Τι είναι η αριστερά;
Η Αριστερά ως ιδεολογία και ιστορική πράξη είναι ένα ασαφές πράγμα, αν θέλεις να το προσδιορίσεις ως έννοια και ταυτόχρονα μία πιο συγκεκριμένη εμπειρία με πολύ συγκεκριμένες αποφάσεις και συνέπειες, αν θέλεις να το βιώσεις ως πράξη.
Εννοιολογικά μπορούμε να της δώσουμε διάφορους ορισμούς.
Ο πλέον βαθύς ορισμός είναι ο υπαρξιακός. Αριστερός είναι αυτός, που μπορεί να βγει έξω από τον ιδεολογικό του εαυτό και να μπορεί να την αναζητεί παντού. Τότε θα εκπλαγεί διαπιστώνοντας, ότι μπορεί να την βρει ταυτόχρονα σε περισσότερα μέρη.
Η Αριστερά είναι βασικά μία ποιοτική, αέρινη έννοια, που μπορεί να παίρνει διάφορα σχήματα σε κάθε εποχή. Είναι μία ελεύθερη έννοια, που δεν εγκλωβίζεται μέσα στο κλουβί της δικής μας θεωρήσεως, δεν ζυγίζεται μόνο με τα δικά μας μέτρα. Αφού δεν φυλακίζεται και δεν μπαίνει στον καταψύκτη της δογματοποιήσεως, δεν μπορεί να ταυτισθεί με καμιά πραγματικότητα, δεν μονοπωλείται.
Ζούμε σε μια εποχή που αισθανόμαστε, ότι κλείνει τον κύκλο της. Δεν ξέρουμε τι θα προκύψει. Όμως μία ανάγκη μας ωθεί να ξαναρχίσουμε από την αρχή, να πάμε στις πηγές του ανθρώπινου πολιτισμού, ειδικά σ’ αυτή την πηγή, από την οποία προέρχεται ο προβληματισμός, για το τι είναι ο άνθρωπος και αυτός είναι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, ο μόνος ανθρωποκεντρικός πολιτισμός, τον οποίο έχει γεννήσει η ανθρωπότητα.
Ας ρωτήσουμε λοιπόν τους πρώτους αριστερούς, τους φυσιολόγους φιλοσόφους της Ιωνίας, να μας πουν τι είναι Aριστερά. Είναι αυτοί, οι οποίοι, χωρίς να πάρουν άδεια από κανένα, θέλησαν να εξερευνήσουν την αθέατη πλευρά του κόσμου και ανακάλυψαν ότι αποτελείται από στοιχεία. Τους έδωσαν «ορατές» ονομασίες: γη, αέρας, νερό, φωτιά.
Για την Aριστερά θα μας έλεγαν, ότι μπορεί να παίρνει διάφορες μορφές. Άλλοτε είναι φωτιά που καίει, άλλοτε όμως είναι νερό που επιμένει, που δεν ξέρει τι θα πει χρόνος. Έτσι μπορεί και διαβρώνει τη γη της πραγματικότητας, μπορεί να σμιλεύει ακόμη και τους πιο σκληρούς βράχους.
Και ο αέρας μπορεί να σμιλεύει βράχους. Ο αέρας έχει ένα επιπλέον πλεονέκτημα: μπορεί και πνέει, όπου θέλει. Δεν δεσμεύεται από κανένα άλλο στοιχείο, είναι ελεύθερος, δεν εργαλειοποιείται, όπως η φωτιά, δεν ελέγχεται.
Παίρνοντας τη σκυτάλη από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ο μεγαλύτερος επαναστάτης όλων των εποχών, ο Ιησούς Χριστός, έδωσε στον Θεό μία ελληνική ονομασία, τον είπε «πνεύμα» (Ιωαν. 4,24). Διευκρίνισε, ότι «πνεύμα όπου θέλει πνεί» (Ιωαν.3,8) και ταύτισε τον Θεό με το «αγαθόν». Έτσι δέσμευσε τον Γιαχβέ, διότι έβαλε την έννοια του καλού πάνω από την δύναμη της θελήσεώς του.
Με βάση λοιπόν την ελληνική και τη χριστιανική παράδοση η Αριστερά, εάν θέλει να είναι μία απολύτως ανθρωποκεντρική έννοια, πρέπει πρώτα απ΄ όλα να είναι πνευματοποιός και αγαθοποιός. Οι έννοιες του καλού και της πνευματικής ελευθερίας αποτελούν τους πυλώνες της ελευθερίας του ανθρώπου. Αριστερά χωρίς ελευθερία, πνεύμα και στράτευση για το καλό, καταλήγει στη βαρβαρότητα. Πνεύμα είναι η διάθεση, να διακρίνουμε και να ενσωματώνουμε στη ζωή μας και στην κοινωνία μας, ό,τι το καλύτερο έχει να αναδείξει η κάθε εποχή. Η Αριστερά είναι ο φρουρός και ο διάκονος και όχι ο αφέντης του ανθρώπου.
