχουν θέση.
Πηγές
Αλντους Χάξλεϋ. Ο Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος. Διαθέσιμο στο: https://docs.google.com/file/d/0B-6_L8q1CAqiaXRscG5HVTFhMlU/edit
Θεόδωρος Καζίνσκυ. Η βιομηχανική κοινωνία και το μέλλον της. Εκδ. Έξοδος.
Emerson, R.W. Self-Reliance and Other Essays. Ed. Dover Thrift.
Mallinson, D.J., Hatemi, P.K. The effects of information and social conformity on opinion change. Διαθέσιμο στο: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0196600
Wilson,C. Religion and the Rebel. Ed. Ashgrove Press.
Zafar, B. An Experimental Investigation of Why Individuals Conform. Διαθέσιμο στο: https://www.newyorkfed.org/medialibrary/media/research/staff_reports/sr365.pdf
