του Michael Specterαρχισυντάκτη του The New Yorker από το 1998.
https://www.newyorker.com/magazine/2012/03/12/the-deadliest-virus
Επιλογή-επιμέλεια κειμένων: Κλεάνθης Γρίβας
Οι υπότιτλοι και οι παρατηρήσεις μέσα σε αγκύλες […] είναι του επιμελητή.
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
Οι σύγχρονοι Frankenstein-μακελάρηδες του DNA, ψυχοπαθητικές προσωπικότητες και επικίνδυνοι
μεγαλομανείς που υποδύονται τους «επίγειους θεούς», κάνουν πράξη τη λογοτεχνική σύλληψη της Μαίρη Σέλεϊ («Φρανκεστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας», 1818), κατασκευάζοντας θανατηφόρους ιούς στα εργαστήριά τους.
- Ο Ολλανδός Φρανκεστάιν Ron Fouchier, κατασκεύασε έναν καινούριο ιό στο εργαστήριό του στο Ιατρικό Κέντρο Erasmus του Ρότερνταμ, βάζοντας σε κίνδυνο εκατομμύρια ζωές. Και, πολλές δεκάδες χιλιάδες «ομότεχνοί» του κάνουν ή προσπαθούν να κάνουν το ίδιο στα πάνω από εκατό χιλιάδες βιολογικά εργαστήρια που λειτουργούν στον πλανήτη, διακατεχόμενοι από τον πυρετό του «χρυσού» και της «δόξας».
- Έχουν δικαίωμα να το κάνουν;
- Πόσο πιθανό είναι να ξεφύγει από κάποιο εργαστήριο ένας θανατηφόρος ιός που κατασκευάστηκε με τεχνικές γενετικής μηχανικής (δηλαδή, με τεχνικές κοπτο-ραπτικής του DNA), και ποιο θα είναι το ανθρώπινο κόστος σε περίπτωση μιας τέτοιας διαφυγής;
- Έχει ο κοροναϊός –που προκάλεσε την εν εξελίξει πανδημία– κάποια σχέση με τον ιό που υπέστη σκόπιμη μετάλλαξη από τον Ron Fouchier στο εργαστήριο του Ιατρικού Κέντρου Erasmus του Ρότερνταμ;
Για την καλύτερη κατανόηση του δημοσιεύματος του New Yorker, προτείνω δύο άρθρα της επιστημονικής επιθεώρησης Nature που επιβεβαιώνουν το περιεχόμενό του:
- NATURE. 2 Μαΐου 2012. Η ΜΕΛΕΤΗ ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΟΥ ΙΟΥ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ΕΧΕΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΕΙ: Η αμφιλεγόμενη μελέτη δείχνει ότι επικίνδυνες μορφές [του ιού] της γρίπης των πτηνών θα μπορούσαν να εξελιχθούν στο φυσικό περιβάλλον. Του Ed Yong. https://www.nature.com/news/mutant-flu-paper-published-1.10551
- NATURE, 12 Νοεμβρίου 2015. Ο ΚΟΡΟΝΑΪΟΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΣΕ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ, ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΙΟ SARS ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΟΛΥΝΕΙ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΚΥΤΤΑΡΑ: Ο ιός των νυχτερίδων που δημιουργήθηκε στα εργαστήρια ανατροφοδοτεί τη συζήτηση για τις επικίνδυνες έρευνες. Του Declan Butler.
Κλεάνθης Γρίβας
Ο ΠΙΟ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟΣ ΙΟΣ
[ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ]
του Michael Specter
NEW YORKER, 12 Μαρτίου 2012
- Στις 21 Μαΐου 1997, ένα αγόρι τριών ετών πέθανε από γρίπη στο Χονγκ Κονγκ. Ο θάνατος δεν ήταν ασυνήθιστος: οι ιοί γρίπης σκοτώνουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο. Αλλά, αυτό το στέλεχος δεν ήταν συνηθισμένο και χρειάστηκε μια διεθνής ομάδα ιολόγων για να αναγνωρίσει τον ιό H5N1 και την ασθένεια που προκαλεί ως «γρίπη των πτηνών». Η «γρίπη των πτηνών» ήταν υπεύθυνη για τους θανάτους εκατοντάδων εκατομμυρίων πουλερικών, αλλά μέχρι τότε δεν υπήρξε καμιά αναφορά μόλυνσης ανθρώπων.
Ο Keiji Fukuda, που τότε ήταν ο επικεφαλής επιδημιολόγος της γρίπης στα «Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων» (CDC) στην Ατλάντα [και σήμερα είναι βοηθός γενικός διευθυντής για την υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας – ΠΟΥ], μετέβη στην Χονγκ Κονγκ, προκειμένου να εντοπίσει το πώς μεταδόθηκε ο ιός από τα κοτόπουλα στον άνθρωπο και να διερευνήσει εάν θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμια πανδημία.
