Τρομακτική επιδείνωση στις σχέσεις Τουρκίας - Ισραήλ...

 Έντονη ανησυχία για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο έχει πυροδοτήσει η αποκάλυψη της Shin Bet για απόπειρα δολοφονίας του Ισραηλινού Υπουργού Εθνικής Ασφάλειας Itamar Ben-Gvir από «κυψέλη» της Hamas με έδρα την

Τουρκία, σύμφωνα με άρθρο του γνωστού Τούρκου αναλυτή, ανώτερου ερευνητή στο Foundation for Defense of Democracies στην Ουάσιγκτον και αναπληρωτή καθηγητή σπουδών ασφαλείας στο Marine Corps University, Sinan Ciddi.
Ειδικότερα, όπως επισημαίνει, η υπηρεσία ασφαλείας Shin Bet την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσε ότι απέτρεψε σχέδιο της Hamas (μαζί με τη MIT) με έδρα την Τουρκία να δολοφονήσει τον Υπουργό Εθνικής Ασφάλειας Itamar Ben-Gvir.
Η Άγκυρα αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή. Ωστόσο, η αποκάλυψη αυτή έθεσε ένα εκρηκτικό ερώτημα: θα μπορούσε η Τουρκία να έχει ρόλο σε μια απόπειρα δολοφονίας Ισραηλινού υπουργού από τη Hamas;
Αν το σχέδιο είχε πετύχει, το Ισραήλ θα μπορούσε να το ερμηνεύσει ως πράξη πολέμου.
Μέχρι πρόσφατα, η προοπτική ένοπλης σύγκρουσης ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ –και οι δύο στρατηγικοί εταίροι των ΗΠΑ και της Ευρώπης– φάνταζε αδιανόητη, σημειώνει ο Ciddi και προσθέτει:
«Οι ρίζες της αντιπαράθεσης καλλιεργούνται εδώ και χρόνια.

Η ανοιχτή στήριξη της Άγκυρας προς τη Hamas και η στρατιωτική της ανάπτυξη στη Συρία μπορούν να ιδωθούν στο πλαίσιο μιας νεοοθωμανικής εξωτερικής πολιτικής που αποσκοπεί στην περιθωριοποίηση ανταγωνιστών και στην επιβολή της τουρκικής κυριαρχίας στη Μέση Ανατολή».
Ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan ήταν ξεκάθαρος: από τις επιθέσεις της Hamas στις 7 Οκτωβρίου, αρνήθηκε να καταδικάσει την οργάνωση.
Αντίθετα, κλιμάκωσε τη ρητορική του κατά του Ισραήλ, κατηγορώντας το για γενοκτονία που «επισκιάζει το Ολοκαύτωμα».
Η κυβέρνησή του επιχείρησε, επίσης, να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις.
Ο υπουργός Εξωτερικών Hakan Fidan ανακοίνωσε περιορισμούς στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο για την κίνηση που κατευθύνεται προς το Ισραήλ.

Στην πράξη, οι απαγορεύσεις εφαρμόστηκαν με ασυνέπεια.
Και παρά την ανακοίνωση της Άγκυρας για περικοπή περίπου 7 δισ. δολαρίων στο διμερές εμπόριο το 2024, το αζερικό πετρέλαιο εξακολουθεί να διέρχεται μέσω Τουρκίας προς το Ισραήλ.
Αυτά τα μέτρα μπορεί να φαίνονται κενά περιεχομένου, αλλά στο διεθνές δίκαιο, οι αποκλεισμοί θεωρούνται πράξη πολέμου.
Και σε αυτά προστίθεται η απόπειρα δολοφονίας Ισραηλινού κυβερνητικού αξιωματούχου από δρώντες σε τουρκικό έδαφος.
Η τοξική αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ιερουσαλήμ και την Άγκυρα είναι φυσικά αμφίδρομη.

