16 Αυγούστου 1936: Το κάψιμο των βιβλίων από τον φασίστα Μεταξά, «πατέρα» των Χρυσαυγιτών...

Μία από τις πρώ­τες ενέρ­γειες της δι­κτα­το­ρί­ας, δώ­δε­κα ημέ­ρες μετά την κα­τά­λυ­ση της δη­μο­κρα­τί­ας, ήταν να προ­χω­ρή­σει στο κά­ψι­μο βι­βλί­ων σε διά­φο­ρες πό­λεις της Ελ­λά­δας. Σε μί­μη­ση του πα­ρα­δείγ­μα­τος αντί­στοι­χων ενερ­γειών του να­ζι­στι­κού κα­θε­στώ­τος, χι­λιά­δες βι­βλία με προ­ο­δευ­τι­κό και δη­μο­κρα­τι­κό πε­ριε­χό­με­νο, Ελ­λή­νων και ξένων συγ­γρα­φέ­ων, ρί­χτη­καν στην πυρά σ’ εκεί­νες τις με­σαιω­νι­κού χα­ρα­κτή­ρα «τε­λε­τές».

Η πρόβα τζε­νε­ρά­λε έγινε στην Αθήνα, στις 8 Αυ­γού­στου, τέσ­σε­ρις μόλις ημέ­ρες μετά την επι­βο­λή της δι­κτα­το­ρί­ας, στα Προ­πύ­λαια του Πα­νε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών.
Την πρω­το­βου­λία, σύμ­φω­να με τις εφη­με­ρί­δες της επο­χής, είχε ομάδα «εθνι­κο­φρό­νων φοι­τη­τών». Το μα­ζι­κό όμως κά­ψι­μο «αντε­θνι­κών», αρι­στε­ρών και κομ­μου­νι­στι­κών βι­βλί­ων, λαμ­βά­νει χώρα ορ­γα­νω­μέ­να σε διά­φο­ρες πό­λεις της χώρας, στις 16 Αυ­γού­στου του 1936.
Στην Αθήνα, η «γιορ­τή» γί­νε­ται μπρο­στά στους Στύ­λους του Ολυ­μπί­ου Διός και στα Προ­πύ­λαια, ενώ στον Πει­ραιά, τα βι­βλία πα­ρα­δί­δο­νται στην πυρά στο Πα­σα­λι­μά­νι, και μά­λι­στα με προ­σκλή­σεις προς τους νέους της επο­χής να συμ­με­τά­σχουν στην …”τε­λε­τή”.
Έλεγε η σχε­τι­κή ανα­κοί­νω­ση: «Η Εθνι­κή Φοι­τη­τι­κή Νε­ο­λαία Πει­ραιώς προ­βαί­νου­σα εις την εξα­φά­νι­σιν δια πυράς ολο­κλή­ρου σει­ράς κομ­μου­νι­στι­κών εντύ­πων την προ­σε­χή Κυ­ρια­κήν και ώραν 8 μ.μ. και εν τη πλα­τεία Πα­σα­λι­μα­νί­ου Πει­ραιώς, προ­σκα­λεί άπα­ντας τους εθνι­κό­φρο­νας νέους, όπως προ­σέλ­θουν εν τη πλα­τεία Τερ­ψι­θέ­ας 7μμ ίνα εν σώ­μα­τι με­τα­βούν και συμ­με­τέ­χουν εις την τε­λε­τήν».
Η με­γα­λύ­τε­ρη φιέ­στα θα στη­θεί στη Θεσ­σα­λο­νί­κη, δίπλα στο Λευκό Πύργο. Από την προη­γού­με­νη ημέρα, οι ελεγ­χό­με­νες πλέον από το κα­θε­στώς εφη­με­ρί­δες δη­μο­σιεύ­ουν σχε­τι­κή προ­α­ναγ­γε­λία και μά­λι­στα πρω­το­σέ­λι­δα:
«Τε­ρά­στια πυρά θα εξα­γνί­σει αύ­ριον την πόλιν από το μί­α­σμα των ερυ­θρών εντύ­πων», δια­τυ­μπα­νί­ζει στην κο­ρυ­φή της πρώ­της σε­λί­δας, στις 15 Αυ­γού­στου του 1936, η εφη­με­ρί­δα της Θεσ­σα­λο­νί­κης “Το Φως”. Η ίδια εφη­με­ρί­δα δη­μο­σί­ευε ανα­κοί­νω­ση της Αστυ­νο­μι­κής Διεύ­θυν­σης Θεσ­σα­λο­νί­κης, σύμ­φω­να με την οποία: «Κα­τό­πιν δια­τα­γής του Γ΄ Σώ­μα­τος Στρα­τού, την 16ην τρέ­χο­ντος, ημέ­ραν Κυ­ρια­κήν και ώραν 19ην, θέλει λάβει χώραν κα­τα­στρο­φή δια πυρός κα­τα­σχε­θέ­ντων κομ­μου­νι­στι­κών βι­βλί­ων και εντύ­πων εις την πλα­τεί­αν του Λευ­κού Πύρ­γου, εις ήν εκλή­θη­σαν να πα­ρα­βρε­θώ­σι αι εθνι­κι­στι­καί ορ­γα­νώ­σεις […]».