- Το 2003, ο ιός επανεμφανίστηκε, στην Ταϊλάνδη. Από τα 587 άτομα που νόσησαν, πέθαναν τα 346. Ποσοστό θνησιμότητας σχεδόν 60%. Φυσικά, το πραγματικό ποσοστό είναι πάρα πολύ μικρότερο εάν υπολογιστεί στο σύνολο των ατόμων που προσβλήθηκαν από τον ιό αλλά δεν νόσησαν ή νόσησαν ελαφριά και ανάρρωσαν χωρίς να χρειαστούν ιατρική βοήθεια.
Για να προκαλέσει μια πανδημία, ακόμη και ο πιο θανατηφόρος ιός, θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε τρεις προϋποθέσεις:
1) Θα πρέπει να είναι ιός που προσβάλλει ανθρώπους για πρώτη φορά, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μη διαθέτουν αντισώματα απέναντί του.
2) Θα πρέπει να προκαλεί το θάνατο εκείνων που προσβάλλει. Και
3) Θα πρέπει να μεταδίδεται εύκολα, για παράδειγμα μέσω βήχα, χειραψίας, κλπ.
Η «γρίπη των πτηνών» ανταποκρίνεται στα δύο πρώτα κριτήρια, αλλά όχι στο τρίτο.
[Αλλά, με τις κατάλληλες παρεμβάσεις των Φρανκεστάιν του DNA, θα μπορούσε να καλυφθεί και αυτή η τρίτη προϋπόθεση. Και αυτό ακριβώς, συνέβη].
Οι ιολόγοι θεωρούν ότι οι κυκλικές πανδημίες είναι αναπόφευκτες και, όπως συμβαίνει με τους σεισμούς, είναι αδύνατο να προβλεφθεί πότε θα συμβούν. Οι ιοί της γρίπης μεταλλάσσονται γρήγορα, αλλά με την πάροδο του χρόνου τείνουν να εξασθενίζουν και οι ερευνητές ήλπιζαν ότι αυτό θα συνέβαινε και με τον H5N1. Αλλά, παρά τις προσδοκίες τους, ο ιός επανεργοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο.
- Κατά την ετήσια συνάντηση της Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Ομάδας Εργασίας για τη γρίπη, στη Μάλτα, αρκετές εκατοντάδες επιστήμονες άκουγαν έκπληκτοι τον Ron Fouchier, Ολλανδό ιολόγο από το ιατρικό κέντρο Erasmus στο Ρότερνταμ, να αναφέρει ότι «η απλή μεταφορά του ιού της γρίπης των πτηνών από ένα κουνάβι σε άλλο, τον είχε καταστήσει εξαιρετικά μεταδοτικό». Όπως εξήγησε ο Fouchier:
Όταν όμως ο Fouchier εξέτασε τα κύτταρα της γρίπης, άρχισε να ανησυχεί. Υπήρχαν μόνο 5 γενετικές αλλαγές σε 2 από τα 8 γονίδια των ιών. Όμως, κάθε μια απ’ αυτές τις 5 μεταλλάξεις υπήρχε ήδη ξεχωριστά στους κυκλοφορούντες ιούς της γρίπης. Το «επίτευγμα» του Ron Fouchier ήταν ότι τοποθέτησε και τις πέντε μεταλλάξεις σε έναν ιό, πράγμα που σήμαινε ότι και η φύση «θα μπορούσε» να κάνει ακριβώς αυτό που είχε κάνει ο ίδιος στο εργαστήριο.
Μια άλλη ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τον Yoshihiro Kawaoka, στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin, δημιούργησε μια ελαφρώς διαφορετική μορφή του ιού, η οποία, αν και δεν ήταν τόσο μολυσματική, ήταν επίσης εξαιρετικά μεταδοτική.
Μία από τις πιο επίμονες και φρικτές φαντασιώσεις του κόσμου που περιγράφεται στο έργο Frankenstein της Mary Shelley, ξαφνικά είχε γίνει πραγματικότητα: μια επικίνδυνη μορφή ζωής, χειραγωγημένη και ενισχυμένη από τον άνθρωπο, είχε καταστεί θανατηφόρος.
Η έκθεση του Fouchier προκάλεσε αίσθηση. Οι επιστήμονες εκφράσαν νέους φόβους για μια φυσική πανδημία και ειδικοί βιολογικών όπλων υποστήριξαν ότι η «γρίπη των πτηνών» του Fouchier αποτελεί απειλή για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Το πιο σημαντικό ερώτημα σχετικά με τη συνεχιζόμενη χρήση του ιού και το πιο δύσκολο να απαντηθεί είναι το πόσο πιθανό είναι να ξεφύγει από το εργαστήριο.
Ο Michael Osterholm, διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Πολιτικής Λοιμωδών Νόσων στο Κέντρο Υγείας του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, ένας από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες της χώρας για τη γρίπη και τη βιοτρομοκρατία, αντέδρασε δηλώνοντας:
«Δεν ανησυχώ τόσο πολύ για τους τρομοκράτες όσο για κάποιο απίστευτα ευφυές παιδί στο Χάρβαρντ ή για έναν μοναχικό διαταραγμένο υπάλληλο με πρόσβαση σε αυτές τις ακολουθίες. Έχουμε δει πολλές φορές ότι οι τυχαίες διαφυγές επικίνδυνων μικροβίων από εργαστήρια δεν είναι σπάνιες».
