Η Ουάσινγκτον ετοιμάζεται για συνομιλίες με την Τεχεράνη – αλλά τι ακριβώς έχει απομείνει για να συζητηθεί;
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump, στο φινάλε της συνόδου του ΝΑΤΟ στην Ολλανδία, επιβεβαίωσε το απροσδόκητο:
Δεν το θεωρώ καν απαραίτητο.»
Με αυτά τα λόγια, ο Trump στέλνει ένα σαφές μήνυμα: το πυρηνικό ζήτημα του Ιράν, που για δεκαετίες πυροδοτούσε διεθνείς εντάσεις, θεωρείται πλέον λήξαν – επειδή «το καταστρέψαμε».
Η αλήθεια είναι ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ θέλει να παρουσιάσει μία επτυχία επειδή ανησυχεί έντονα για κινήσεις περιορισμού των προεδρικών αρμοδιοτήτων από το Κογκρέσο των ΗΠΑ.
Μια συμφωνία για τί;
Παρά
το γεγονός ότι οι ΗΠΑ ετοιμάζονται για άμεσες συνομιλίες με την
Τεχεράνη, ο Trump ξεκαθαρίζει ότι δεν έχει καμία εμμονή με τη συμφωνία:
«Είπα πως το Ιράν δεν θα αποκτήσει ποτέ πυρηνικά. Και μετά το βομβαρδίσαμε.
Τα καταστρέψαμε όλα. Άρα γιατί να ανησυχώ για συμφωνία;»
Η
δήλωση αυτή, πέρα από την προφανή επιθετικότητα, προκαλεί ένα βαθύ
διπλωματικό και στρατηγικό ερώτημα: Αν το ιρανικό πρόγραμμα όντως
καταστράφηκε, γιατί να γίνουν συνομιλίες; Αν όχι, τότε η Ουάσινγκτον
ποντάρει απλώς στην ψευδαίσθηση της αποτροπής.
Rubio: Η μπάλα στο γήπεδο του Ιράν
Ο υπουργός Εξωτερικών Marco Rubio
διευκρίνισε ότι οι ΗΠΑ είναι ανοιχτές σε συμφωνία μόνο μέσω απευθείας
διαλόγου με την Τεχεράνη, και όχι μέσω διαμεσολαβητών όπως το Ομάν. Αυτή η αλλαγή τακτικής δείχνει μια πιο άκαμπτη προσέγγιση από την πλευρά της Ουάσινγκτον.
Ωστόσο, αυτή η στάση εδράζεται σε μια εξαιρετικά εύθραυστη πραγματικότητα:
Ο κόσμος δεν γνωρίζει με βεβαιότητα αν οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν έχουν πράγματι καταστραφεί πλήρως.
«Κρυφή εμπλουτισμένη πυρηνική στρατηγική»;
Η εντύπωση που προσπαθεί να περάσει η Ουάσινγκτον είναι σαφής: «Καταστρέψαμε το πρόβλημα, οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα».
Ωστόσο, το ερώτημα που πλανάται είναι εξίσου σαφές:
Ξέρουν οι ίδιοι οι Ιρανοί ότι έχουν τελειώσει; Ή μήπως απλώς έχουν περάσει στην "υπόγεια φάση" του προγράμματος;
Είναι
εύλογο να υποθέσει κανείς πως, μετά από μια άνευ προηγουμένου επιδρομή
από ΗΠΑ και Ισραήλ, το Ιράν έχει πλέον ισχυρότερο κίνητρο από ποτέ για
να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Όχι για να τα χρησιμοποιήσει, αλλά για να αποτρέψει μελλοντική επίθεση.
Απώλειες στο Ιράν: Ανθρώπινη πλευρά της σύγκρουσης
Σύμφωνα με το ιρανικό υπουργείο Υγείας και το κρατικό δίκτυο IRIB, οι ανθρώπινες απώλειες ήταν βαριές:
• 627 νεκροί κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με το Ισραήλ (13–25 Ιουνίου)
• 4.870 τραυματίες
• 86% των θυμάτων σκοτώθηκαν επιτόπου, χωρίς καν να φτάσουν σε νοσοκομεία
Αυτοί
οι αριθμοί δεν δηλώνουν μόνο στρατιωτική ήττα – δηλώνουν ταπεινωτική
εθνική απώλεια, που θα μπορούσε να μετατραπεί σε αόρατη αλλά εκρηκτική
εκδίκηση στο μέλλον.
Το παράδοξο της «νίκης»
Ο Trump δηλώνει ότι το πρόβλημα λύθηκε. Όμως αυτή η νίκη βασίζεται:
• Στην αδυναμία επαλήθευσης της ζημιάς
• Στην υποτιθέμενη απουσία αποθεμάτων εμπλουτισμένου ουρανίου
• Στην αδιαφορία για μελλοντική ανάκαμψη του προγράμματος
Αντί να υπάρξει αυστηρός διεθνής έλεγχος, η νέα πολιτική μοιάζει να λέει:
«Αν δεν το βλέπουμε, τότε δεν υπάρχει.»
Από την αποτροπή στην ψευδαίσθηση ασφάλειας
Ο
κόσμος μπορεί να πείσει τον εαυτό του ότι η πυρηνική απειλή του Ιράν
εξαφανίστηκε – αλλά αν η Τεχεράνη αποφασίσει να εκδικηθεί στρατηγικά και
αθόρυβα, κανείς δεν θα το ξέρει μέχρι να είναι πολύ αργά.