Η Αριστερά δεν είναι όρος, είναι το ίδιο το πνεύμα της προόδου. Γεννήθηκε στις απαρχές της ελληνικής ιστορίας, μαζί με την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία.
Η Αριστερά στηρίζεται σε δύο θεμελιώδεις αρχές της αρχαίας Ελλάδας:
α. Ο ανθρώπινος πολιτισμός πρέπει να είναι ανθρωποκεντρικός και ότι
β. ο άνθρωπος, η φύση και η ανθρώπινη κοινωνία απαρτίζονται από διακριτά στοιχεία με δική τους ταυτότητα, τα οποία όμως λειτουργούν ως ένα σύνθετο σύνολο. Έτσι η δημοκρατία λειτουργεί όχι ως ενιαίο αλλά ως σύνθετο σύνολο, που αποτελείται από διακριτά άτομα με αυτόνομη βούληση.
Η ενότητα και η αρμονία της φύσεως επιτυγχάνονται με συνεργικούς φυσικούς νόμους. Στην ανθρώπινη κοινωνία η ενότητα και η καταξίωση της υπάρξεως του ανθρώπου επιτυγχάνεται με τις μεγάλες διαχρονικές αξίες του ελληνικού πολιτισμού, που είναι: η Ελευθερία, η Δημοκρατία, η Δικαιοσύνη, η Γνώση και η Πρόοδος. Αυτές οι αξίες διαμόρφωσαν ολόκληρο τον Δυτικό πολιτισμό.
Η εποχή μας απαιτεί περιεχόμενο. Οι ετικέτες έχουν απαξιωθεί. Ας κάνουμε μία νέα αρχή.
*Ο Ηλίας Φιλιππίδης έχει διατελέσει πανεπιστημιακός καθηγητής κοινωνιολογίας.
Η Αριστερά ως ιδεολογία και ιστορική πράξη είναι ένα ασαφές πράγμα, αν θέλεις να το προσδιορίσεις ως έννοια και ταυτόχρονα μία πιο συγκεκριμένη εμπειρία με πολύ συγκεκριμένες αποφάσεις και συνέπειες, αν θέλεις να το βιώσεις ως πράξη.
Εννοιολογικά μπορούμε να της δώσουμε διάφορους ορισμούς.
Ο πλέον βαθύς ορισμός είναι ο υπαρξιακός. Αριστερός είναι αυτός, που μπορεί να βγει έξω από τον ιδεολογικό του εαυτό και να μπορεί να την αναζητεί παντού. Τότε θα εκπλαγεί διαπιστώνοντας, ότι μπορεί να την βρει ταυτόχρονα σε περισσότερα μέρη.
Η Αριστερά είναι βασικά μία ποιοτική, αέρινη έννοια, που μπορεί να παίρνει διάφορα σχήματα σε κάθε εποχή. Είναι μία ελεύθερη έννοια, που δεν εγκλωβίζεται μέσα στο κλουβί της δικής μας θεωρήσεως, δεν ζυγίζεται μόνο με τα δικά μας μέτρα. Αφού δεν φυλακίζεται και δεν μπαίνει στον καταψύκτη της δογματοποιήσεως, δεν μπορεί να ταυτισθεί με καμιά πραγματικότητα, δεν μονοπωλείται.
Ζούμε σε μια εποχή που αισθανόμαστε, ότι κλείνει τον κύκλο της. Δεν ξέρουμε τι θα προκύψει. Όμως μία ανάγκη μας ωθεί να ξαναρχίσουμε από την αρχή, να πάμε στις πηγές του ανθρώπινου πολιτισμού, ειδικά σ’ αυτή την πηγή, από την οποία προέρχεται ο προβληματισμός, για το τι είναι ο άνθρωπος και αυτός είναι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, ο μόνος ανθρωποκεντρικός πολιτισμός, τον οποίο έχει γεννήσει η ανθρωπότητα.
Ας ρωτήσουμε λοιπόν τους πρώτους αριστερούς, τους φυσιολόγους φιλοσόφους της Ιωνίας, να μας πουν τι είναι Aριστερά. Είναι αυτοί, οι οποίοι, χωρίς να πάρουν άδεια από κανένα, θέλησαν να εξερευνήσουν την αθέατη πλευρά του κόσμου και ανακάλυψαν ότι αποτελείται από στοιχεία. Τους έδωσαν «ορατές» ονομασίες: γη, αέρας, νερό, φωτιά.
