Σε προηγούμενο άρθρο είχε τονιστεί ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει
ξεκινήσει μία έντονη συζήτηση για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο
(ΠΔΠ), μετά το 2020. Η συζήτηση βρίσκεται στο στάδιο της διαβούλευσης
και μάλιστα θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
και τα κράτη – μέλη, έχουν κληθεί να συμμετάσχουν στη διαβούλευση και να
καταθέσουν τις προτάσεις τους.Είναι γνωστό ότι ο προϋπολογισμός της επόμενης προγραμματικής περιόδου θα είναι αισθητά μειωμένος, λόγω και του BREXIT. Παράλληλα, αναμένεται να ενισχυθεί ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας των προσκλήσεων. Για να μπορέσουν οι Ελληνικοί δήμοι να ανταπεξέλθουν στις νέες προκλήσεις θα πρέπει από τώρα να προετοιμάζονται ώστε, με την έναρξη της νέας προγραμματικής περιόδου, να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Από αυτή την άποψη είναι πολύ ενδιαφέρουσα η συζήτηση που έχει ξεκινήσει, για τα χαρακτηριστικά της νέας Προγραμματικής Περιόδου και ιδιαίτερα η εξειδίκευση στις αναμενόμενες προτεραιότητες και ιεραρχήσεις της.
Παράλληλα, αυτή την εποχή ξαναζούμε το πρόβλημα της αναποτελεσματικότητας της πολιτικής διαχείρισης των απορριμμάτων. Ελπίζω να έχουν όλοι συνειδητοποιήσει ότι η στρατηγική αυτή δεν μπορεί να είναι αντικείμενο λαϊκισμού και μικροπολιτικών σχεδιασμών. Όπως επίσης δεν είναι και ένα πρόβλημα που λύνεται με κάποιο «μαγικό ραβδάκι». Ιδιαίτερα πασιφανές είναι ότι το πρόβλημα αυτό δεν μπορεί να λυθεί, κάθε άλλο μάλιστα, με λύσεις τύπου, τοπικά δημοψηφίσματα.
Η υιοθέτηση πολιτικών κυκλικής οικονομίας αποτελεί μία μέσο- μακροπρόθεσμη λύση. Δεν είναι εύκολη υπόθεση. Στο άρθρο αυτό θα δούμε όμως ότι θα συνεχιστεί και αναμένεται να αποτελέσει μία από τις βασικές προτεραιότητες στη μετά το 2020 πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημαντικό επίσης στοιχείο είναι ότι η «κυκλική οικονομία» παρουσιάζει μία πολύ ισχυρή υποστήριξη, όπως την καταλαβαίνει ο καθένας βέβαια, εκ μέρους των πολιτών.
Ποια είναι η διαφορά γραμμικής και κυκλικής οικονομίας.
Η γραμμική και μέχρι σήμερα, κυρίαρχη οικονομία, στηρίζεται στο τρίπτυχο «take – make – dispose» (εισήγαγε – παρήγαγε – διάθεσε).
Η κυκλική οικονομία στοχεύει στη διατήρηση της αξίας των προϊόντων, των υλικών και των πόρων όσο το δυνατόν περισσότερο, ελαχιστοποιώντας την παραγωγή αποβλήτων. Όσο λιγότερα προϊόντα απορρίπτονται, τόσο το καλύτερο για την οικονομία και το περιβάλλον. Έχει να κάνει με όλα τα στάδια ζωής ενός προϊόντος από το σχεδιασμό του την παραγωγική του διαδικασία, τη διαχείριση των αποβλήτων μέχρι και τη δημιουργία επιχειρηματικών ευκαιριών, επενδύσεων και απασχόλησης.