Τα βι­βλία που επρό­κει­το να καούν, όπως έγρα­φε το πρωί εκεί­νης της μέρας η εφη­με­ρί­δα “Νέα Αλή­θεια”, είχαν κα­τα­σχε­θεί από τα βι­βλιο­πω­λεία της πόλης, δη­μό­σιες και ιδιω­τι­κές βι­βλιο­θή­κες και άλ­λους χώ­ρους. Επί­σης, στις εφη­με­ρί­δες δη­μο­σιευό­ταν και ανα­κοί­νω­ση της φα­σι­στι­κής ορ­γά­νω­σης ΕΕΕ, σύμ­φω­να με την οποία κα­λού­νταν οι ακρο­δε­ξιοί φοι­τη­τές να πά­ρουν μέρος στην τε­λε­τή «προ­κει­μέ­νου να πα­ρα­κο­λου­θή­σω­σι την καύ­σιν των κομ­μου­νι­στι­κών βι­βλί­ων και εντύ­πων με τα οποία εδη­λη­τη­ρί­α­ζαν την ελ­λη­νι­κήν ψυχήν, χρη­σι­μο­ποιού­ντες τας εις αυτά ανα­πτυσ­σο­μέ­νας αντιε­πι­στη­μο­νι­κάς θε­ω­ρί­ας των Μάρξ, Λένιν και των λοι­πών ανα­τρο­πέ­ων και κα­τα­στρο­φέ­ων της αν­θρω­πό­τη­τος».
Πρω­το­σέ­λι­δη φω­το­γρα­φία από την απο­τρό­παιη αυτή εκ­δή­λω­ση του κα­θε­στώ­τος της 4ης Αυ­γού­στου, που σ’ ό,τι αφορά τη δίωξη των ιδεών αντέ­γρα­φε επα­κρι­βώς τα χι­τλε­ρι­κά πρό­τυ­πα, δη­μο­σί­ευ­σε και η εφη­με­ρί­δα “Μα­κε­δο­νία”. Στο σχε­τι­κό ρε­πορ­τάζ της ανέ­φε­ρε ότι ο αριθ­μός των βι­βλί­ων που κά­η­καν εκεί­νη την ημέρα μπρο­στά στον Λευκό Πύργο, ξε­περ­νού­σε τα 10.000.
Η έν­νοια του κομ­μου­νι­στι­κού εντύ­που ερ­μη­νευό­ταν από το κα­θε­στώς κατά το δο­κούν. Συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νο­νταν σ’ αυτά ακόμα και σχο­λι­κά βι­βλία, όπως “Τα ψηλά βουνά” του Ζα­χα­ρία Πα­πα­ντω­νί­ου, καθώς και βι­βλία των οποί­ων είχε απα­γο­ρευ­τεί επί­ση­μα η σχο­λι­κή δι­δα­σκα­λία: η “Αντι­γό­νη” του Σο­φο­κλή,ο “Επι­τά­φιος” του Πε­ρι­κλή, η “Πο­λι­τεία” του Πλά­τω­να, και έργα του Θου­κυ­δί­δη και του Ξε­νο­φώ­ντα. Γε­νι­κά, από το κα­θε­στώς είχαν απα­γο­ρευ­τεί πε­ρισ­σό­τε­ροι από 445 τί­τλοι βι­βλί­ων.
Στην πυρά πα­ρα­δό­θη­καν, επί­σης, πολλά έργα νέων τότε Ελ­λή­νων συγ­γρα­φέ­ων, όπως η “Ζωή εν τάφω” του Στρα­τή Μυ­ρι­βή­λη, έργα του Αν­δρέα Καρ­κα­βί­τσα, του Αλέ­ξαν­δρου Πα­πα­δια­μά­ντη, αλλά και πολ­λοί τί­τλοι ξένων συγ­γρα­φέ­ων: το συ­νο­λι­κό έργο του Καρλ Μαρξ, η Κα­τα­γω­γή των ειδών του Δαρ­βί­νου, έργα του Σί­γκ­μουντ Φρόιντ, του Τζορτζ Μπέρ­ναρντ Σο, του Ανα­τόλ Φρανς, του Χάιν­ριχ Χάινε, του Μαξίμ Γκόρ­κι, του Λέον Τολ­στόι, του Φιο­ντόρ Ντο­στο­γέφ­σκι, του Γκαί­τε κ.ά.
Και δεν ήταν μόνο τα βι­βλία, αλλά και το θέ­α­τρο. Απα­γο­ρεύ­τη­καν ή λο­γο­κρί­θη­καν δε­κά­δες πα­ρα­στά­σεις.

(Σπύ­ρου Κου­ζι­νό­που­λου “Με­λα­νές Κη­λί­δες στην ιστο­ρία της Θεσ­σα­λο­νί­κης”)
Το ει­κα­στι­κό είναι είναι του Τάσ­σου, «Κά­ψι­μο βι­βλί­ων» – Ξυ­λο­γρα­φία

Πηγή: