Στην καρδιά μιας νομισματικής καταιγίδας, δύο από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης —η Γερμανία και η Ιταλία— καλούνται να επανεξετάσουν την πολιτική τους για τη φύλαξη των στρατηγικών τους αποθεμάτων σε χρυσό.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ των Financial Times, Γερμανία και Ιταλία
Ο πρώην Γερμανός ευρωβουλευτής Fabio De Masi άνοιξε ξανά τη συζήτηση, καλώντας τις κυβερνήσεις των δύο χωρών να επαναπατρίσουν τα πολύτιμα αποθέματα.
Όπως δήλωσε:
«Πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα εάν η αποθήκευση χρυσού στο εξωτερικό είναι πλέον πιο ασφαλής και σταθερή από ό,τι ήταν πριν δέκα χρόνια.»
Απόφαση πολιτική – όχι μόνο οικονομική
Η αποθήκευση χρυσού σε αμερικανικά θησαυροφυλάκια —κατά κύριο λόγο στη Federal Reserve Bank της Νέας Υόρκης—
ξεκίνησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Ευρώπη ήταν κατεστραμμένη
και η Ουάσινγκτον φάνταζε ως το απόλυτο καταφύγιο σταθερότητας.
Σήμερα, όμως, η εξίσωση έχει αλλάξει ριζικά.
Οι εξελίξεις στις ΗΠΑ, με αιχμή τις απρόβλεπτες οικονομικές αποφάσεις και το γεωπολιτικό αποτύπωμα του Donald Trump, θέτουν ερωτήματα για την ασφάλεια και την ανεξαρτησία των ευρωπαϊκών αποθεμάτων χρυσού που βρίσκονται υπό αμερικανική «φιλοξενία».
Δεν είναι λίγοι αυτοί που φοβούνται πως σε μια μελλοντική πολιτική ή εμπορική σύγκρουση, τα αποθέματα αυτά μπορεί να μετατραπούν σε μοχλό πίεσης.
Γιατί τώρα; Το «ρήγμα» ΗΠΑ – Ευρώπης μεγαλώνει
Οι φωνές για επαναπατρισμό του χρυσού έρχονται σε μια περίοδο που η Ευρώπη επαναπροσδιορίζει τη νομισματική και πολιτική της ταυτότητα απέναντι σε μια Ηνωμένες Πολιτείες που φαίνεται να διολισθαίνει σε εσωστρεφή εθνικισμό.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανησυχεί όλο και περισσότερο για την εξάρτηση από το δολάριο,
και οι εκκλήσεις για «ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία» δεν περιορίζονται
πλέον στην αμυντική πολιτική – αλλά επεκτείνονται στην νομισματική
πολιτική και τις εφεδρείες χρυσού.
Η Γερμανία, με 3.352 τόνους χρυσού, κατέχει το δεύτερο μεγαλύτερο απόθεμα στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ.
Η Ιταλία, με 2.452 τόνους, ακολουθεί στην τέταρτη θέση.
Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των ποσοτήτων παραμένει «φιλοξενούμενη» στα αμερικανικά θησαυροφυλάκια — μια κατάσταση που, όπως πολλοί υποστηρίζουν, δεν εξυπηρετεί πια ούτε την ασφάλεια, ούτε την αξιοπρέπεια της Ευρώπης.
Ο χρυσός της Γης είναι... στον πυρήνα της
Σε μια ενδιαφέρουσα –και ίσως συμβολική– επισήμανση, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν υπενθυμίζουν πως σχεδόν το 99,999% του χρυσού της Γης
παραμένει εγκλωβισμένο στον πυρήνα του πλανήτη μας από τη δημιουργία
του, πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Αδιάβλητος και άφταστος.
Ίσως αυτός να είναι και ο μόνος πραγματικά ασφαλής χρυσός — πολύ μακριά από γεωπολιτικά παιχνίδια, κυρώσεις και τράπεζες.
Στρατηγική αναδίπλωση ή πρόβλεψη κρίσης;
Το ερώτημα που καλούνται να απαντήσουν πλέον οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι απλό, αλλά κρίσιμο: Θα συνεχίσου να εμπιστεύονται σε μια ξένη υπερδύναμη τα θεμέλια της οικονομικής μας σταθερότητας;
Η απάντηση ίσως να καθορίσει τη θέση της Ευρώπης στον 21ο αιώνα.