Ποιος ο λόγος να περάσουμε από τη γραμμική στην κυκλική οικονομία
Το πρόβλημα Η γραμμική οικονομία αποτελεί τεράστια σπατάλη. Το μεγαλύτερο μέρος της αξίας των υλικών που χρησιμοποιούνται είναι «θαμμένο» στους χώρους υγειονομικής ταφής. Κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) χρησιμοποιούνται σχεδόν 15 τόνοι υλικών ανά άτομο, ενώ κάθε πολίτης της ΕΕ παράγει, κατά μέσο όρο, πάνω από 4,5 τόνους αποβλήτων ετησίως, εκ των οποίων πάνω από το μισό καταλήγει σε ΧΥΤΑ. Το μέσο όχημα, στην Ευρώπη, σταθμεύεται στο 92% του χρόνου, ενώ το 31% των τροφίμων απορρίπτεται και το μέσο γραφείο χρησιμοποιείται μόνο κατά 35-50% στη διάρκεια των ωρών εργασίας.
Τα προβλήματα που συνδέονται με την κυκλοφοριακή συμφόρηση κόστισαν το 2016, μόνο στις ΗΠΑ, σχεδόν 300 δισεκατομμύρια δολάρια.
Τα απόβλητα που παράγονται από αυτές τις αναποτελεσματικές διαδικασίες σωρεύουν πρόσθετα έξοδα, λόγω των δαπανών διαχείρισης αποβλήτων και επιβολής ανταποδοτικών τελών. Στις αναπτυσσόμενες αγορές σήμερα, η διαχείριση των στερεών αποβλήτων και το κόστος συλλογής μπορούν ενίοτε να φθάσουν το 50% των δημοτικών ετήσιων προϋπολογισμών.
Οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του γραμμικού μοντέλου περιλαμβάνουν τον αέρα, το νερό, την ηχορύπανση αλλά και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Περίπου το 80% των αστικών περιοχών παρουσιάζουν ατμοσφαιρική ρύπανση σε επίπεδα που υπερβαίνουν τα όρια της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Οι συνθήκες αυτές προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στις πόλεις, επιπλέον των άμεσων επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία. Στην Κίνα, σχετικές μελέτες κατέδειξαν ότι, η χαμηλή ποιότητα του αέρα υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα / ελκυστικότητα της πόλης και οδηγεί σε μια σημαντική διαρροή εγκεφάλων από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας.
Οι προοπτικές
Τα μέτρα, ο βελτιωμένος σχεδιασμός, η επαναχρησιμοποίηση αποβλήτων μπορούν να προκαλέσουν καθαρή εξοικονόμηση έως και 604 δισεκατομμύρια ευρώ, για τις επιχειρήσεις σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ποσό που αντιστοιχεί στο 8% του ετήσιου κύκλου εργασιών τους. Παράλληλα, αναμένεται μείωση των συνολικών ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από 2 έως 4%. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η υλοποίηση πρόσθετων μέτρων για την αύξηση της παραγωγικότητας των πόρων κατά 30% έως το 2030, μπορεί να ενισχύσει το ΑΕΠ κατά σχεδόν 1%, δημιουργώντας ταυτόχρονα πάνω από δύο εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας.
Πρόσφατη έρευνα κατέδειξε ότι η στροφή σε μία κυκλική οικονομία μπορεί να προκαλέσει:
Αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος. Υπολογίζεται ότι στο μέσο διαθέσιμο εισόδημα για τα νοικοκυριά της ΕΕ θα προκαλέσει αύξηση 3.000 ευρώ μέχρι το 2030.
Περιορισμό των πιέσεων στους δημοτικούς προϋπολογισμούς. Η εισαγωγή αρχών κυκλικής οικονομίας μπορεί να προκαλέσει μείωση κατά 32% των πρωτογενών αποβλήτων κατανάλωσης μέχρι το 2030 και 53% μέχρι το 2025. Ο περιορισμός των αποβλήτων οδηγεί και σε περιορισμό του κόστους αποκομιδής και διαχείρισης τους. Παράλληλα, η «έξυπνη» προμήθεια και χρήση υλικών μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες εξοικονομήσεις και να περιορίσει την ανελαστικότητα των δημοτικών προϋπολογισμών.
Ενθάρρυνση της εισαγωγής της καινοτομίας στην οικονομία. Η φιλοδοξία να αντικατασταθούν προϊόντα μονής κατεύθυνσης με προϊόντα «κυκλικής» κατεύθυνσης είναι ένα ισχυρό κίνητρο για νέες ιδέες και θα μπορούσαν να προσφέρουν νέες πηγές καινοτομίας. Βρίσκοντας νέους τρόπους διατήρησης, συστατικά και υλικά ενθαρρύνουν επίσης την ανάπτυξη νέων καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων.
Αύξηση της ποιότητας ζωής. Επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι μέσω της κυκλικής οικονομίας μπορούν να βελτιωθούν δείκτες που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των πολιτών. Για παράδειγμα οι θετικές επιπτώσεις της κυκλικής οικονομίας μπορούν μέχρι το 2050, να προκαλέσουν μείωση του «χαμένου» χρόνου, κυρίως στις μεταφορές, κατά 60%. Επιπλέον, δραστηριότητες της κυκλικής οικονομίας (ιδίως στο δομημένο περιβάλλον), θα μπορούσαν να έχουν θετικό αντίκτυπο στον αέρα του εσωτερικού χώρου, την ποιότητα του (μέσω της χρήσης υγιεινών υλικών στα κτίρια) και θα μπορούσαν παράλληλα να επιτύχουν μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (μέσω αποτελεσματικότερων συστημάτων κινητικότητας, παραγωγής και διαχείρισης απορριμμάτων).
Ευκαιρίες απασχόλησης. Πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε για την πόλη του Λονδίνου αξιολόγησε ότι μέχρι το 2036 μια κυκλική οικονομία θα μπορούσε να προσφέρει στο Λονδίνο 12.000 καθαρές νέες θέσεις εργασίας στους τομείς της επαναχρησιμοποίησης, της ανακατασκευής και της καινοτομίας των υλικών.
Γιατί θα πρέπει να εμπλακούν οι δήμοι
Οι πόλεις σήμερα λειτουργούν μέσα σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, το οποίο βασίζεται στο γραμμικό μοντέλο. Ένας αυξανόμενος παγκόσμιος πληθυσμός, συγκεντρωμένος σε μεγάλο βαθμό στις πόλεις, και μια αυξανόμενη αστική μεσαία τάξη, οδήγησαν σε περισσότερες απαιτήσεις και πιέσεις, σχετικά με τις αστικές υποδομές ενώ παράλληλα, η αύξηση του ΑΕΠ οδήγησε σε μεγαλύτερη κατανάλωση. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την έλλειψη ολιστικής προσέγγισης στη διαχείριση των αστικών περιοχών, προκάλεσε οικονομικές ζημίες και αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Οι πόλεις μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας. Λειτουργούν ως παράγοντες που επιτρέπουν παρεμβάσεις, στην Ευρώπη τουλάχιστον, με τις οποίες μπορούν να επηρεάσουν τόσο τους καταναλωτές όσο και τις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, οι πόλεις είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση απορριμμάτων σε τοπικό επίπεδο. Έχουν τη δυνατότητα χαρτογράφησης των πηγών δημιουργίας απορριμμάτων. Μαζί με τις τοπικές επιχειρήσεις, ορισμένα τουλάχιστον από τα απορρίμματα αυτά, μπορούν να μετατραπούν σε εισροές για την τοπική, την περιφερειακή και την παγκόσμια παραγωγή.
Η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία απαιτεί πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και νέα οράματα για το πως θα μπορούσε να είναι η μελλοντική πόλη. Ως εκ τούτου, η συμμετοχή σε τοπικό επίπεδο είναι ζωτικής σημασίας για τη μετατροπή από την παραδοσιακή γραμμική προσέγγιση σε μια κυκλική στρατηγική. Η κυκλική οικονομία αποσκοπεί στη αποσύνδεση της ανάπτυξης από τους πεπερασμένους πόρους και την κατανάλωση. Στηρίζεται σε τρεις αρχές:
- Σχεδιασμό της αποτελεσματικής διαχείρισης των απορριμμάτων και της ρύπανσης
- Διατήρηση των προϊόντων, των εξαρτημάτων και των υλικών στην υψηλότερη αξία τους και χρηστικότητα τους.
- Αναγέννηση των φυσικών συστημάτων.
Είναι εύκολη η εμπλοκή των δήμων σε διαδικασίες κυκλικής οικονομίας;
Οι δήμοι θα μπορούσαν να προωθήσουν την κυκλική οικονομία εφαρμόζοντας δικά τους έργα, αλλά και υποστηρίζοντας έργα που προωθούνται από άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Σε οποιαδήποτε από τις δύο αυτές περιπτώσεις, οι δήμοι χρειάζονται εξωτερικές πηγές χρηματοδότησης για να καλύψουν την επένδυση ή να την συμπληρώσουν, με βάση τις όλο και περισσότερο περιορισμένες δημοσιονομικές πηγές τους. Εκτός από την έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τις υπάρχουσες πηγές χρηματοδότησης, για τις επενδύσεις της κυκλικής οικονομίας, οι δήμοι συχνά δεν διαθέτουν τις γνώσεις και το κατάλληλο προσωπικό σχετικά με τον τρόπο αξιολόγησης, σχεδιασμού και κατάρτισης προγραμμάτων χρηματοδότησης για έργα κυκλικής οικονομίας.
Στη χρηματοδότηση των επενδύσεων κυκλικής οικονομίας εμπλέκονται κίνδυνοι που δεν είναι αποδεκτοί από τις εμπορικές τράπεζες. Οι κίνδυνοι αυτοί μπορεί να σχετίζονται με:
- μικρούς φορείς με περιορισμένη εγγύηση ή λίγα περιουσιακά στοιχεία, ως ασφάλεια δανείων,
- καινοτόμες, αλλά όχι πλήρως εμπορικά αποδεδειγμένες, τεχνολογίες με συναφείς κατασκευαστικούς και λειτουργικούς κινδύνους και
- μεταβάσεις σε νέα και μη αποδεδειγμένα επιχειρηματικά μοντέλα, με συναφείς εμπορικούς κινδύνους και κινδύνους αγοράς.
Είναι προφανές ότι στη χώρα μας τα εμπόδια αυτά είναι πολλαπλάσια ακόμα και για μεγάλους και καλά οργανωμένους δήμους.
Πως συμβάλλουν στην υποστήριξη των δήμων οι υφιστάμενες πολιτικές της ΕΕ.
Ορισμένα χρηματοδοτικά εργαλεία, για την υποστήριξη πρωτοβουλιών σχετικά με την κυκλική οικονομία, είναι η χρηματοδοτική στήριξη για τη μετάβαση στη κυκλική οικονομία με τη χρηματοδότηση από το ESIF (European Structural and Investment Funds (ESIF), συμπεριλαμβανομένων 5,5 δισ. Ευρώ από τα διαρθρωτικά ταμεία για διαχείριση αποβλήτων και επενδύσεις, στην κυκλική οικονομία. Επιπλέον, 650 εκατ. Ευρώ διατίθενται από το πρόγραμμα «Horizon 2020», για την έρευνα και την καινοτομία. Υπάρχει επίσης χρηματοδότηση για τα «κυκλικά» έργα που διατίθενται στα προγράμματα Urban Innovative Actions, LIFE, URBACT και Interreg Europe.