Ο Πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu, σε αιχμηρή απάντηση, αναγνώρισε δημόσια για πρώτη φορά τη γενοκτονία των Αρμενίων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η ρητορική κλιμάκωση ξεπερνά τα όρια της θεατρικότητας.
Σε αντίθεση με το Ισραήλ, όπου η κοινή γνώμη μπορεί να διαμορφώσει πολιτική, η εχθρότητα της Τουρκίας προς το Ισραήλ έχει καταστεί αδιαμφισβήτητη κυβερνητική γραμμή, καθοδηγούμενη κυρίως από την προσωπική ατζέντα του Erdogan και την ισλαμιστική ελίτ γύρω του, που τρέφει θετική στάση προς τη Hamas.
Για χρόνια, η Άγκυρα φιλοξενούσε ηγετικά στελέχη της Hamas, επέτρεπε δημόσιες συγκεντρώσεις προς τιμήν τους και παρείχε τη δυνατότητα συγκέντρωσης χρημάτων και στρατολόγησης σε τουρκικό έδαφος.
Ανώτερα στελέχη διατηρούν γραφεία στην Κωνσταντινούπολη με σχετική ασυλία.
Ο Erdogan έχει επανειλημμένα παρουσιάσει τη Hamas όχι ως τρομοκρατική οργάνωση αλλά ως νόμιμο κίνημα αντίστασης.
Αυτή η στήριξη διαφοροποιεί την Τουρκία από άλλες κυβερνήσεις επικριτικές προς το Ισραήλ: σε αντίθεση με το Κατάρ, που ισχυρίζεται ότι φιλοξενεί τη Hamas για διπλωματικούς λόγους, η Άγκυρα της παρέχει τόσο πολιτική κάλυψη όσο και πρακτική υποδομή για τις επιχειρήσεις της.
Ενώ ο Αραβικός Σύνδεσμος έχει καταδικάσει έντονα τις ενέργειες της Hamas, η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, στηρίζει ανοιχτά την τρομοκρατική οργάνωση.
Η αιφνιδιαστική ισραηλινή επίθεση κατά της ηγεσίας της Hamas στο Κατάρ αποτέλεσε προειδοποίηση για την Άγκυρα: αν το Ισραήλ τόλμησε να χτυπήσει τη Hamas στην Ντόχα, τι θα το εμπόδιζε να στοχεύσει στελέχη της στην Τουρκία;
Η Άγκυρα ανησυχεί δικαιολογημένα ότι μπορεί να βρεθεί επόμενη στη λίστα στόχων του Ισραήλ.
Προς το παρόν, ο κίνδυνος πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας δεν προκύπτει από δολοφονίες ή ρητορική, αλλά από την αντιπαράθεση για τον έλεγχο της Συρίας.
Η Άγκυρα κατηγορεί το Ισραήλ ότι επιδιώκει να αποσταθεροποιήσει το καθεστώς του μεταβατικού Προέδρου Ahmed al-Sharaa, με σκοπό να διασπάσει τη Συρία σε θρησκευτικά καντόνια και να δημιουργήσει χάος, ώστε να εξασφαλίσει μόνιμη παρουσία στον Νότο υπό το πρόσχημα της προστασίας της μειονότητας των Δρούζων.
Το Ισραήλ δεν εμπιστεύεται την ικανότητα του al-Sharaa να εγγυηθεί μια σταθερή Συρία.
Αυτό, ωστόσο, δεν θα έπρεπε να απειλεί την Τουρκία, καθώς ο στόχος του Ισραήλ είναι να διασφαλίσει ότι ένας πρώην τζιχαντιστής, που τώρα κυβερνά τη Συρία, δεν θα αποκτήσει στρατιωτικές δυνατότητες ικανές να απειλήσουν το Ισραήλ.

Ο βάλτος της Συρίας

Σύμφωνα με τον Ciddi, το Ισραήλ, από την πλευρά του, βλέπει το αυξανόμενο τουρκικό στρατιωτικό αποτύπωμα στη Συρία στο πλαίσιο μιας εκστρατείας για την εδραίωση περιφερειακής ηγεμονίας, με τον al-Sharaa ως μαριονέτα και τουρκικό υποχείριο – στρατηγική παρόμοια με αυτήν που χρησιμοποιεί το Ιράν με τη Hezbollah, τη Hamas και τους Houthis.
Η Τουρκία έχει εξοπλίσει και εκπαιδεύσει τον νέο συριακό στρατό, παρά τους δεσμούς του με τζιχαντιστικές οργανώσεις και την αδιάκοπη καταπίεση των μειονοτήτων.
Ήδη και οι δύο χώρες διατηρούν σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις στη Συρία.
Οι τουρκικές δυνάμεις βρίσκονται κυρίως στον Βορρά, ενώ οι ισραηλινές στον Νότο.
Η μεσολάβηση του Αζερμπαϊτζάν οδήγησε τον Απρίλιο στη δημιουργία ενός μηχανισμού αποφυγής ατυχημάτων, αλλά πέρα από αυτή τη στενή ρύθμιση δεν υπάρχουν επίσημα κανάλια για να αποτραπεί κλιμάκωση.
Και υπήρξαν πρόσφατα επικίνδυνες στιγμές ανάμεσα σε Ισραήλ και Τουρκία στη Συρία.
Μετά τις συγκρούσεις μεταξύ Δρούζων και σουνιτικών φυλών Βεδουίνων τον Ιούλιο, η Τουρκία δήλωσε πρόθυμη να προσφέρει πρόσθετη στρατιωτική στήριξη κατά του Ισραήλ, που είχε κινηθεί για να προστατεύσει τις κοινότητες των Δρούζων.
Και μόλις πριν δύο εβδομάδες, το Ισραήλ κατέστρεψε τουρκικό εξοπλισμό παρακολούθησης στη Συρία.

