Η απόφαση της Τουρκίας να διακόψει όλους τους δεσμούς αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο η Άγκυρα βλέπει πλέον το Ισραήλ όχι μόνο ως περιφερειακό αντίπαλο, αλλά και ως άμεση απειλή για την ασφάλεια και τα στρατηγικά της συμφέροντα.
Σε μια δραματική αλλαγή στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, η Άγκυρα ανακοίνωσε στα τέλη Αυγούστου την πλήρη αναστολή του εμπορίου με το Ισραήλ, το κλείσιμο των λιμανιών της σε ισραηλινά πλοία και περιορισμούς στον εναέριο χώρο της σε ισραηλινές πτήσεις.
Ενώ η κίνηση είχε επίσημα σχεδιαστεί ως διαμαρτυρία κατά της γενοκτονίας του Ισραήλ στη Γάζα , οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι υπερβαίνει κατά πολύ μια ηθική απάντηση.
Ωστόσο, η κίνηση αυτή αντανακλά τις αυξανόμενες εσωτερικές πιέσεις στην ηγεσία της Τουρκίας, τους περίπλοκους πολιτικούς υπολογισμούς και τις ανησυχίες για την ασφάλεια που σχετίζονται με τη Συρία και τον ρόλο του Ισραήλ εκεί .
Η απόφαση ελήφθη μετά από έκτακτη συνεδρίαση του τουρκικού κοινοβουλίου που συγκλήθηκε για να συζητηθεί η ισραηλινή επίθεση στη Γάζα, όπου οι άμαχοι υποφέρουν από εκτεταμένες καταστροφές και συστηματική λιμοκτονία.
Η ανακοίνωση έγινε ταυτόχρονα με τη δήλωση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου ότι αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων του 1915 – μια κίνηση που έγινε αντιληπτή στην Άγκυρα ως μια προμελετημένη πρόκληση που στόχευε στην αμηχανία της Τουρκίας.
Ενώ πολλές χώρες αναγνωρίζουν τα γεγονότα ως γενοκτονία, η Τουρκία απορρίπτει τον όρο, αναγνωρίζοντας τις φρικαλεότητες αλλά αρνούμενη τη συστηματική εξόντωση και ισχυριζόμενη ότι υπήρξε χάος κατά τη διάρκεια του πολέμου και βαριές τουρκικές απώλειες.
«Η απόφαση της Άγκυρας αντικατοπτρίζει μια «προσεκτική ισορροπία μεταξύ ανθρωπιστικών ζητημάτων και πολιτικών συμφερόντων», δήλωσε στο New Arab ο Furkan Hayyuglou, ειδικός σε θέματα διεθνούς ασφάλειας στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής.
«Ιστορικά, η Τουρκία έχει λάβει ισχυρές θέσεις υπέρ ανθρωπιστικών σκοπών, είτε στην Παλαιστίνη είτε σε λιγότερο γεωγραφικά συνδεδεμένα μέρη, όπως η δεινή θέση των Ουιγούρων Μουσουλμάνων στην Κίνα».
Αλλά υποστηρίζει ότι η απόφαση της Άγκυρας δεν μπορεί να διαχωριστεί από τις ευρύτερες γεωπολιτικές της φιλοδοξίες.
Η Τουρκία βλέπει την αυξανόμενη περιφερειακή επιρροή του Ισραήλ ως άμεση απειλή για τη σταθερότητα της Μέσης Ανατολής και τα στρατηγικά της συμφέροντα στη Συρία και την Ανατολική Μεσόγειο.
Επεσήμανε τις στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ στη Συρία από την πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ, τον βομβαρδισμό του Λιβάνου και την προσπάθειά του να προσαρτήσει την Ιουδαία και τη Σαμάρεια.
Στην έκτακτη συνεδρίαση, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε ότι η αναστολή του εμπορίου και το κλείσιμο των λιμανιών αποτελούν διαμαρτυρία κατά αυτού που χαρακτήρισε ως «γενοκτονία» και «πολιτική λιμού» του Ισραήλ στη Γάζα.
«Η γενοκτονία του Ισραήλ αντιπροσωπεύει ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια στην ανθρώπινη ιστορία», δήλωσε, προσθέτοντας ότι τα εγκλήματα διαπράττονται «μπροστά στα μάτια του κόσμου, σε κατάφωρη περιφρόνηση των ανθρώπινων αξιών και του διεθνούς δικαίου».
Η οικονομική ζημιά
Σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορίου της Τουρκίας, το διμερές εμπόριο με το Ισραήλ μειώθηκε κατά 32% μεταξύ 7 Οκτωβρίου 2023 και 2 Μαΐου 2024 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Οι τουρκικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 30%, ενώ οι εισαγωγές από το Ισραήλ μειώθηκαν κατά 43,4%.
Τον Δεκέμβριο του 2023, ο Υπουργός Εμπορίου Ομάρ Μπολτ αποκάλυψε ότι ο όγκος του εμπορίου είχε ήδη μειωθεί κατά περισσότερο από το μισό, γεγονός που υποδηλώνει ότι η μείωση ήταν σταδιακή και όχι ξαφνική.
Ο πρώην σύμβουλος του υπουργικού συμβουλίου, Καχίτ Τοζ, δήλωσε ότι το Ισραήλ κινδυνεύει να χάσει τα περισσότερα από τη ρήξη.
«Το ετήσιο εμπόριο ύψους 6-7 δισεκατομμυρίων δολαρίων έχει ωφελήσει το Ισραήλ πολύ περισσότερο από την Τουρκία. Οι εισαγωγές από το Ισραήλ έχουν επικεντρωθεί σε στρατιωτικό και τεχνολογικό εξοπλισμό – τομείς που η Τουρκία παράγει πλέον τοπικά σε υψηλότερη ποιότητα, μειώνοντας την εξάρτησή της από τα ισραηλινά προϊόντα».
Ο Τοζ πρόσθεσε ότι το Ισραήλ εξαρτάται περισσότερο από τα τουρκικά προϊόντα, γεγονός που εγείρει ανησυχίες για αυξήσεις τιμών, ιδίως στα τρόφιμα.
«Ο πλήρης αντίκτυπος δεν έχει ακόμη φανεί, αλλά οι αρχικοί δείκτες υποδηλώνουν ότι η Τουρκία ποντάρει στην παραγωγική της ικανότητα και στις εναλλακτικές αγορές, ενώ το Ισραήλ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στις εγχώριες αλυσίδες εφοδιασμού. Αυτό καθιστά τη ρήξη μια στρατηγική απόφαση με οικονομικές επιπτώσεις που υπερβαίνουν κατά πολύ την εμπορική συμπεριφορά».