Γιατί ο χρυσός, ακόμη και σήμερα, παραμένει σύμβολο ανεξαρτησίας, εθνικής ισχύος και κυριαρχίας — και η κυριαρχία δεν μπορεί να είναι δανεική.
Και στο βάθος Fort Knox... Ο «θρύλος» του αμερικανικού χρυσού και το ερώτημα της διαφάνειας
Εν τω μεταξύ, στην καρδιά του Κεντάκι, το Fort Knox είναι το πιο διάσημο θησαυροφυλάκιο του κόσμου — ένας μύθος που τρέφει τη φαντασία των λαών και των αγορών. Εκεί φέρεται να φυλάσσεται μεγάλο μέρος των αποθεμάτων χρυσού των Ηνωμένων Πολιτειών,
ενώ κατά καιρούς φιλοξένησε και αποθέματα ξένων χωρών, μεταξύ των
οποίων και ευρωπαϊκών κρατών που επιθυμούσαν να διασφαλίσουν τα πολύτιμα
μέταλλά τους στον απόηχο του Ψυχρού Πολέμου.
Ωστόσο, το Fort Knox παραμένει μία από τις λιγότερο ελεγχόμενες και διαφανείς τοποθεσίες στον κόσμο όσον αφορά τη λογιστική καταγραφή του χρυσού.
Η
τελευταία επίσκεψη εξωτερικών παρατηρητών —όχι λογιστών ή ανεξάρτητων
ελεγκτών— καταγράφηκε το 1974, όταν σε μια μικρή ομάδα δημοσιογράφων και
βουλευτών επιτράπηκε να δει «ένα μέρος του χρυσού» για να σβήσει την
αυξανόμενη δυσπιστία.
Έκτοτε, το Fort Knox λειτουργεί περισσότερο ως σύμβολο παρά ως πιστοποιημένο θησαυροφυλάκιο.
Σε έναν κόσμο που μετασχηματίζεται από την ψηφιακή τεχνολογία, τις
κυρώσεις και τις διακρατικές εντάσεις, η τυφλή εμπιστοσύνη στη φιλοξενία
χρυσού από τις ΗΠΑ τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Γιατί, όπως εύστοχα σχολιάζουν αναλυτές, ο χρυσός που δεν μπορείς να δεις, να αγγίξεις και να ελέγξεις, ίσως να μην είναι δικός σου.
Πώς οι ΗΠΑ υφάρπαξαν τον πλούτο των κρατών
Χρόνια
πριν, ένας χρηματιστής με στενούς δεσμούς με μεγάλες τράπεζες πολύτιμων
μετάλλων προέβη σε μια συγκλονιστική δήλωση: το Fort Knox δεν περιέχει
«τίποτα άλλο εκτός από σκώρους και μισοφαγωμένα IOUs (χρεωστικές
ομολογίες)». Όλοι γελάσαμε τότε.
Αλλά όσο περνούσε ο
καιρός, συνειδητοποιούσαμε ότι είχε δίκιο. Πρόσφατα, κάτι που είπε ο
Egon von Greyerz της GoldSwitzerland επανέφερε αυτή την παλιά μνήμη:
«Στην πραγματικότητα, μια κεντρική τράπεζα κατέχει μόνο μια ομολογία που έχει εκδοθεί από μια τράπεζα πολύτιμων μετάλλων.
Αν
η κεντρική τράπεζα επιχειρήσει να διεκδικήσει τον χρυσό της, δεν θα τον
πάρει ποτέ, καθώς πιθανότατα θα έχει πουληθεί στην Κίνα ή την Ινδία,
όπου θα τον έχουν αγοράσει απευθείας, χωρίς καμία υποχρέωση επιστροφής».
Τολμηρός ισχυρισμός, σωστά; Ας δούμε όμως το θέμα πιο αναλυτικά.
Αν
εξεταζόταν η πρόταση να αξιοποιηθεί ο χρυσός των ΗΠΑ μέσω της εισαγωγής
του στην καμπύλη αποδόσεων και, βάσει της έκκλησης της γερουσιαστού των
ΗΠΑ Lummis, να ελεγχθεί και να ρευστοποιηθεί, θα γινόταν αντιληπτό πως
δεν υπάρχει τρόπος να γίνει τίποτε από τα δύο.
Γιατί; Διότι δεν υπάρχει καθόλου χρυσός στο Fort Knox.
Ο
χρυσός που κατάφεραν οι ΗΠΑ να αποσπάσουν έχει μεταφερθεί αλλού εδώ και
πολύ καιρό. Δεν μπορείτε να δείτε πόσο λείπει εφόσον έχει μετακινηθεί.
Σε
κάθε περίπτωση, υπάρχει πολύ λιγότερος χρυσός στο Fort Knox απ’ ό,τι
πιστεύει ο κόσμος. Κι αυτό μας οδηγεί στην ανάλυση του πρώην επικεφαλής
αναλυτή της Credit Suisse Zoltan Pozsar.
Εντάσσοντας τη δήλωση του Egon στο πλαίσιο όσων είχε πει ο Zoltan στα τέλη του 2022 για τον χρυσό,
ο οποίος τότε τύγχανε διαπραγμάτευσης στα 1.800 δολάρια, μπορούμε να
επισημάνουμε τα εξής: Οι τράπεζες χρησιμοποιούν την επαναχρηματοδότηση
(η πρακτική κατά την οποία θεματοφύλακες - custodians, όπως οι τράπεζες ή
οι χρηματιστηριακές εταιρείες, χρησιμοποιούν περιουσιακά στοιχεία που
τους έχουν κατατεθεί ως εγγύηση για δικό τους χρηματοοικονομικό όφελος,
όπως δανεισμό χρημάτων ή άλλες επενδύσεις) επί δεκαετίες με την έγκριση
των κυβερνήσεων, οι οποίες έχουν συμφωνήσει να μη χρησιμοποιηθεί ο
χρυσός ποτέ ως μέσο διακανονισμού - δηλαδή, δεν θα έχει πρακτική χρήση
ξανά.
Ο Zoltan μάς λέει επίσης, έμμεσα, γιατί οι τράπεζες και τα κράτη φοβούνται την επιστροφή του χρυσού ως μέσου διακανονισμού.
Όπως επισημαίνει, είναι γεγονός ότι κανείς δεν χρειάζεται χρυσό στα χέρια του.
Αυτό
επετεύχθη με τον συνδυασμό της επαναχρηματοδότησης και της
αντικατάστασης του κίτρινου μετάλλου ως προτιμώμενου μέσου συναλλαγής.
Όταν αυτά συμφωνήθηκαν, η αξία του ως στοιχείου αξίας (SOV) έγινε κάτι που μπορούσαν να χειριστούν και να χειραγωγήσουν.
Πιθανότατα
σκέφτηκαν: «Αφήστε το να παραμείνει στοιχείο ενεργητικού, όπως η τέχνη
και τα κεραμικά αγαλματίδια. Δεν μας ενδιαφέρει. Έτσι ήταν για
δεκαετίες».
Όπως είχε πει κάποτε ένας trader: «Χρυσός; Μπορούμε να
τον κοντράρουμε μέχρι να επιστρέψουν οι αγελάδες στο σπίτι. Γιατί;
Επειδή όχι μόνο είναι ακατανάλωτος/ανθεκτικός, αλλά δεν χρησιμοποιείται
για τίποτα πια.
Η τιμή του εξαρτάται από το πόσα δολάρια χρειαζόμαστε για να καθυστερήσουμε την παράδοση.
Είναι
ένα συλλεκτικό αντικείμενο και τίποτα άλλο. Η κυβέρνηση δεν μπορεί να
τον αφήσει να επιστρέψει ως μέσο συναλλαγής. Αν το έκανε, θα
καταστρεφόμασταν.
Αν καταρρεύσουμε εμείς, καταρρέουν κι αυτοί».
Αυτό μας φέρνει πίσω στη δήλωση του Pozsar: «Οι
τράπεζες διαχειρίζονται τα βιβλία χρυσού τους με μία παραδοχή: ότι τα
κράτη θα εξασφαλίσουν ότι το κίτρινο μέταλλο δεν θα επιστρέψει ποτέ ως
μέσο διακανονισμού».
Θυμηθείτε, οι τράπεζες χρησιμοποιούν
την επαναχρηματοδότηση του χρυσού ως όχημα κέρδους, βασισμένες στην
παραδοχή των κυβερνήσεων ότι το κίτρινο μέταλλο δεν θα επιστρέψει ποτέ
ως μέσο συναλλαγής.