Για την Aριστερά θα μας έλεγαν, ότι μπορεί να παίρνει διάφορες μορφές. Άλλοτε είναι φωτιά που καίει, άλλοτε όμως είναι νερό που επιμένει, που δεν ξέρει τι θα πει χρόνος. Έτσι μπορεί και διαβρώνει τη γη της πραγματικότητας, μπορεί να σμιλεύει ακόμη και τους πιο σκληρούς βράχους.
Και ο αέρας μπορεί να σμιλεύει βράχους. Ο αέρας έχει ένα επιπλέον πλεονέκτημα: μπορεί και πνέει, όπου θέλει. Δεν δεσμεύεται από κανένα άλλο στοιχείο, είναι ελεύθερος, δεν εργαλειοποιείται, όπως η φωτιά, δεν ελέγχεται.
Παίρνοντας τη σκυτάλη από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ο μεγαλύτερος επαναστάτης όλων των εποχών, ο Ιησούς Χριστός, έδωσε στον Θεό μία ελληνική ονομασία, τον είπε «πνεύμα» (Ιωαν. 4,24). Διευκρίνισε, ότι «πνεύμα όπου θέλει πνεί» (Ιωαν.3,8) και ταύτισε τον Θεό με το «αγαθόν». Έτσι δέσμευσε τον Γιαχβέ, διότι έβαλε την έννοια του καλού πάνω από την δύναμη της θελήσεώς του.
Με βάση λοιπόν την ελληνική και τη χριστιανική παράδοση η Αριστερά, εάν θέλει να είναι μία απολύτως ανθρωποκεντρική έννοια, πρέπει πρώτα απ΄ όλα να είναι πνευματοποιός και αγαθοποιός. Οι έννοιες του καλού και της πνευματικής ελευθερίας αποτελούν τους πυλώνες της ελευθερίας του ανθρώπου. Αριστερά χωρίς ελευθερία, πνεύμα και στράτευση για το καλό, καταλήγει στη βαρβαρότητα. Πνεύμα είναι η διάθεση, να διακρίνουμε και να ενσωματώνουμε στη ζωή μας και στην κοινωνία μας, ό,τι το καλύτερο έχει να αναδείξει η κάθε εποχή. Η Αριστερά είναι ο φρουρός και ο διάκονος και όχι ο αφέντης του ανθρώπου.
Τα πέντε αστέρια
Από κοινωνιολογικής απόψεως η Αριστερά είναι μία διαχρονική έννοια και όποιος την περιορίζει σε ορισμένη εποχή και σε ορισμένες συνθήκες είναι τουλάχιστον ανιστόρητος. Η Αριστερά μπήκε στον ανθρώπινο πολιτισμό μέσα από την έννοια της προόδου.Η Αριστερά δεν είναι όρος, είναι το ίδιο το πνεύμα της προόδου. Γεννήθηκε στις απαρχές της ελληνικής ιστορίας, μαζί με την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία.
Η Αριστερά στηρίζεται σε δύο θεμελιώδεις αρχές της αρχαίας Ελλάδας:
α. Ο ανθρώπινος πολιτισμός πρέπει να είναι ανθρωποκεντρικός και ότι
β. ο άνθρωπος, η φύση και η ανθρώπινη κοινωνία απαρτίζονται από διακριτά στοιχεία με δική τους ταυτότητα, τα οποία όμως λειτουργούν ως ένα σύνθετο σύνολο. Έτσι η δημοκρατία λειτουργεί όχι ως ενιαίο αλλά ως σύνθετο σύνολο, που αποτελείται από διακριτά άτομα με αυτόνομη βούληση.
Η ενότητα και η αρμονία της φύσεως επιτυγχάνονται με συνεργικούς φυσικούς νόμους. Στην ανθρώπινη κοινωνία η ενότητα και η καταξίωση της υπάρξεως του ανθρώπου επιτυγχάνεται με τις μεγάλες διαχρονικές αξίες του ελληνικού πολιτισμού, που είναι: η Ελευθερία, η Δημοκρατία, η Δικαιοσύνη, η Γνώση και η Πρόοδος. Αυτές οι αξίες διαμόρφωσαν ολόκληρο τον Δυτικό πολιτισμό.
Η εποχή μας απαιτεί περιεχόμενο. Οι ετικέτες έχουν απαξιωθεί. Ας κάνουμε μία νέα αρχή.
*Ο Ηλίας Φιλιππίδης έχει διατελέσει πανεπιστημιακός καθηγητής κοινωνιολογίας.
Πηγή:
