Οι ΗΠΑ έχουν πάρει τη μεγάλη απόφαση να μειώσουν σημαντικά την οικονομική και στρατιωτική τους συμμετοχή στο ΝΑΤΟ ανεξαρτήτως του ποιος θα είναι ο νικητής των προεδρικών εκλογών της 5ης Νοεμβρίου 2024.
Το σημαντικότερο είναι ότι τα ζωτικά τους γεωπολιτικά - οικονομικά συμφέροντα είναι στην περιοχή Ασίας - Ειρηνικού και αποφάσισαν να περικόψουν τους πόρους, που αφορούν το ΝΑΤΟ, το οποίο δεν τους είναι χρήσιμο στην ιστορική αντιπαράθεση με την Κίνα.
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει ένα από τα σημαντικότερα think tank των ΗΠΑ, το Quincy Institute for Responsible Statecraft διαβλέποντας το συνεχώς αυξανόμενο αμερικανικό ενδιαφέρον για την Ασία και την πρόκληση της Κίνας.
«Η Δύση αντιμετωπίζει έναν κόσμο στο χάος και φέρει βαρύτατες ευθύνες για το γεγονός.
Η συνεχιζόμενη ειδική στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία πυροδοτήθηκε από την επέκταση του ΝΑΤΟ στα ανατολικά και τώρα η Βορειοατλαντική Συμμαχία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις.
Το ΝΑΤΟ έχει μπροστά του τον πιο καταστροφικό και επικίνδυνο πόλεμο στην Ευρώπη από το 1945.
Η Δύση βρίσκεται σε σύγκρουση με μια ολοένα και πιο διεκδικητική Κίνα στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού ενώ ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή μειώνει την παγκόσμια επιρροή της και δημιουργεί διαιρέσεις στο ΝΑΤΟ.
Το ΝΑΤΟ αντιμέτωπο με μία υπαρξιακή πρόκληση
Στο πλαίσιο αυτών των άνευ προηγουμένου προκλήσεων, η αμερικανική εσωτερική πολιτική βυθίζεται σε μια περίοδο παρατεταμένης αναταραχής με δυνητικά σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ αλληλεπιδρούν με τον υπόλοιπο κόσμο.Ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές (5/11), η μείωση της αμερικανικής συμμετοχής στο ΝΑΤΟ- είτε σταδιακή και τυχαία, είτε ξαφνική και προμελετημένη - με στόχο την Ευρώπη δεν είναι απλώς δυνατή αλλά πιθανή», σημειώνει σε ανάλυσή του ο Mark Episkopos ειδικός επί των θεμάτων Ευρασίας στο Responsible Statecraft και καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Marymount.
Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ και των Ευρωπαίων αντιλαμβάνονται πλήρως αυτό το ενδεχόμενο, αλλά δεν υπάρχει ακόμη ένας ανοιχτός, ειλικρινής διάλογος μεταξύ των συμμάχων σχετικά με την μείωση της αμερικανικής βοήθειας και το τι σημαίνει για την Ευρώπη.
Ο μόνος ευρωπαϊκός δρόμος αντιστάθμισης της μείωσης της αμερικανικής συμμετοχής στο ΝΑΤΟ που βρίσκεται επί του παρόντος στο τραπέζι είναι η πρόταση για θεσμοθέτηση της βοήθειας στην Ουκρανία με τρόπο που καθιστά δυσκολότερο για μια μελλοντική αμερικανική κυβέρνηση να αποσύρει τη στήριξη προς το Κίεβο.
Ωστόσο το ΝΑΤΟ έχει μπροστά του μία πολύ σημαντική, εάν όχι υπαρξιακή πρόκληση.
Αυτή τη στιγμή δεν πλήττεται από τα προβλήματα που μπορεί να συναντήσει μια τυπική στρατιωτική συμμαχία – κανένα από τα μέλη του δεν αντιμετωπίζει άμεση απειλή για την ασφάλειά του, ούτε επί του παρόντος βρίσκεται σε στρατιωτική σύγκρουση με έναν ισοδύναμο αντίπαλο.
Όμως υπάρχει μια διαρκώς αυξανόμενη συνειδητοποίηση, που σιγά-σιγά γίνεται αντιληπτή παρά τις καλύτερες προσπάθειες των δυτικών ηγετών να προβάλουν μια συμπεριφορά "business as usual", ότι το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει μία υπαρξιακή απειλή: με απλά λόγια, η δομή και η σύνθεση του δεν αντικατοπτρίζουν πλέον τις πραγματικότητες που αντιμετωπίζουν τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη.
«Οι στρατιωτικές συμμαχίες είναι εφήμερες από τη φύση τους, επειδή τα συμφέροντα ασφαλείας που τις στηρίζουν είναι πάντα ρευστά.
Οι συνασπισμοί ακμάζουν και παρακμάζουν με βάση χιλιάδες βραχυπρόθεσμους και μεσοπρόθεσμους γεωπολιτικούς παράγοντες.
Όπως θα μπορούσε να έχει επιβεβαιώσει οποιοσδήποτε Ευρωπαίος ηγέτης πριν από τον 19ο αιώνα, ο σημερινός εταίρος μπορεί να είναι ο αυριανός αντίπαλος.
Το ΝΑΤΟ είναι μοναδικό μεταξύ των συμμαχιών επειδή υποτίθεται ότι βασίζεται σε αξίες έναντι των γεωπολιτικών συμφερόντων αλλά αυτή η διάκριση, όσο σημαντική κι αν είναι, δεν λέει ακριβώς την όλη ιστορία.
Το ΝΑΤΟ εμφανίστηκε ως υποπροϊόν του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης στον Ψυχρό Πόλεμο.
Οι ΗΠΑ προσπάθησαν να σταθεροποιήσουν μια κατεστραμμένη μεταπολεμική Ευρώπη στρατιωτικά και οικονομικά, προκειμένου να ελέγξουν μία σοβιετική επέκταση προς τα δυτικά.
Έτσι, οι ΗΠΑ ενήργησαν ως διηπειρωτικοί εξισορροπητές, επεκτείνοντας την πυρηνική τους ομπρέλα και τις συμβατικές δυνατότητές τους σε ένα ενοποιημένο προπύργιο ευρωατλαντικών κρατών που θα ήταν στην πρώτη γραμμή κάθε καινούργιας σοβιετικής προσπάθειας εδαφικής διεύρυνσης στην Ευρώπη.
Είναι μία ξεπερασμένη στρατιωτική συμμαχία
Η σοβιετική κατάρρευση άλλαξε θεμελιωδώς αυτή τη θέση», υποστηρίζει ο Episkopos.
Η Ρωσία, παρά τους σημαντικούς πόρους και την εχθρότητά της προς τη Δύση, δεν είναι ΕΣΣΔ.
Η Μόσχα δεν έχει πρόθεση να εξαπολύσει επιθετικό πόλεμο κατά του ΝΑΤΟ στα σημερινά της σύνορα, στερώντας έτσι από τη Βορειοατλαντική Συμμαχία τον αμυντικό της σκοπό.
Το ΝΑΤΟ προσπάθησε να καλύψει αυτό το κενό μετά τον Ψυχρό Πόλεμο ξεκινώντας εξωεδαφικά εγχειρήματα στη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν και τη Λιβύη και επαναπροσδιορίζοντας τον λόγο ύπαρξής του γύρω από το ιδεολογικό σχέδιο μιας παγκόσμιας αντιπαράθεσης μεταξύ δημοκρατίας και απολυταρχίας.
Αλλά αυτές οι δαπανηρές και συχνά αντιπαραγωγικές πρωτοβουλίες έχουν χρησιμεύσει μόνο για να αποσπάσουν την προσοχή της Συμμαχίας από αυτό που θα έπρεπε να είναι η πρωταρχική της εστία: η επιστροφή σε ένα σύνολο αποστολής που ευθυγραμμίζεται με τα βασικά συμφέροντα ασφαλείας των μελών της.
Σύμφωνα με τον αναλυτή, το τεράστιο χάσμα του ΝΑΤΟ σε πόρους και αμυντικές επενδύσεις, με τις ΗΠΑ να διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο στην παροχή των δυνατοτήτων της συμμαχίας, ήταν λογικό στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, αλλά είναι απαράδεκτο σήμερα.
Οι ΗΠΑ καλούν την Ευρώπη να αναλάβει τις ευθύνες της
Η Ευρώπη μία μεγάλη δύναμη από μόνη της πρέπει να αναλάβει τα ηνία της άμυνάς της, επισημαίνει ο Episkopos.
Οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις είναι κάτι παραπάνω από ικανές να διαχειριστούν την πρόκληση της Ρωσίας μέσω ενός μείγματος αποτροπής και δέσμευσης — η μείωση των συμβατικών δεσμεύσεων των ΗΠΑ προς την Ευρώπη θα δημιουργούσε τα απαραίτητα κίνητρα και για τα δύο.
Στην πραγματικότητα, η αποσύνδεση των συμβατικών δυνατοτήτων των ΗΠΑ και της Ευρώπης και η ενθάρρυνση ενός μεγαλύτερου βαθμού ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας θα μείωνε τους παράγοντες που έχουν τροφοδοτήσει τη σύγκρουση Ρωσίας-Δύσης, ενισχύοντας την ασφάλεια της Ευρώπης ενώ έτσι αποδεσμεύονται πόροι των ΗΠΑ για άλλα θέατρα.
Η διατλαντική συμμαχία θα ενισχυόταν και θα ασφαλιζόταν καλύτερα έναντι των εσωτερικών πολιτικών αναταράξεων εάν τα δύο κέντρα εξουσίας της κατανείμουν τους πόρους τους σύμφωνα με τις αποκλίνουσες προτεραιότητές τους, σε αντίθεση με το να εμπλέκονται με τρόπους που υπονομεύουν και τις δύο πλευρές.
Το ΝΑΤΟ είναι άχρηστο για τις ΗΠΑ στην Ασία
Το ΝΑΤΟ είναι θεμελιωδώς ακατάλληλο ως εργαλείο για την προώθηση των συμφερόντων των ΗΠΑ στην Ασία και τον Ειρηνικό — πράγματι, τα ευρωπαϊκά κράτη δεν είναι σε θέση να προωθήσουν ουσιαστικά τους αμερικανικούς στόχους σε αυτή την περιοχή, ακόμη κι αν το ήθελαν.
Η συζήτηση για τον επιμερισμό των βαρών επικεντρώθηκε στην κατευθυντήρια γραμμή, που εγκρίθηκε από τη συμμαχία το 2014, σύμφωνα με την οποία τα μέλη πρέπει να δαπανούν τουλάχιστον το 2% του εθνικού τους ΑΕΠ για την άμυνα.
Αλλά ο στόχος του 2% συσκοτίζει περισσότερα από όσα αποκαλύπτει για τις πραγματικές αμυντικές δυνατότητες και δεν κάνει τίποτα για να ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να επιδιώξουν ζωτικής σημασίας καινοτομίες με στόχο την εξοικονόμηση κόστους.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι θα πρέπει να είναι σαφείς ότι ο ευρωπαϊκός επανεξοπλισμός πρέπει να καθοδηγείται από τον στόχο της επίτευξης μιας ζωντανής, αυτοσυντηρούμενης αμυντικής βιομηχανικής βάσης (DIB).
Τα διαδοχικά κύματα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ έχουν κάνει τους Ευρωπαίους λιγότερο ασφαλείς, έχουν διαβρώσει την εσωτερική συνοχή της συμμαχίας και επεκτείνουν περαιτέρω τις αμερικανικές δεσμεύσεις για την ασφάλεια σε μέρη όπου δεν διακυβεύονται ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ.
Η πολιτική ένταξης «ανοιχτής πόρτας» του ΝΑΤΟ είναι ένα καθαρά ιδεολογικό προσάρτημα που αποσταθεροποιεί συνεχώς την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ και μεγάλο μέρος της μετασοβιετικής περιοχής χωρίς να αποφέρει απτά οφέλη στη Δύση.
Οι ηγέτες των ΗΠΑ θα πρέπει να πιέσουν για να χαράξουν μόνιμα τα σύνορα της συμμαχίας, κάτι που έχει καθυστερήσει πολύ.
Μόνο με το κλείσιμο της ανοιχτής πόρτας μπορεί το ΝΑΤΟ να επιστρέψει σε αυτό που ήταν κάποτε: μια στρατιωτική συμμαχία που συμβάλλει στην ευρωπαϊκή σταθερότητα υπηρετώντας τα συγκεκριμένα συμφέροντα ασφαλείας των μελών του.
Για να επιβιώσει, βάρος του ΝΑΤΟ θα πρέπει να μεταφερθεί στην Ευρώπη καθώς οι ΗΠΑ θα πρέπει να στραφούν στην Ασία.
Πάντως οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη θα πρέπει να καθησυχαστούν ότι η αμερικανική στροφή στην Ασία δεν θα ακυρώνει τη δέσμευση του Άρθρου 5 για συλλογική άμυνα, ούτε διαβρώνει την πυρηνική ομπρέλα των ΗΠΑ πάνω από την Ευρώπη.