Ο Trump
μπορεί να επιδιώκει μια "στιγμιαία νίκη" για λόγους εσωτερικής
πολιτικής. Το Ιράν όμως, όπως απέδειξε η ιστορία του, παίζει σε βάθος
χρόνου.
Το επόμενο πυρηνικό τεστ της Τεχεράνης ίσως δεν ανακοινωθεί ποτέ. Ίσως απλώς ξυπνήσουμε μια μέρα και να είναι ήδη γεγονός.
Το Κογκρέσο βάζει φρένο στους μονομερείς βομβαρδισμούς του Trump
Η πυραυλική επίθεση των ΗΠΑ εναντίον ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, υπό τις εντολές του Trump μια από τις πλέον δραστικές στρατιωτικές ενέργειες των τελευταίων ετών — και ταυτόχρονα, μια κατάφωρη παραβίαση του αμερικανικού Συντάγματος.Ο Τrump ισχυρίστηκε ότι «κατέστρεψε» το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Όμως το ερώτημα που παραμένει είναι πιο βασικό και πιο επικίνδυνο: Ποιος του έδωσε το δικαίωμα;
Πόλεμος χωρίς εξουσιοδότηση
Το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών είναι σαφές: το Κογκρέσο είναι
το μόνο αρμόδιο σώμα για την κήρυξη πολέμου. Ο πρόεδρος, ως αρχηγός των
ενόπλων δυνάμεων, μπορεί να διαχειρίζεται τις στρατιωτικές επιχειρήσεις
μόνο αφού αυτές έχουν εγκριθεί από το νομοθετικό σώμα.
Ο Trump, ωστόσο, αγνόησε αυτήν τη θεμελιώδη διάκριση εξουσιών.
Δεν παρουσίασε καμία αποδεδειγμένη πληροφορία περί άμεσης απειλής.
Δεν
υποστήριξε την επίθεση ως «αμυντική ενέργεια» μπροστά σε επικείμενο
κίνδυνο. Αντιθέτως, αιτιολόγησε την ενέργεια ως προσπάθεια υπεράσπισης
των εθνικών συμφερόντων και υποστήριξης του Ισραήλ — χωρίς, όμως, να
διαθέτει τη νομική εξουσιοδότηση για να ξεκινήσει στρατιωτική επιχείρηση
τέτοιας κλίμακας.
Η ιδέα ότι ο πρόεδρος μπορεί μόνος του να
ορίζει τι είναι εθνικό συμφέρον και να ξεκινά πολεμικές ενέργειες
βασιζόμενος σε αυτό, αναιρεί τον βασικό έλεγχο και ισορροπία της
δημοκρατίας. Πρόκειται για μια επικίνδυνη μετατόπιση από τη λαϊκή
κυριαρχία προς την προσωποπαγή εξουσία — μια μετάλλαξη της προεδρίας σε
βασιλεία.
Αυτή τη στιγμή, το Κογκρέσο εξετάζει δύο
διαφορετικές νομοθετικές πρωτοβουλίες για τον περιορισμό της εξουσίας
του προέδρου να διεξάγει πολέμους χωρίς έγκριση. Η μία είναι η
διακομματική Resolution War Powers (Khanna–Massie), και η άλλη ένα πιο
συντηρητικό νομοσχέδιο από τους Meeks, Smith και Himes. Στη Γερουσία, ο
γερουσιαστής Tim Kaine προωθεί μια πιο σαφή εκδοχή. Όμως το πολιτικό
σκηνικό παραμένει διχασμένο και αβέβαιο.
Το
πρόβλημα είναι διαρθρωτικό: ο πρόεδρος μπορεί να ξεκινήσει έναν πόλεμο,
αλλά χρειάζεται τα 2/3 του Κογκρέσου για να τον σταματήσει.
Αυτό είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που ήθελαν οι ιδρυτές του αμερικανικού κράτους.
Νομική αυθαιρεσία και ιστορικός αναχρονισμός
Το επιχείρημα περί «συλλογικής άμυνας» για λογαριασμό του Ισραήλ δεν αποτελεί νομικό έρεισμα βάσει του αμερικανικού δικαίου.
Η
διεθνής νομιμότητα (όπως προβλέπεται από τον Χάρτη του ΟΗΕ) δεν μπορεί
να αντικαταστήσει τη συνταγματική υποχρέωση του προέδρου να ζητήσει
έγκριση από το Κογκρέσο.
Το φάντασμα του πολέμου στο Ιράκ επιστρέφει.
Όπως
και τότε, έτσι και τώρα, ο φόβος για ένα ενδεχόμενο πυρηνικό όπλο
χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει προληπτικό πόλεμο — όχι αμυντική
ενέργεια. Και όπως τότε, οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές.
Ο κίνδυνος να γίνει το Σύνταγμα… άχρηστο
Η κατάρρευση της συνταγματικής τάξης δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη.
Συμβαίνει σιωπηλά, όταν οι θεσμοί επιλέγουν να μην αντιδρούν.
Αν το Κογκρέσο αποτύχει να επαναφέρει τα όρια που του ανήκουν, τότε ο
δρόμος ανοίγει για ακόμα πιο αυθαίρετες αποφάσεις στο μέλλον.
Οι
Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σήμερα σε κρίσιμο σταυροδρόμι: είτε θα
επιβάλουν τη λογοδοσία και τον σεβασμό στη συνταγματική τάξη, είτε θα
αποδεχτούν σιωπηρά ότι ένας πρόεδρος μπορεί να ρίχνει βόμβες χωρίς
εξουσιοδότηση, όπως και όποτε το θελήσει.