Ο χρυσός, όμως, επιστρέφει ως μέσο
συναλλαγής. Αυτό πιθανότατα έκανε τις δυτικές τράπεζες που έχουν χρυσό
σε χαρτί να νιώσουν νευρικές.
Και αν οι τράπεζες είναι νευρικές, οι Κεντρικές Τράπεζες κάποια στιγμή θα τρομοκρατηθούν από έναν έλεγχο».
Τα αφανισμένα αποθεματικά
Είναι αλήθεια... Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα, το Υπουργείο Οικονομικών και οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες, όσον αφορά τον χρυσό στο Fort Knox, κατέχουν
μόνο IOUs (χρεωστικούς τίτλους) που εκδίδονται από τράπεζες που έχουν
ράβδους χρυσού (bullions), οι οποίες έχουν ήδη πουλήσει το δανεισμένο
μέταλλο.
Προϊόντος του χρόνου, αυτός ο χρυσός βρήκε τον
δρόμο του σε πιο υπομονετικά χέρια - δεν υπάρχει τόσο χρυσός διαθέσιμος
προς επένδυση όπως υπήρχε πριν από δεκαετίες, ακόμα και με τη νέα
παραγωγή.
Η διαδικασία των IOUs εντάθηκε κατά την εποχή Clinton, με
τον κεντρικό τραπεζίτη Greenspan να ενθαρρύνει τις τράπεζες bullion να
δανείζονται χρυσό για carry trades.
Η Goldman Sachs και η Citigroup ηγήθηκαν της προσπάθειας τότε. Αλλά γιατί συνέβη αυτό;
Η
Αμερική κέρδιζε μικρές αποδόσεις από τα IOUs χρυσού της καθώς ο χρυσός
"δανειζόταν", εμποδίζοντας τις αγορές να επηρεάζουν το σύστημα τιμών.
Οι
τράπεζες bullion λάμβαναν δολάρια για τα carry trades, και ταυτόχρονα
κρατούσαν τις τιμές του χρυσού χαμηλά, καθώς μεγάλο μέρος του
δανεισμένου χρυσού πουλιόταν στην αγορά κατά καιρούς.
Ο Greenspan ήταν ενθουσιασμένος.
Η συγκράτηση των τιμών του χρυσού κρατούσε μακριά τους φόβους για πληθωρισμό και ικανοποιούσε τους "vigilantes" των ομολόγων.
Ο χρυσός της Ελλάδας
Σημειωτέον, στο κεντρικό θησαυροφυλάκιο της ΤτΕ, στην Πανεπιστημίου, φυλάσσεται το απόθεμα της χώρας σε χρυσό.
Για
την ακρίβεια, ένα μέρος του, καθώς για λόγους ασφαλείας υποτίθεται πως
είναι σκορπισμένος σε υπόγεια κεντρικών τραπεζών στα... τέσσερα σημεία
του ορίζοντα.
Αυτό δεν είναι κάτι μυστικό. Ο διοικητής της ΤτΕ, Γιάννης Στουρνάρας, λέει ότι η χώρα μας διατηρεί ποσότητα χρυσού που ξεπερνά κατά τι τους 151 τόνους, κυρίως ράβδοι και μικρότερη ποσότητα λιρών.
Στο κτίριο της ΤτΕ φυλάσσεται το 47% αυτής της ποσότητας, δηλαδή περίπου 71 τόνοι.
Από
το υπόλοιπο, το 29%, δηλαδή περίπου 44 τόνοι, φυλάσσεται σε υπόγειες
αποθήκες στις Ηνωμένες Πολιτείες (δεν είναι ανακοινώσιμο το μέρος, παρά
μόνο ότι πρόκειται για θησαυροφυλάκια της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των
ΗΠΑ, Fed, είτε στη Νέα Υόρκη, είτε στο λεγόμενο «αδιάτρητο
χρηματοκιβώτιο» του Fort Knox, την καλύτερα φυλασσόμενη στρατιωτική βάση
του κόσμου), το 20% (περίπου 30 τόνοι) στο Λονδίνο και το υπόλοιπο 4%
(περίπου 6 τόνοι) σε ειδικές εγκαταστάσεις στην Ελβετία. Οπότε…
καταλαβαίνετε.