Πολεμική σύγκριση

Στα χαρτιά, το Ισραήλ διατηρεί τεχνολογικό πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας.
Ο στόλος των F-35, τα συστήματα Iron Dome και τα προηγμένα μέσα ηλεκτρονικού πολέμου του προσφέρουν υπεροχή στους αιθέρες.
Η Τουρκία, ωστόσο, διαθέτει όγκο.
Όπως κατέληξε πρόσφατη μελέτη: «Ο τουρκικός στρατός είναι ένας από τους μεγαλύτερους της συμμαχίας, με χερσαίες δυνάμεις που κατατάσσονται δεύτερες σε μέγεθος μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ».
Το ανεπίσημο αλλά ευρέως αναγνωρισμένο πυρηνικό οπλοστάσιο του Ισραήλ πλανάται πάνω από κάθε πιθανή σύγκρουση.
Αν και η Τουρκία δεν μπορεί να αντισταθμίσει αυτόν τον αποτρεπτικό παράγοντα, ο ρόλος της στο ΝΑΤΟ –και η ικανότητά της να περιπλέκει τη στρατηγική των ΗΠΑ και της Ευρώπης– της δίνουν δική της ισχύ.

Επιπτώσεις

Ένας πόλεμος μεταξύ των δύο θα κατέστρεφε τη δυτική αρχιτεκτονική ασφάλειας στη Μέση Ανατολή και θα είχε αντίκτυπο στις παγκόσμιες αγορές.
Αν ξεσπούσε πόλεμος, πέρα από την άμεση καταστροφή στη Συρία, οι εχθροπραξίες θα μπορούσαν να εξαπλωθούν στη Μεσόγειο, όπου η τουρκική ναυτική ισχύς θα συγκρουόταν με τις ισραηλινές υπεράκτιες ενεργειακές υποδομές.
Κυβερνοεπιθέσεις, τρομοκρατία και πόλεμοι μέσω αντιπροσώπων θα συνόδευαν σχεδόν σίγουρα μια ανοιχτή σύγκρουση.
Παίκτες της περιοχής όπως η Αίγυπτος, η Ελλάδα και τα κράτη του Κόλπου θα αναγκαστούν να πάρουν θέση.
Οι παγκόσμιες δυνάμεις –ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα– θα παρασυρθούν στη δίνη.
Όπως σημειώνει ο Τούρκος αναλυτής, το αποτέλεσμα δεν θα ήταν απλώς μια ακόμη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, αλλά ένας στρατηγικός σεισμός, με αποσταθεροποίηση του ΝΑΤΟ, διάσπαση συμμαχιών και αλλαγή των ισορροπιών ισχύος.
Πράγματι, η αποκάλυψη της Shin Bet για την απόπειρα δολοφονίας υπογραμμίζει μια σκληρή πραγματικότητα: ο κίνδυνος πολέμου ανάμεσα σε Ισραήλ και Τουρκία ίσως δεν είναι πλέον θεωρητικός.
Αυτό που παραμένει ασαφές είναι αν κάποια από τις δύο πλευρές επιθυμεί πραγματικά μια τέτοια αντιπαράθεση.
Το αποτρεπτικό πλεονέκτημα του Ισραήλ βασίζεται στην ποιοτική υπεροχή και την πυρηνική ασάφεια.
Η δύναμη της Τουρκίας έγκειται στον όγκο και στη διάθεση του Erdogan να παίξει επικίνδυνα παιχνίδια ισορροπίας.
Για την ώρα, ο μηχανισμός αποφυγής συγκρούσεων και η αποτροπή λειτουργούν. Όμως η πορεία της ρητορικής, των συμμαχιών και των στρατιωτικών αναπτύξεων δείχνει προς μια επικίνδυνη κατεύθυνση.
Αν ξεσπάσει ανοιχτή σύγκρουση, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές – όχι μόνο για τις δύο χώρες αλλά για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και τη δυτική αρχιτεκτονική ασφάλειας, καταλήγει ο Ciddi.

www.bankingnews.gr