Το άγχος του Osterholm ήταν βασισμένο σε μια πρόσφατη εμπειρία: Το 1978, ο τελευταίος άνθρωπος που είναι πέθανε από ευλογιά, ήταν η Janet Parker, ιατρική φωτογράφος στην Αγγλία που εργάζονταν στο τμήμα ανατομίας της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Birmingham. Η Parker αρρώστησε όταν εκτέθηκε κατά λάθος σε ευλογιά που αναπτύσσονταν σε ερευνητικό εργαστήριο που βρισκόταν ακριβώς ένα πάτωμα κάτω από το γραφείο της.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ένα στέλεχος του ιού H1N1 –«γρίπη των χοίρων»- απομονώθηκε στη βόρεια Κίνα, και αργότερα εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Οι περισσότεροι ιολόγοι εξοικειωμένοι με τις ξαφνικές εκδηλώσεις των ιών αυτού του είδους, είναι πεπεισμένοι ότι προήλθε από ένα δείγμα που φυλάγονταν σε ψύξη σε ένα εργαστήριο και, στη συνέχεια, απελευθερώθηκε τυχαία.
Το 2003, αρκετοί τεχνικοί εργαστηρίων στο Χονγκ Κονγκ μολύνθηκαν με τον ιό SARS. Το 2004, ένας Ρώσος επιστήμονας πέθανε ύστερα από τυχαία μόλυνσή του με τον ιό Ebola.
[ΑΠΟ ΤΟΥΣ Dr. FRANKESTEIN ΣΤΟΥΣ Dr. CALIGARI]
«Απέχουμε μόλις ΕΝΑ ΛΑΘΟΣ από την παγκόσμια επιδημία της γρίπης».
New Scientist
Τα βιολογικά εργαστήρια ταξινομούνται σε 4 κατηγορίες με βάση τους πιθανούς βαθμούς ασφαλείας (Biosafety Level, BSL): σε εργαστήρια BSL-1, BSL-2, BSL-3 και BSL-4. Η έρευνα για τους πιο θανατηφόρους και μεταδοτικούς οργανισμούς διεξάγεται στα εργαστήρια BSL-4. Σύμφωνα με τις οδηγίες των Συμβουλευτικών Επιτροπών των ΗΠΑ:
- Τα εργαστήρια BSL-3 επεξεργάζονται μικροοργανισμούς που προκαλούν «σοβαρές ή δυνητικά θανατηφόρες ασθένειες» αλλά δεν μεταδίδονται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων ή για τις οποίες υπάρχουν εύκολα προσιτά προληπτικά μέτρα.
- Τα εργαστήρια BSL-4 επεξεργάζονται μικροοργανισμούς που για τους οποίους δεν υπάρχουν εμβόλια ή φάρμακα.
Μετά από λίγο, ανακοινώθηκε ότι αυτή η έρευνα επρόκειτο να δημοσιευτεί στα δύο, μεγάλης επιρροής, επιστημονικά περιοδικά το Science και το Nature.
Η ανακοίνωση θορύβησε το αμερικανικό Υπουργείο Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών (HHS), το οποίο ζήτησε από την Εθνική Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή για τη Βιοασφάλεια, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων από το χώρο της επιστήμης, της άμυνας και της δημόσιας υγείας, να αξιολογήσει την έρευνα του Fouchier.
Η επιτροπή συνέστησε στα περιοδικά Science και Nature, να μη δημοσιεύσουν τις πληροφορίες που είχαν σχέση με τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του ιού H5N1. Ήταν η πρώτη φορά που η Συμβουλευτική Επιτροπή (που συγκροτήθηκε μετά τις επιθέσεις με άνθρακα το 2001 για να παρέχει καθοδήγηση σχετικά με την επιστημονική έρευνα που μπορεί να έχει «διπλή χρήση», δηλαδή που θα μπορούσε και να βλάψει και να προστατεύσει το κοινό), είχε υποβάλει ένα τέτοιο αίτημα.
Τα μέλη της Εθνικής Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Βιοασφάλεια, αποφάνθηκαν ότι:
«Είμαστε στη μέση μιας επαναστατικής περιόδου στις επιστήμες της ζωής… Με την εργασία αυτή [του Fouchier] έχουν αναδειχθεί πρωτοφανείς δυνατότητες για καλύτερο έλεγχο των μολυσματικών ασθενειών, πράγμα που θα έχει σημαντική κοινωνική ωφέλεια. Ωστόσο, παράλληλα, υπάρχει και ένας αυξανόμενος κίνδυνος ότι η ίδια επιστήμη θα χρησιμοποιηθεί σκοπίμως και για άλλους σκοπούς, και οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές ».
Οι Times δημοσίευσαν μια εκδοχή που απηχεί τις ανησυχίες της Συμβουλευτικής Επιτροπής και αμφισβήτησε ακόμη και τον σκοπό των πειραμάτων:
«Πιστεύουμε στην [επιστημονική] έρευνα και σχεδόν πάντα είμαστε αντίθετοι στη λογοκρισία. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, οι κίνδυνοι από τη δημοσίευση της τεχνικής και των αποτελεσμάτων υπερβαίνουν κατά πολύ τα οφέλη».
Το περιοδικό New Scientist συμφώνησε μ’ αυτή την εκτίμηση, γράφοντας ότι: «Απέχουμε μόλις ΕΝΑ ΛΑΘΟΣ από την παγκόσμια επιδημία της γρίπης».
Ο αυξανόμενος συναγερμός έκανε τα επιστημονικά περιοδικά Science και Nature να συμφωνήσουν με την αναβολή της δημοσίευσης. Ο ιός του Fouchier (που τώρα φυλάσσεται στο υπόγειο εργαστήριό του στο Ρότερνταμ), έχει τροποποιήσει θεμελιωδώς το πεδίο των βιολογικών επιστημών. Όπως η έρευνα που οδήγησε στη διάσπαση του ατόμου και στη δημιουργία της πυρηνικής ενέργειας, η γνώση που προκύπτει από το πείραμα του Fouchier, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί τόσο εναντίον του κοινού όσο και για την προστασία του.
Ο Michael Osterholm, μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής, δήλωσε:
«Ο φόβος είναι δικαιολογημένη αντίδραση όταν γνωρίζουμε την ύπαρξη αυτού του ιού… Δεν έχουμε κανένα περιθώριο να κάνουμε λάθος μ’ αυτόν. Κανένα περιθώριο λάθους από κανέναν. Μπορούμε να κάνουμε λάθος για άλλα πράγματα. Εάν η ευλογιά ξεφύγει από κάποιο εργαστήριο, θα ήταν ατυχέστατο συμβάν, αλλά η ευλογιά έχει μια περίοδο επώασης 14 ημερών, είναι εύκολο να αναγνωριστεί και θα την σταματήσουμε. Το ίδιο ισχύει και για το SARS. Αλλά με τη γρίπη είμαστε μολυσματικοί πριν καταλάβουμε ότι είμαστε άρρωστοι. Και εάν ο ιός διαφύγει, δεν μπορεί να ‘ξανασυλληφθεί’. Αυτοί οι ερευνητές κρατούν τη ζωή μας στα χέρια τους».
Ο Ron Fouchier, ένας 45χρονος άντρας με έντονα γαλάζια μάτια, εργάζεται σε ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα ιολογικά εργαστήρια της Ευρώπης.
«Έχω περάσει πολλά χρόνια σ’ αυτό το εργαστήριο, για οποίο έχουν ξοδευτεί εκατομμύρια δολάρια προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτή η έρευνα θα διεξάγονταν με τον ασφαλέστερο δυνατό τρόπο… και τώρα οι άνθρωποι νομίζουν ότι είμαι ένας τρελός επιστήμονας», μου είπε όταν τον συνάντησα σε μια αίθουσα συνεδριάσεων στο θλιβερό ερευνητικό κέντρο που στεγάζει τα εργαστήριά του στο Ιατρικό Κέντρο Erasmus στο Ρότερνταμ.
Ο Fouchier πέρασε μεγάλο μέρος της καριέρας του εργαζόμενος πάνω στη δομή του ιού HIV του AIDS. Το 1997, προσανατολίστηκε απότομα στον ιό της «γρίπης των πτηνών», επειδή γοητεύτηκε από τη μοριακή δομή του, και γρήγορα κατανόησε το πανδημικό του δυναμικό. Έχει δημοσιεύσει πολλά επιστημονικά άρθρα σχετικά με τον τρόπο μετάδοσης των ιών της γρίπης μεταξύ των διαφόρων ειδών.
Ωστόσο, όταν τον Δεκέμβριο, η Συμβουλευτική Επιτροπή για τη Βιοασφάλεια συνέστησε την αναβολή της δημοσίευσης της έρευνας για τη γρίπη των πτηνών στα περιοδικά Nature και Science και ορισμένοι συνάδελφοί του τού ζήτησαν να την σταματήσει εντελώς, αισθάνθηκε οργή. Όπως λέει:
«Είναι σαν να βρίσκομαι στο επίκεντρο ενός διεθνούς κυνηγιού μαγισσών. Οι προσπάθειες να αποφευχθεί η δυνατότητα να γνωστοποιηθεί η εργασία στον μεγαλύτερο αριθμό επιστημόνων, είναι ανόητες. Όσο περισσότεροι επιστήμονες έχουν πρόσβαση σε αυτή, τόσο πιο πιθανό είναι να βρούμε απαντήσεις στα πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Όλοι όσοι γνωρίζουν κάτι για τη ιολογία μπορούν να πάρουν τη συνταγή».
Στο συνέδριο της Μάλτας, όπου ο Fouchier ανακοίνωσε για πρώτη φορά τα ευρήματά του, παραβρίσκονταν σχεδόν χίλιοι άνθρωποι. «Αυτό το μορατόριουμ ικανοποιεί μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας, δεν εξυπηρετεί τη δημόσια υγεία».
Ο Fouchier, όπως και ο Kawaoka και άλλοι ερευνητές, προσπαθούσαν εδώ και χρόνια να μάθουν εάν ο ιός H5N1 θα μπορούσε να προκαλέσει πανδημία σε παγκόσμιο επίπεδο. Αναρωτήθηκε γιατί ο ιός έχει καταστρέψει τεράστιους αριθμούς πτηνών στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ασία, αλλά έχει μολύνει μόνο πολύ λίγους ανθρώπους. Ο Fouchier ήλπιζε να εντοπίσει τις ιδιότητες του ιού που τον καθιστούν τόσο πολύ πιο ξεχωριστό και «σκοτεινό» από τους άλλους ιούς.
Ο μόνος τρόπος για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα ήταν να δημιουργηθεί μια παραλλαγή του που θα προσκολληθεί στα ανθρώπινα κύτταρα στη μύτη και στον λαιμό. Η έρευνα του Fouchier υποστηρίχθηκε από αρκετές διεθνείς επιτροπές και χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας. Παρά τους κινδύνους, οι περισσότεροι στον τομέα του πίστευαν ότι τα πειράματα ήταν απαραίτητα. Επιπλέον, δεν ήταν πειράματα που δεν είχαν προηγούμενο.
- Το 2002, ο Eckard Wimmer, στο Πανεπιστήμιο Stony Brook, συνένωσε εκατοντάδες θραύσματα DNA, τα οποία είχαν ως επί το πλείστον αποκτηθεί μέσω του Διαδικτύου, και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν για να δημιουργηθεί ένας πλήρως λειτουργικός ιός της πολιομυελίτιδας.
- Το φθινόπωρο του 2005, αρκετές δημοσιευμένες ακαδημαϊκές μελέτες περιγράφουν τη γονιδιωματική αλληλουχία της γρίπης του 1918, η οποία προκάλεσε την πιο θανατηφόρα πανδημία γρίπης παγκοσμίως. Και στις δυό περιπτώσεις, οι μελέτες αρχικά καταγγέλθηκαν, αλλά τελικά έγιναν αποδεκτές ως πολύτιμες.
«Σε αυτό το επάγγελμα, ό,τι και να κάνεις, είναι πάντοτε λάθος. Είτε προειδοποιήσεις είτε όχι. Είτε πάρεις τα πράγματα πολύ σοβαρά είτε όχι αρκετά σοβαρά. Το έργο του Fouchier είναι απαραίτητο και τα ζητήματα που εγείρει πρέπει να αντιμετωπιστούν».
Υπήρξαν πολλές υποθέσεις σχετικά με το πώς η «γρίπη των πτηνών» μπορεί εξελιχθεί σε επιδημία. Οι περισσότεροι ερευνητές πίστευαν ότι ο ιός των πτηνών θα πρέπει να συνδυαστεί με ανθρώπινα γονίδια μέσα σε χοίρους. Οι χοίροι συνήθως χρησιμεύουν ως ενδιάμεσος χώρος για τη μετάδοση των ιών της γρίπης από τα πτηνά στον άνθρωπο. (Έτσι ξεκινά η παγκόσμια πανδημία στην πρόσφατη ταινία του Steven Soderbergh “Contagion”: η Gwyneth Paltrow εκτίθεται σε έναν χοίρο που έχει μολυνθεί από μια νυχτερίδα και, σύντομα, ένα μεγάλο μέρος του κόσμου έχει πεθάνει ή πεθαίνει).
Άλλοι επιστήμονες πίστευαν ότι η πρωτεΐνη H5, λόγω της μοριακής της δομής, δεν θα μπορούσε να μολύνει τα ανθρώπινα κύτταρα εύκολα.
(Τα στελέχη της γρίπης παίρνουν το όνομά τους από δύο πρωτεΐνες που βρίσκονται στην επιφάνειά τους, οι οποίες προσκολλώνται στα αναπνευστικά κύτταρα και καθιστούν δυνατή την εισβολή τους στους πνεύμονές μας).
«Υπήρξαν πολλές υποθέσεις σύμφωνα με τις οποίες ο ιός αυτός δεν μπορεί να μεταδοθεί εύκολα ή μέσω του αέρα. Αυτές οι υποθέσεις ήταν λανθασμένες», μου είπε ο Fouchier.
Τα κουνάβια προσβάλλονται από γρίπη με τον τρόπο που προσβάλλονται και οι άνθρωποι. Η φυσιολογία των πνευμόνων τους είναι παρόμοια μ’ αυτή των ανθρώπων και οι ιοί της γρίπης των πτηνών συνδέονται με τα ίδια κύτταρα-υποδοχείς στις αναπνευστικές οδούς τους. Αλλά, καμιά μελέτη της αντίδρασης των ζώων σ’ αυτές τις λοιμώξεις δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα πως θα αντιδράσουν οι άνθρωποι σ’ αυτές.
Γι’ αυτό, υπήρξε έντονη συζήτηση μεταξύ των επιστημόνων και πολλοί απέρριπταν το σύνολο των δεδομένων.
