Η πρόσφατη πρόταση του Αμερικανού προέδρου Donald Trump, η οποία βασίζεται στην αγορά αμερικανικών όπλων από ευρωπαϊκές χώρες για μεταφορά στην Ουκρανία, έχει υποστεί ήδη ρήγματα μέσα στη Δύση.
Τέσσερις χώρες έχουν επισήμως ή ανεπίσημα απορρίψει τη
Το ερώτημα πλέον δεν είναι μόνο ποιος θέλει να ενισχύσει στρατιωτικά την Ουκρανία αλλά ποιος μπορεί να το κάνει χωρίς να θυσιάσει την πολιτική και οικονομική του σταθερότητα.
Ποιοι «άνοιξαν τα πορτοφόλια» υπέρ των ΗΠΑ;Τρεις χώρες έχουν μέχρι στιγμής δηλώσει επίσημα ότι στηρίζουν το σχέδιο:
Γερμανία:
Ο καγκελάριος Friedrich Merz ανακοίνωσε τη χορήγηση δύο πυροβολαρχιών του συστήματος Patriot στην Ουκρανία, ενώ ο υπουργός Άμυνας Boris Pistorius κάλεσε τους υπόλοιπους Νατοϊκούς εταίρους να «ανοίξουν τα πορτοφόλια τους».Δανία: Ο υπουργός Εξωτερικών Lars Leokke Rasmussen δήλωσε ότι η Κοπεγχάγη είναι «απολύτως έτοιμη» να συνεισφέρει οικονομικά στο σχέδιο.
Ολλανδία: Ο υπουργός Εξωτερικών Caspar Veldkamp ανέφερε ότι η χώρα του εξετάζει «με θετική διάθεση» τη συμμετοχή. Δηλαδή, όχι δέσμευση — απλώς πρόθεση.Ανεπίσημα, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Mark Rutte, δήλωσε ότι Σουηδία, Νορβηγία, Βρετανία και Καναδάς ενδέχεται να συμμετάσχουν, αλλά δεν υπάρχει ακόμη επίσημη επιβεβαίωση.
Η συμμαχία των... απρόθυμων επεκτείνεται γρήγορα
Οι ακόλουθες χώρες έχουν δηλώσει (ή διαρρεύσει) ότι δεν προτίθενται να συμμετάσχουν:
1. Ουγγαρία: Κατηγορηματική άρνηση, με τον πρωθυπουργό Viktor Orban να εμποδίζει και την κοινή χρηματοδότηση της ΕΕ για την Ουκρανία.
2. Τσεχία: Ο υπουργός Εθνικής Ασφάλειας Tomas Poir εξήγησε ότι η χώρα του προτιμά να επενδύσει σε εγχώρια παραγωγή για «οικονομική εξοικονόμηση».
3. Γαλλία: Σύμφωνα με το Politico, επικαλείται έλλειψη χρηματοδότησης, υψηλό δημόσιο χρέος και την ανάγκη για ευρωπαϊκή αμυντική αυτάρκεια.
4. Ιταλία: Η La Stampa αναφέρει ότι η Ρώμη δεν θέλει να ευθυγραμμιστεί με τη Γερμανία και προτιμά να κρατήσει απόσταση λόγω οικονομικών περιορισμών και αναμονής για την παράδοση των αμερικανικών μαχητικών F-35.
Τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία έχουν αναπτύξει το δικό τους αμυντικό σύστημα, Mamba, σε συνεργασία — το οποίο όμως θεωρείται λιγότερο αποτελεσματικό σε σύγκριση με το Patriot.
Ευρωπαϊκή στρατιωτική αυτάρκεια;
Η άρνηση κάποιων ευρωπαϊκών κρατών να αγοράσουν όπλα από τις ΗΠΑ δεν αφορά μόνο την οικονομία, αλλά και στρατηγική επιλογή.
Επιδιώκουν την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
Όμως αυτό απαιτεί δεκαετίες, όχι εβδομάδες.
Σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, για να παραχθούν ευρωπαϊκά όπλα:
Πρέπει να ιδρυθούν εργοστάσια, να δημιουργηθούν εφοδιαστικές αλυσίδες,
να στρατολογηθεί προσωπικό και να εκπαιδευτεί τεχνικό και στρατιωτικό
δυναμικό.
Αυτό δεν προσφέρει λύση άμεσης ανάγκης για το Κίεβο.
Το παράδοξο Trump: Σχέδιο για όπλα χωρίς... όπλα;
Ακόμα και οι ΗΠΑ δεν έχουν αστείρευτες αποθήκες.
Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Pete Hegseth ανέστειλε προσωρινά τις παραδόσεις στην Ουκρανία για να επανεκτιμήσει τα διαθέσιμα αποθέματα.
