Οταν ξέσπασε η πανδημία, το δολάριο ήταν ισχυρό όπως πάντα. Παρά τις συζητήσεις περί «αστάθειας» της αμερικανικής υπεροχής, κυριαρχεί ως το μέσο για το διεθνές εμπόριο, η σταθερά έναντι της οποίας άλλα κράτη αποτιμούν τα νομίσματά τους και το «αποθεματικό νόμισμα» στο οποίο οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες διακρατούν τις αποταμιεύσεις τους.
Γυρίζοντας πίσω στο 1.400 μ.Χ., πριν τις ΗΠΑ, μόνο πέντε δυνάμεις είχαν απολαύσει το πολύτιμο στάτους «αποθεματικού νομίσματος»: η Πορτογαλία, μετά η Ισπανία, η Ολλανδία, η Γαλλία και η Βρετανία. Αυτά τα βασίλεια κράτησαν κατά μέσο όρο 94 χρόνια. Στις αρχές του 2020, το σερί του δολαρίου έφτασε τα 100 χρόνια. Αυτό θα ήταν ο λόγος να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε πόσο μπορεί να συνεχίσει, υπάρχει όμως ένας περιορισμός: η έλλειψη διαδόχου.
Υπάρχουν υποψήφιοι. Η Ευρώπη έχει ελπίδες για το ευρώ, που ξεκίνησε το 1.999. Το νόμισμα όμως απέτυχε να κερδίσει την παγκόσμια εμπιστοσύνη, εξαιτίας των αμφιβολιών για την αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης της ευρωζώνης, που απαρτίζεται από πολλά κράτη-μέλη. Οι φιλοδοξίες της Κίνας για το γουάν δεν επιβεβαιώθηκαν για τον αντίθετο λόγο: ανησυχία για την αυθαιρεσία του κινεζικού κομμουνιστικού κόμματος.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ήταν συνεπώς πεπεισμένοι ότι, ως αντίδραση στα lockdown εξαιτίας της Covid-19, θα μπορούσαν να τυπώσουν δολάρια σε απεριόριστες ποσότητες, χωρίς να υπονομεύσουν το στάτους του ως αποθεματικού νομίσματος, επιτρέποντας στη χώρα να συνεχίσει να έχει μεγάλα ελλείμματα, χωρίς εμφανείς συνέπειες.
Όμως μια νέα κλάση ανταγωνιστών αναδύθηκε: τα κρυπτονομίσματα. Λειτουργώντας σε δίκτυα peer-to-peer, χωρίς να κυβερνώνται από κανένα κράτος, τα κρυπτονομίσματα, όπως το bitcoin, περιγράφονται από τους οπαδούς τους ως αποκεντρωμένες, δημοκρατικές εναλλακτικές.
Η πανδημία έκανε τα κρυπτονομίσματα να μοιάζουν λιγότερο με μια καθαρή ψηφιακή διαφήμιση. Φοβούμενοι ότι οι κεντρικές τράπεζες, οδηγούμενες από τη FED, υποτιμούν την αξία των νομισμάτων τους, πολλοί έχουν αγοράσει bitcoin. Η τιμή του τετραπλασιάστηκε από τον Μάρτιο, μετατρέποντάς το σε μια από τις πιο «καυτές» επενδύσεις το 2020.
Από το λανσάρισμά του, το 2009, οι κατασκευαστές του bitcoin πασχίζουν να το καθιερώσουν ως τον «ψηφιακό χρυσό», μια αξιόπιστη αποθήκευση αξίας που προσφέρει έναν «ασφαλή παράδεισο» σε ταραγμένους καιρούς. Οι αμφισβητίες βρίσκουν δύσκολο το να αισθανθούν ασφαλείς επενδύοντας σε ένα ενεργητικό που είναι τόσο ευμετάβλητο: η τελευταία φούσκα του bitcoin έσκασε πριν από λιγότερο από τρία χρόνια και οι ημερήσιες μεταβολές της τιμής είναι ακόμα τέσσερις φορές μεγαλύτερες από αυτές του χρυσού.
Οι σκεπτικιστές αντιπροσωπεύονται καλά, ειδικά μεταξύ αυτών που δεν μεγάλωσαν με την ψηφιακή τεχνολογία. Τείνουν να προτιμούν τον χρυσό, ο οποίος αγοράζεται ως προστασία απέναντι στην υποτίμηση των νομισμάτων εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Σε μια πρόσφατη έρευνα, μόλις το 3% των baby boomers δήλωσαν ότι κατέχουν κρυπτονομίσματα έναντι 27% στους millennials. Κι όμως, αυτά τα ποσοστά αυξάνονται και υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι το κυνήγι του bitcoin έχει βαθύτερες ρίζες.
Ερχεται σε μια στιγμή καμπής για το δολάριο. Πέρυσι, αφότου αυξάνονταν επί δεκαετίες, τα αμερικανικά χρέη προς τον υπόλοιπο κόσμο ξεπέρασαν το 50% του ΑΕΠ της χώρας, ένα όριο που συχνά στέλνει σήμα ότι έρχεται κρίση. Εκτοτε, με την κυβέρνηση να δανείζεται πολύ, υπό συνθήκες lockdown, αυτές οι υποχρεώσεις έχουν εκτιναχθεί στο 67% του ΑΕΠ, βαθιά στη ζώνη «ανησυχίας». Η βασιλεία του δολαρίου πιθανότατα θα τελειώσει όταν ο υπόλοιπος κόσμος αρχίσει να χάνει την εμπιστοσύνη στο ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους. Ετσι έπεσαν στο παρελθόν κυρίαρχα νομίσματα.
Επιπρόσθετα, οι ΗΠΑ και άλλες ισχυρές κυβερνήσεις δείχνουν λίγο ενθουσιασμό στο να τιθασεύσουν τα διογκούμενα ελλείμματά τους. Η εκτύπωση χρήματος πιθανότατα θα συνεχιστεί, ακόμα και όταν περάσει η πανδημία. Είτε το εμπιστεύεσαι είτε όχι, το bitcoin θα κερδίσει από τη διευρυνόμενη δυσπιστία στις παραδοσιακές εναλλακτικές.
Το bitcoin αρχίζει επίσης να κάνει πρόοδο στη φιλοδοξία του να αντικαταστήσει το δολάριο ως μέσο συναλλαγών. Σήμερα τα περισσότερα bitcoin διακρατούνται ως επένδυση, όχι για να πληρωθούν λογαριασμοί, αυτό όμως αλλάζει. Μικρές εταιρείες αρχίζουν να χρησιμοποιούν το κρυπτονόμισμα στο διεθνές εμπόριο, ειδικά σε χώρες που είναι δύσκολο να βρεθούν δολάρια (όπως η Νιγηρία) ή το τοπικό νόμισμα είναι ασταθές (Αργεντινή). Και τις τελευταίες εβδομάδες, η θυγατρική της PayPal «Venmo» άρχισε να αποθηκεύει bitcoin με το βλέμμα στην έναρξη αποδοχής τους ως μέσο πληρωμής την επόμενη χρονιά.
Το ράλι του bitcoin μπορεί να αποδειχθεί φούσκα, αλλά ακόμα και αν σκάσει, η στροφή αυτής της χρονιάς στα κρυπτονομίσματα πρέπει να λειτουργήσει ως προειδοποίηση στους κρατικούς εκτυπωτές χρήματος ανά τον κόσμο, ειδικά στις ΗΠΑ. Μην εκτιμάτε ότι τα παραδοσιακά σας νομίσματα είναι οι μόνες αποθήκες αξίας ή μέσο συναλλαγών που οι πολίτες θα εμπιστεύονται αιώνια.
Οι άνθρωποι που έχουν αντίληψη της τεχνολογίας δεν είναι πιθανό να σταματήσουν να ψάχνουν για εναλλακτικές μέχρι να βρουν ή να επινοήσουν μία. Και η παρέμβαση για τη ρύθμιση της έκρηξης των ψηφιακών νομισμάτων, όπως κάποιες χώρες ήδη εξετάζουν, μπορεί απλά μόνο να επιταχύνει αυτή τη λαϊκή επανάσταση.
* Ο αρθρογράφος είναι chief global strategist της Morgan Stanley Investment Management και συγγραφέας του βιβλίου «Ten Rules of Successful Nations».