Ο Peter Palese, εξέχων μικροβιολόγος στην Ιατρική Σχολή του Mount Sinai, λέει:
«Οι μεταλλάξεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγαλύτερη μετάδοση των ιών μεταξύ ανθρώπων. Αλλά αυτό είναι απλώς άγνωστο με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα…»
Και ο Fouchier δηλώνει:
«Δεν μπορείτε να πείτε ‘απλώς, αυτό ξεχάστε το’, επειδή συνέβη σε ένα κουνάβι, που είναι το καλύτερο μοντέλο μας. Αλλά, επίσης, δεν μπορείτε να πείτε και ότι ‘επειδή συνέβη σε ένα κουνάβι, θα συμβεί σε έναν άνθρωπο’. Γεννιέται, λοιπόν, το ερώτημα εάν αξίζει τον κίνδυνο να ανακαλυφθεί.
Αυτός είναι ένας από τους πιο επικίνδυνους ιούς που μπορείτε να φανταστείτε. Δεν είναι ο ιός μου – είναι ο ιός μας. Και βρίσκεται εκεί έξω. Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Και μπορούμε να το κάνουμε, εάν επικεντρωθούμε σε αυτό που έχει σημασία»,
Μόλις δημιουργήσατε έναν ιό που θα μπορούσε να σκοτώσει εκατομμύρια ανθρώπους. Τί πρέπει να κάνετε με αυτό; Και πώς θα πρέπει να διαχειριστείτε τη γνώση που κατέστησε εφικτή αυτή τη δημιουργία;
Υπήρξαν οργισμένες αντιδράσεις και εκκλήσεις για να καταστραφεί ο ιός του Fouchier, ή να μεταφερθεί σε ένα στρατιωτικό εργαστήριο βιολογικού πολέμου και να σταματήσει εντελώς η έρευνα.
Ο Dr. Thomas Inglesby, εμπειρογνώμονας της βιοτρομοκρατίας και διευθυντής του Κέντρου Βιοασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, δήλωσε:
«Ήταν μια πρώτη πολύ κακή ιδέα των επιστημόνων να μετατρέψουν έναν θανατηφόρο ιό σε έναν θανατηφόρο και εξαιρετικά μεταδοτικό ιό. Και ήταν μια δεύτερη κακή ιδέα να δημοσιεύσουν τον τρόπο που το έκαναν, έτσι ώστε να τον αντιγράψουν πολλοί άλλοι».
Ωστόσο, οι περισσότεροι επιστήμονες που εργάζονται με ιούς επιμένουν ότι η αξία αυτής της έρευνας υπερτερεί των κινδύνων.
Ο Anthony Fauci, από το 1984 μέχρι σήμερα επικεφαλής του Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων, μου είπε:
«Αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους επιστήμονες να καθορίσουν γρήγορα εάν τα υπάρχοντα εμβόλια ή φάρμακα είναι αποτελεσματικά εναντίον ενός τέτοιου ιού, και θα βοηθούσαν στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Είναι δύσκολο να σταματήσετε κάτι αν δεν ξέρετε από τι είναι φτιαγμένο. Φυσικά, εάν οι επιδημιολόγοι σε χώρες όπου εμφανίζονται συχνότερα πανδημίες γνωρίζουν τι ψάχνουν, θα μπορούν να κινηθούν πιο άμεσα για να περιορίσουν την εξάπλωση».
Στο ερώτημα για το εάν είναι πιθανό η δημοσίευση της γενετικής ακολουθίας του ιού να βοηθήσει έναν τρομοκράτη στο καταστρεπτικό του έργου ή έναν απατεώνα ή έναν νόμιμο ερευνητή να αναπτύξει ένα νέο εμβόλιο ή φάρμακο, ο Anthony Fauci απαντά:
«Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε ξεκάθαροι σε ό,τι αφορά την αξία της έρευνας. Αλλά η απόφαση για το τι θα κάνεις με αυτές τις μελέτες είναι πολύπλοκη και, προς το παρόν, επειδή δεν υπάρχουν επίσημα διοικητικά όργανα που να ρυθμίζουν αποφάσεις τέτοιου είδους, στηριζόμαστε στην καλή θέληση των ερευνητών… [αλλά] ο ιός θα ήταν δύσκολο να χρησιμοποιηθεί ως όπλο, ακριβώς επειδή είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθεί η γρίπη που προκαλεί». (!!)
[ΣτΕ: Πρόκειται για μια άκρως βλακώδης δικαιολογία, δεδομένου ότι ένας παράφρων ‘μάρτυρας’ δεν ενδιαφέρεται για τον έλεγχο των αποτελεσμάτων του όπλου που χρησιμοποιεί, αλλά για την πρόκληση όσο το δυνατόν μεγαλύτερης καταστροφής μεταξύ των ‘απίστων’»]
Στην περίπτωση του Fouchier, όπως και στις περισσότερες άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις, η έρευνα χρηματοδοτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) και είναι απίθανο να συνεχιστεί χωρίς υποστήριξη από την κυβέρνηση των ΗΠΑ.
H Εθνική Συμβουλευτική Επιτροπή για τη Βιολογική Ασφάλεια έχει καταστήσει σαφή την υποστήριξή της για ανοιχτή έρευνα και πλήρη δημοσίευση, παρά την προηγούμενη σύστασή της για προσωρινή αναβολή της δημοσίευσης της έρευνας του Fuchier.