Όσον αφορά στις επενδυτικές ενισχύσεις ύψους 5,5 δισ. Ευρώ για έργα στον τομέα των στερεών απορριμμάτων, ορισμένα από τα κεφάλαια αυτά χρησιμοποιούνται για τη στήριξη επενδύσεων που προωθούν την ελαχιστοποίηση των απορριμμάτων και επιτρέπουν κυκλικές πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων, όπως η διαλογή, η ανακύκλωση και η κομποστοποίηση υλικών και βιολογικών απορριμμάτων. Ωστόσο, η προσοχή επικεντρώνεται στη διαχείριση των αποβλήτων (οικιακής χρήσης) και όχι στην κυκλική οικονομία και μεγάλο μέρος αυτών των πόρων αναμένεται να διατεθεί για μεγάλα έργα υποδομής που αποσκοπούν στην ασφαλή επεξεργασία και διάθεση υπολειμμάτων οικιακών αποβλήτων που δεν είναι άμεσα συνδεδεμένα με την κυκλική οικονομία.Ενδιαφέρον επίσης έχουν κονδύλια του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ESF) (2014-2020), που είναι δυνητικά προσβάσιμα, για έργα και επιχειρήσεις της κυκλικής οικονομίας στο πλαίσιο των διαφόρων εθνικών και περιφερειακών επιχειρησιακών προγραμμάτων που αφορούν:
- «Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας – ΕΤΑΚ» (με πάνω από 60 δισ. ευρώ συνολικά διαθέσιμα κονδύλια κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2014-2020, εκ των οποίων 40 δισ. ευρώ από την ΕΕ)
- «Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ» (με πάνω από 90 δισ. ευρώ συνολικά διαθέσιμα κονδύλια κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2014-2020, εκ των οποίων άνω των 60 δισ. ευρώ από την ΕΕ).
- Άλλοι θεματικοί στόχοι, συμπεριλαμβανομένου του θεματικού στόχου «Υποστήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς».
Παρά το ενδιαφέρον τους, τα υφιστάμενα προγράμματα για τη χρηματοδότηση επενδύσεων κυκλικής οικονομίας αξιολογούνται ως ανεπαρκή. Για το λόγο αυτό σχεδιάζονται για την μετά το 2020 προγραμματική περίοδο περισσότερο έντονες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις στον τομέα της ενίσχυσης υποστήριξης και προώθησης της κυκλικής οικονομίας.
Οι σχεδιαζόμενες νέες πολιτικές.
Το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία και ταμεία επενδύσεων (ESIF) κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο (2014-2020) δεν υποστηρίζει ρητά τη στροφή προς μια κυκλική οικονομία (τουλάχιστον σε αστικό επίπεδο). Μικρές εξαιρέσεις αποτελούν ορισμένα μέσα χρηματοδότησης, όπως αυτά που ενδεικτικά αναφέρονται παραπάνω, που ενδέχεται να εντάσσουν περιστασιακά την κυκλική οικονομία, ως αντικείμενο χρηματοδότησης. Ωστόσο, η χρηματοδότηση που παρέχεται για δράσεις που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων, είναι σχετικά περιορισμένη και ανεπαρκής για να δημιουργήσει την απαιτούμενη ώθηση για την υλοποίηση μιας τέτοιας πολιτικής προτεραιότητας.
Στο πλαίσιο αυτό, η υποστήριξη της μετάβασης προς την κυκλική οικονομία στις πόλεις απαιτεί συγκεκριμένες και σαφείς αναφορές στο κανονιστικό πλαίσιο, όσον αφορά στην επιλεξιμότητα των σχετικών δράσεων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να προβλεφθούν διατάξεις, στην πολιτική συνοχής μετά το 2020, για να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα ESIF θα συμβάλλουν ουσιαστικά και σταθερά στη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία στις αστικές περιοχές της ΕΕ.
Η μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία αναμένεται να ξεκινήσει σε αστικές περιοχές όπου ο οικονομικός, κοινωνικός και χωρικός αντίκτυπος είναι μεγαλύτερος και πληρούνται οι προϋποθέσεις για ολοκληρωμένες παρεμβάσεις. Ως εκ τούτου, θεωρείται πολύ πιθανό εάν όχι βέβαιο, η πολιτική συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ενσωματώσει το σκεπτικό της κυκλικής οικονομίας, προκειμένου να δοθεί η απαιτούμενη ώθηση μέσω των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων και επενδυτικών ταμείων. Θα εισαχθούν διατάξεις στην πολιτική συνοχής μετά το 2020 για να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα ESIF συμβάλλουν ουσιαστικά και με βιώσιμο τρόπο στη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία.
Συμπέρασμα
Η εμπλοκή στις διεργασίες της κυκλικής οικονομίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ιδιαίτερα δε για την Ελληνική πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση, που τόσο οι αρμοδιότητες όσο και οι πόροι της έχουν περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό, σε σχέση με την αντίστοιχη κατάσταση των Ευρωπαίων ομολόγων της. Αποτελεί όμως μία μεγάλη πρόκληση. Κυρίως μία πρόκληση που θα καταστεί ακόμα πιο έντονη με την εξειδίκευση των προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη νέα προγραμματική περίοδο.
Δεν είναι όμως μόνο οι χρηματοδοτικοί πόροι που αναμένονται. Είναι πολύ σημαντική και η αποδοχή που έχει μία τέτοια πολιτική από τους πολίτες. Οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι πεπεισμένοι ότι υπάρχει ισχυρή θετική σύνδεση ανάμεσα στην ανάπτυξη, την απασχόληση και την αποδοτική χρήση των πόρων. Δημοσκόπηση του ευρωβαρόμετρου αποκάλυψε ότι σημαντική πλειοψηφία των πολιτών πιστεύει ότι ο αντίκτυπος της πιο αποδοτικής χρήσης των πόρων θα έχει θετικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής στη χώρα τους (86%), στην οικονομική ανάπτυξη (80%) καθώς και στις ευκαιρίες απασχόλησης (78%). Επιπλέον βλέπουν τη μείωση και την ανακύκλωση αποβλήτων τόσο στο σπίτι (51%) όσο και στη βιομηχανία και τον κατασκευαστικό κλάδο (51%) ως το πιο σημαντικότερο τρόπο ενίσχυσης της αποδοτικής χρήσης των πόρων.
Τα συγκριτικά στοιχεία του μέσου ευρωπαϊκού όρου με την Ελλάδα θα τα βρείτε εδώ. Το σημαντικό πάντως στοιχείο είναι ότι παρότι φαίνεται ότι η Ελλάδα υστερεί σε σχέση με τον μέσο Ευρωπαϊκό όρο, τα ποσοστά παραμένουν πάρα πολύ μεγάλα και αυτό είναι ένα πολιτικό καμπανάκι. Δεν μπορεί να αγνοηθεί εύκολα αυτή η βούληση των Ελλήνων πολιτών. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να εντατικοποιηθεί και να γίνει πιο αποτελεσματική η ενημέρωση των πολιτών και κυρίως η καταπολέμηση της νοοτροπίας «όχι στη δική μου αυλή, αλλά στου γείτονα».
Η γνώμη μου είναι ότι οι ελληνικοί δήμοι, τουλάχιστον οι μεγάλοι, θα πρέπει να προετοιμάζονται από τώρα. Όχι μόνο για να διεκδικήσουν κονδύλια από τη νέα προγραμματική περίοδο, όσο περισσότερο για να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν πολιτικές που αναμένεται να τους βοηθήσουν να βελτιώσουν την οικονομική και κοινωνική κατάσταση του δήμου τους όπως επίσης την ποιότητα ζωής των δημοτών τους.
Για περισσότερα:
- EC. LIFE and the circular economy. http://bookshop.europa.eu
- EU. Urban Agenda for the EU – Partnership Circular Economy
- Urban Agenda for the EU. Circular Economy. DRAFT ACTION PLAN
- Ellen MacArthur Foundation. CITIES IN THE CIRCULAR ECONOMY: AN INITIAL EXPLORATION
- EE. Κυκλική οικονομία. Συνδέοντας, δημιουργώντας και διατηρώντας την αξία.
Πηγή άρθρου: https://www.localit.gr/