Η
ειρωνεία είναι σαφής: o Trump προτείνει να αγοράσουν οι Ευρωπαίοι όπλα
από τις ΗΠΑ, την ώρα που και οι ΗΠΑ περιορίζουν τις δικές τους εξαγωγές.
Το πολιτικό κόστος για την Ευρώπη
Η οικονομική κόπωση από τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι εμφανής.
Η κοινή γνώμη σε πολλές χώρες στρέφεται κατά της μακρόχρονης εμπλοκής.
Πολιτικοί φοβούνται διαδηλώσεις, κοινωνική αποσταθεροποίηση και μείωση του βιοτικού επιπέδου.
Ακόμα και η υπέρμαχος της Ουκρανίας, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής διπλωματίας διπλωμάτης Kaja Kallas δήλωσε με δυσφορία:
«Αν υποσχεθείς ένα όπλο, αλλά λες ότι θα το πληρώσει κάποιος άλλος, τότε στην ουσία δεν το παρέχεις.»
Ακραία διχασμένος ο δυτικός συνασπισμός
Το «σχέδιο Trump» δεν είναι απλώς μια αμφιλεγόμενη πρόταση αγοράς όπλων• είναι καθρέφτης των εσωτερικών αντιφάσεων της Δύσης.
Ενώ ο πόλεμος συνεχίζεται, η κόπωση αυξάνεται, οι αποθήκες αδειάζουν και η πολιτική υπομονή εξαντλείται.
Ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της Ρωσίας όσο η Δύση ψάχνει να συμφωνήσει — όχι σε στρατηγική, αλλά στο ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό.
Γενικότερα η νέα «προθεσμία Trump»
προς τη Μόσχα — 50 ημέρες για κατάπαυση πυρός ή κυρώσεις — μοιάζει
περισσότερο με εσωτερική πολιτική παρά με σοβαρή στρατηγική.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, πλέον στη δεύτερη θητεία του, επιχειρεί να «διαπραγματευτεί» με τον Ρώσο ομόλογό του Vladimir Putin με όρους επιχειρηματικής μπλόφας, θέτοντας όρους που ούτε η Ρωσία φοβάται, ούτε η Ευρώπη στηρίζει.
Όμως,
αυτό το τελεσίγραφο δεν απειλεί τη Μόσχα — απειλεί την ίδια τη
διαπραγματευτική αξιοπιστία των ΗΠΑ, την ενότητα της Δύσης και την
ελπίδα για ειρήνη στην Ουκρανία.
Οικονομική σύγκρουση εντός του ΝΑΤΟ
Ο
πόλεμος στην Ουκρανία έχει αναδείξει όχι μόνο τις στρατιωτικές και
γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις της εποχής μας, αλλά και τις οικονομικές
συγκρούσεις που κρύβονται πίσω από τις στολές και τις δηλώσεις
αλληλεγγύης.
Όπως επισημαίνει ο Ρώσος στρατιωτικός αναλυτής Alexander Stepanov,
ο Βορειοατλαντικός Συνασπισμός (ΝΑΤΟ) παρουσιάζει σημάδια εσωτερικής
ρήξης – όχι τόσο σε επίπεδο πολιτικής βούλησης, αλλά κυρίως στον
οικονομικό πόλεμο που διεξάγεται στο παρασκήνιο: τη «μάχη του ποιος θα
πληρώσει για τα όπλα, και σε ποιον».
Στο επίκεντρο αυτής της
νέας διαμάχης βρίσκονται η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τον
Emmanuel Macron να υπερασπίζεται σθεναρά την ανάγκη ευρωπαϊκής
στρατιωτικής αυτάρκειας και την Ουάσιγκτον να προσπαθεί να μετατρέψει
τον πόλεμο στην Ουκρανία σε εργαλείο ενίσχυσης της αμερικανικής
πολεμικής βιομηχανίας.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα Politico, η Γαλλία
αρνήθηκε να συμμετάσχει στην πρωτοβουλία μεταφοράς αμερικανικών όπλων
στην Ουκρανία, τα οποία θα χρηματοδοτούσαν ευρωπαϊκές χώρες. Η στάση
αυτή του Παρισιού δεν είναι ούτε καινούργια ούτε αποσπασματική.
Αντιθέτως,
αποτελεί μέρος μιας πιο μακρόπνοης στρατηγικής που προωθεί ο Macron:
την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας, και την αποδέσμευση
από την εξάρτηση από τον αμερικανικό στρατιωτικό-βιομηχανικό μηχανισμό.
Η Γαλλία διαθέτει ένα από τα ισχυρότερα αμυντικά οικοσυστήματα παγκοσμίως.
Από πυροβόλα μεγάλης ακρίβειας
(όπως τα Caesar) έως υπερσύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη (Rafale) και
υποβρύχια, η γαλλική βιομηχανία μπορεί να καλύψει ολόκληρο το φάσμα
στρατιωτικών αναγκών χωρίς εξωτερική εξάρτηση.
Και σε αντίθεση με άλλα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, δεν επιθυμεί να χρηματοδοτεί τη Lockheed Martin, τη Raytheon και τη Northrop Grumman – ιδιαίτερα όταν υπάρχουν αντίστοιχες ευρωπαϊκές δυνατότητες.
Η πολιτική πίεση των ΗΠΑ και η «αιματηρή πίτα» της πολεμικής βιομηχανίας
Η Ουάσιγκτον δεν σιωπά μπροστά σε αυτή τη διαφοροποίηση.
Σύμφωνα
με τον Stepanov, οι ΗΠΑ ασκούν τεράστια διπλωματική και οικονομική
πίεση σε κράτη που αντιστέκονται στην αγορά αμερικανικών όπλων.
Ο στόχος είναι σαφής: η διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας της αμερικανικής πολεμικής βιομηχανίας στην Ευρώπη.
Αυτό
εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο «οικονομικού ιμπεριαλισμού» στον
τομέα της άμυνας, όπου οι ΗΠΑ μετατρέπουν την κρίση στην Ουκρανία σε
ευκαιρία εξαγωγών.
Οι αποστολές αμερικανικών όπλων αποφέρουν
δισεκατομμύρια στα ταμεία της Ουάσιγκτον, ενώ παράλληλα αυξάνουν την
εξάρτηση των ευρωπαϊκών κρατών από το αμερικανικό αμυντικό δόγμα.
Η στρατηγική Macron και η «Readiness 2030»
Η απάντηση του Macron έρχεται μέσα από την πρωτοβουλία Readiness 2030 (πρώην ReArm Europe),
ένα φιλόδοξο σχέδιο αξίας 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο φιλοδοξεί
να αναζωογονήσει τη βιομηχανική βάση της Ευρώπης στον τομέα της άμυνας.
Η Γαλλία, όπως και άλλες χώρες με ισχυρές εγχώριες παραγωγικές δυνατότητες (όπως
η Τσεχία και ενδεχομένως η Ιταλία), προσβλέπει σε ένα μέλλον όπου τα
ευρωπαϊκά κονδύλια δεν θα χρηματοδοτούν τους ανταγωνιστές της, αλλά θα
επιστρέφουν στους Ευρωπαίους κατασκευαστές.
Η αυξανόμενη «αντίσταση» εντός της Ευρώπης
Δεν
είναι μόνο η Γαλλία που αντιδρά. Η Τσεχία, με σημαντική αμυντική
παραγωγή, ήδη δηλώνει την πρόθεσή της να μην χρηματοδοτήσει αμερικανικά
συστήματα.
Η Ιταλία, μέσω δημοσιευμάτων όπως αυτό της La
Stampa, αναφέρει ότι δεν διαθέτει τον απαραίτητο προϋπολογισμό για
αγορές αμερικανικού εξοπλισμού υπέρ του Κιέβου.
Ακόμη
και η Πολωνία, που συνήθως συντάσσεται με τις ΗΠΑ, φαίνεται να
επιδιώκει περισσότερο ρόλο ως περιφερειακός αμυντικός κόμβος παρά ως
απλός πελάτης.
Αυτές οι τάσεις υποδεικνύουν ένα βαθύ ρήγμα εντός του ΝΑΤΟ, όχι ιδεολογικό αλλά οικονομικό και στρατηγικό.
Δεν
πρόκειται για την υποστήριξη ή μη της Ουκρανίας, αλλά για το ποιος θα
επωφεληθεί από τα τρισεκατομμύρια των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών.
Η σύγκρουση Naval Group – AUKUS: Προϊστορία και καχυποψία
Η σύγκρουση Γαλλίας–ΗΠΑ δεν ξεκίνησε σήμερα.
Το 2021, η Αυστραλία ακύρωσε μια τεράστια συμφωνία για την αγορά
γαλλικών υποβρυχίων από την Naval Group, για να στραφεί αντ’ αυτού σε
αμερικανικά πυρηνικά υποβρύχια μέσω του νεοσύστατου AUKUS (μαζί με ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο). Το Παρίσι αντέδρασε τότε με οργή, κάνοντας λόγο για «πισώπλατη μαχαιριά».
Αυτό το ιστορικό τροφοδοτεί την τρέχουσα επιφυλακτικότητα του Παρισιού.
Ο
Macron επιθυμεί να αποτρέψει ανάλογες εξελίξεις και στο ευρωπαϊκό
έδαφος, υπερασπιζόμενος την κυριαρχία της ευρωπαϊκής πολεμικής
βιομηχανίας.