Ολόκληρο το οικοδόμημα της θεσμικής έρευνας εξαρτάται απ’ αυτό το άνοιγμα. Χωρίς αυτό, η πρόοδος θα επιβραδυνόταν δραματικά. Καθώς η βιολογία έχει γίνει πιο προσιτή, η ισορροπία μεταξύ ελευθερίας και προστασίας έχει γίνει πιο δύσκολη. Αυτή δεν θα είναι η τελευταία φορά που μπορεί να φανεί απαραίτητη η πρόληψη της ευρείας διάδοσης των πληροφοριών. Αλλά ποιος πρέπει να παίρνει αυτές τις αποφάσεις και πώς; Οι επιστήμονες φοβούνται ότι οποιοσδήποτε ρυθμιστικός φορέας θα καταπνίξει την έρευνα.
Το 1975, όταν οι βιολόγοι συναντήθηκαν στο Asilomar, Καλιφόρνια, για να συζητήσουν τους πιθανούς κινδύνους του νέου τομέα της τεχνολογίας ανασυνδυασμένου DNA, η ομάδα συνέταξε εθελοντικές κατευθυντήριες γραμμές για να καθορίσει την έρευνά τους. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές λειτουργούσαν καλά και η συνάντηση αυτή θεωρείται συχνά ως μοντέλο συνεργατικής ρύθμισης.
Ο κόσμος που ζούμε σήμερα είναι πολύ διαφορετικός απ’ αυτόν που ξέραμε. Η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, μιλώντας στην πρόσφατη διάσκεψη για τα βιολογικά όπλα στη Γενεύη, τόνισε ότι η απειλή βιολογικού τρόμου δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί:
«Υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια, συμπεριλαμβανομένων “αποδεικτικών στοιχείων” στο Αφγανιστάν… Η Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο έκανε μια έκκληση –που την παραθέτω– στους πτυχιούχους της μικροβιολογίας ή της χημείας να αναπτύξουν όπλα μαζικής καταστροφής».
Ενώ οι επιστήμονες διαφωνούν έντονα για το αν θα ήταν εύκολο να αναπαραχθεί ένας τέτοιος ιός σε κάποιο εργαστήριο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κινούμαστε προς μια εποχή που οι εργασίες όπως αυτή, και ακόμη πιο περίπλοκες, θα είναι προσβάσιμες από οποιονδήποτε διαθέτει τη βούληση να τις χρησιμοποιήσει, μερικές βασικές χημικές ουσίες και ένα σχετικά μικρό χρηματικό ποσό.
Αυτές οι πραγματικότητες και οι υπαρκτοί κίνδυνοι, ανάγκασαν πολλούς επιστήμονες να επανεξετάσουν την υποστήριξή τους στην αρχή της ανοιχτής έρευνας.
Ο Arturo Casadevall, επικεφαλής του Τμήματος Μολυσματικών Νόσων στο Albert Einstein College of Medicine και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής, δήλωσε σε πρόσφατο φόρουμ για αυτό το ζήτημα, που χρηματοδοτήθηκε από τη Ακαδημία Επιστημών της Νέας Υόρκης:
«Στην αρχή είχα την άποψη ότι όλα πρέπει να δημοσιοποιούνται και να μην υπάρχουν παρεμβάσεις στην επιστήμη. Αλλά, συμμετέχοντας σε συζητήσεις εκατοντάδων ωρών γι’ αυτό το θέμα, άλλαξα γνώμη».
Άλλοι είναι ακόμη πιο εμφατικοί, υποστηρίζοντας ότι παρόλο που οι πληροφορίες πρόκειται να διατεθούν, οποιαδήποτε καθυστέρηση είναι καλύτερη από καμία καθυστέρηση. Πολλές χώρες δεν διαθέτουν επαρκή ικανότητα παρακολούθησης των εκδηλώσεων των ιών της γρίπης και τα υπάρχοντα εμβόλια δεν επαρκούν για να ανακόψουν την πορεία τους. Για παράδειγμα, μέχρι οι δημόσιοι φορείς να αποκτήσουν την αναγκαία γνώση του ιού της «γρίπης των χοίρων» που πρωτο-εμφανίστηκε στο Μεξικό το 2009, ο ιός είχε εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
- Τον Ιανουάριο 2012, ο Fouchier συμφώνησε να εφαρμόσει, ένα μορατόριουμ, μια προσωρινή αναστολή των ερευνών του διαρκείας 60 ημερών, ύστερα από τη διαβεβαίωση Fauci, ότι θα υπάρξει μια παγκόσμια ρύθμιση (η πρώτη από την αρχή της εποχής της μοριακής βιολογίας) που θα επιτρέψει στους επιστήμονες να εξηγούν στο κοινό την αξία μιας τέτοιας έρευνας.
- Τον Φεβρουάριο 2012, μια επιτροπή ειδικών, στην οποία συμμετείχε και ο Fouchier, συνήλθε στην έδρα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (W.H.O.) στη Γενεύη και ανακοίνωσε ότι τελικά η εργασία θα δημοσιευθεί στο ακέραιο, αλλά ότι ένα μορατόριουμ 60 ημερών δεν ήταν αρκετό για την προετοιμασία των επιστημόνων και της κοινής γνώμης. Το πότε και πού θα συνεχιστεί η έρευνα, δεν κατέστη σαφές.
«Κάθε προσπάθεια για την εξασφάλιση των δεδομένων θα πρέπει να ξεκινήσει από την εκτίμηση του πόσο ευρέως διανέμονται ήδη… Μέχρι τώρα, δεν έχω συναντήσει κάποιον ακαδημαϊκό που να κρυπτογραφεί τακτικά το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του και η υποψία μου είναι ότι πολύ λίγοι κάνουν χρήση της ενσωματωμένης κρυπτογράφησης στους φορητούς υπολογιστές τους… Εκτός από τους πανεπιστημιακούς υπολογιστές και τους διακομιστές ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις εγκαταστάσεις όπου προκύπτουν τα ευρήματα των εργασιών, οι πληροφορίες αποθηκεύονται πιθανώς στους υπολογιστές των κριτών, στους διακομιστές των περιοδικών Nature και Science, της Συμβουλευτικής Επιτροπής και, ανάλογα με τον τρόπο που διανεμήθηκε η έρευνα, στις συζητήσεις μεταξύ των μελών της Επιτροπής και ενδεχομένως την αποθήκευσή τους σε διάφορους παρόχους υπηρεσιών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τους και σε μεμονωμένους υπολογιστές. Και, ας μην ξεχνάμε τα διάφορα μη-κρυπτογραφημένα τηλέφωνα και τα τάμπλετ που κουβαλούν όλοι αυτοί σήμερα».
Ο Carlson και άλλοι υποστηρίζουν ότι ο περιορισμός της δημοσίευσης της έρευνας θα επιβραδύνει την πρόοδό της, αλλά δεν θα αυξήσει την ασφάλεια. Με τους ιούς της γρίπης, η ταχύτητα έχει σημασία. Οι μέθοδοι παραγωγής εμβολίων δεν έχουν αλλάξει σημαντικά σε 60 χρόνια και απαιτήθηκαν μήνες πριν να καταστεί διαθέσιμο κάποιο εμβόλιο για την πανδημία του 2009-H1N1. Ο ιός αυτός έχει μολύνει περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους στον κόσμο. Η μελλοντική έρευνα για την «γρίπη των πτηνών» θα μπορούσε να βοηθήσει τους επιστήμονες να μάθουν πώς μεταδίδεται μέσω του αέρα, γιατί κάνει το άλμα από το ζώο στον άνθρωπο και πώς ακριβώς συνδέεται με τους υποδοχείς ανθρώπινων κυττάρων. Με τις μελέτες του ιού σε ιστικές καλλιέργειες, οι επιστήμονες θα μπορούσαν να ανακαλύψουν περισσότερα για το πώς οι ιοί καταστρέφουν τα κύτταρα και να κάνουν καλύτερη αξιολόγηση για το εάν τα τρέχοντα εμβόλια θα μας προστατεύσουν – και σε περίπτωση που δεν το κάνουν, η έρευνα θα μπορούσε να οδηγήσει στην παραγωγή πιο αποτελεσματικών εμβολίων. Κανένα από αυτά τα πειράματα δεν είναι ακίνδυνο, αλλά πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ο κίνδυνος που υπάρχει εάν δεν γίνουν.
Όπως δήλωσε ο Ab Osterhaus, επικεφαλής της ομάδας του Erasmus:
«Απ’ αυτή την έρευνα μπορούμε να μάθουμε πολλά για τη μετάδοση του ιού της γρίπης με τον αέρα, πράγμα για το οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα. Κανείς δεν θα κατασκεύαζε αυτόν τον ιό στο γκαράζ του. Υπάρχουν πολλοί καλύτεροι τρόποι για να προκληθεί τρόμος. Θα πρέπει να συγκρίνετε τον πραγματικό κίνδυνο που θέτει η φύση με τον θεωρητικό κίνδυνο ότι ένας άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτόν τον ιό για να προκαλέσει καταστροφές.
Παίρνω πολύ σοβαρά την βιοτρομοκρατική απειλή. Πρέπει όμως να αντιμετωπίσουμε λογικά τα προβλήματα. Η φύση είναι πολύ πιο εξελιγμένη από οποιονδήποτε σε οποιοδήποτε εργαστήριο. Και η φύση θα κατασκευάσει αυτόν τον ιό ή κάτι παρόμοιο… [!!]
Κοιτάξτε τον περασμένο αιώνα: Γρίπη του 1918, ΗΙV, Ebola και H1N1. Η γρίπη του 1918 χρειάστηκε μήνες για να ανακοπεί. Το SARS μερικές εβδομάδες. Αυτό συμβαίνει συνεχώς…
Πού βρίσκεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος; Στο γκαράζ κάποιου ή στη φύση; [!!]
Δεν μπορείτε να αποτρέψετε τους επιστήμονες να αποκτήσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν αυτόν τον κίνδυνο. Κατανοώ την πολιτική και την αγωνία του κοινού. Αλλά καταλαβαίνω επίσης ότι οι ιοί δεν ενδιαφέρονται για κάτι τέτοιο».
Δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση του New Yorker στις 12 Μαρτίου 2012.
Πηγή:
