Όλοι
το υποπτεύονταν, αλλά τώρα πλέον είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός: Η
εκμάθηση αρχαίων ελληνικών στα παιδιά τα ωφελεί ποικιλοτρόπως.
Κοντολογίς, τα κάνει εξυπνότερα, κοινωνικότερα, διευρύνει τους ορίζοντές
τους, βελτιώνει την ορθογραφική ικανότητά τους, τη μνήμη, την
αναγνώριση του προφορικού λόγου!
Ο άνθρωπος πίσω από την τεκμηρίωση της
ευμενούς επίδρασης των αρχαίων ελληνικών στα παιδιά είναι η Αννα
Γραβάνη, πτυχιούχος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών και ο ιθύνων νους της διπλωματικής εργασίας με
τίτλο «Υπάρχουν οφέλη από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών για τη
γλωσσική – γνωστική ανάπτυξη των παιδιών (ομιλητών της νέας ελληνικής
γλώσσας;».
Η πρωτοποριακή μεταπτυχιακή έρευνά της έγινε δεκτή από τη Σχολή
Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Dundee (Σκοτία). Οπως μας εξήγησε η
ίδια, «η εκμάθηση μιας γλώσσας συνδέεται με
πτυχές της ψυχικής και της γνωστικής λειτουργίας του ατόμου. H Γνωστική Ψυχολογία μελετά πώς ένα άτομο αποκτά γνώση. Οι γνωστικές λειτουργίες, μέσω των οποίων κατακτούμε τη γνώση, είναι η αντίληψη, η μνήμη, η γλώσσα, η σκέψη, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων». Σκοπός της έρευνάς της ήταν να εξετάσει αν η εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών έχει θετικό αντίκτυπο στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Στην έρευνα χρησιμοποίησε τεστ αξιολόγησης γλωσσικών – γνωστικών λειτουργιών και εκεί έγινε σύγκριση δύο ομάδων (παιδιά που παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών και παιδιά που δεν είχαν επαφή με τα αρχαία ελληνικά). Τα αποτελέσματα – συμπεράσματα της έρευνας έδειξαν ότι «υπήρξαν οφέλη από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών στους ψυχογλωσσικούς τομείς: ορθογραφική ικανότητα, αναγνώριση γραπτού λόγου (ανάγνωση), αναγνώριση προφορικού λόγου, απόδοση εννοιών – ορισμός λέξεων, μνημονική ικανότητα και μορφολογική και σημασιολογική επεξεργασία σύνθετων λέξεων». Η συζήτηση μαζί της είναι διαφωτιστική…
Πώς εμπνευστήκατε να γράψετε την πτυχιακή εργασία σας;
Το 2010 αποφοίτησα από το Τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2010 έως το 2013 εργάστηκα σε εκπαιδευτικά πλαίσια, ο στόχος των οποίων ήταν η εκμάθηση αρχαίων ελληνικών και η επαφή των παιδιών (4-12 ετών) με τις αξίες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Στη χρονική αυτή περίοδο των τριών ετών παρατήρησα θετικές αλλαγές στη σχολική επίδοση και τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών και θέλησα να το ερευνήσω επιστημονικά. Ετσι, πριν από έναν χρόνο, όταν βρέθηκα στη Σκοτία για το μεταπτυχιακό μου (Master of Science in Developmental Psychology – University of Dundee / United Kingdom), ο στόχος της διπλωματικής εργασίας μου ήταν να διερευνήσει εάν υπάρχουν οφέλη από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών σε τομείς της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών.
Πόσα παιδιά συμμετείχαν στην έρευνα; Πώς ακριβώς έγιναν οι μετρήσεις; Τι ήταν αυτό που σας εντυπωσίασε με τα αποτελέσματα;
Στην έρευνα συμμετείχαν 46 παιδιά 8-10 ετών χωρισμένα σε δύο ομάδες (μία ομάδα παιδιών που παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών ως εξωσχολική δραστηριότητα και μια ομάδα ελέγχου – συνομήλικοι μαθητές ενός δημόσιου δημοτικού σχολείου, οι οποίοι δεν παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών). Ο τόπος διεξαγωγής της έρευνας ήταν οι αίθουσες διδασκαλίας και οι μετρήσεις έγιναν σε δύο φάσεις: ομαδική εξέταση 40-50 λεπτά και ατομική εξέταση 20 λεπτά. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν τεστ αξιολόγησης γλωσσικής – γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών, τα αποτελέσματα των οποίων αναλύθηκαν με στατιστικές μεθόδους. Ακρως εντυπωσιακές ήταν οι διαφορές των δύο ομάδων και η σαφής υπεροχή της ομάδας των «αρχαίων ελληνικών» σε όλες τις δοκιμασίες.
Οι καθηγητές σας περίμεναν τα αποτελέσματα ή όχι; Πώς υποδέχτηκαν την πτυχιακή σας;
Οι καθηγητές μου περίμεναν ότι θα υπάρξουν διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων, αλλά ίσως όχι τόσο σημαντικές. Οι συζητήσεις μας γύρω από το θέμα είχαν εξαιρετικό ενδιαφέρον και τελικά όλη η ερευνητική προσπάθεια ανταμείφθηκε με έναν πολύ καλό βαθμό.
Τι σημαίνει αρχαία ελληνική γλώσσα για εσάς; Τα παιδιά έρχονται ευχαρίστως σε επαφή μαζί της ή το κάνουν επειδή το θέλουν οι γονείς;
Οπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος, «κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική». Η μουσική σε ταξιδεύει, σου μαθαίνει να εκφράζεσαι, να πειθαρχείς σε νόμους αρμονίας, να ομορφαίνεις τη ζωή και την ψυχή σου. Ετσι, λοιπόν, η αρχαία ελληνική γλώσσα για μένα είναι τρόπος σκέψης, είναι ταξίδι, είναι παιχνίδι και, όπως σε κάθε παιχνίδι, ακολουθείς συγκεκριμένους κανόνες, μαθαίνεις να σκέφτεσαι, να επιλέγεις και να δημιουργείς. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και τα παιδιά έρχονται ευχαρίστως σε επαφή μαζί της, όταν ανακαλύπτουν πως μπορούν να προσεγγίσουν τη γλώσσα παίζοντας, και πόσο συγκλονιστικό είναι να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λες, ενώ μιλάς.
Είναι νεκρή γλώσσα, όπως έχει πει η κυρία Ρεπούση;
Νεκρός είναι αυτός που παύει να υπάρχει, που ξεχνιέται. Η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικά πολιτισμού και μητέρα πολλών λέξεων ξένων γλωσσών. Στον καθημερινό προφορικό λόγο διάφορων λαών χρησιμοποιούνται λέξεις που έχουν αρχαιοελληνική ρίζα. Προσωπικά, πολλές ήταν οι φορές που δεν συνάντησα καμία δυσκολία στην κατανόηση – μετάφραση ιατρικών όρων στο αγγλικό πρόγραμμα σπουδών, καθώς οι «αγγλικοί» ιατρικοί όροι ήταν… αρχαίοι ελληνικοί! Επομένως, όχι μόνο δεν είναι νεκρή γλώσσα, αλλά ξαναγεννιέται καθημερινά.
Τι έχουν να προσφέρουν τα αρχαία ελληνικά σε έναν ενήλικο, σε κάποιον που δεν έχει τα προς το ζην και παλεύει να βρει μεροκάματο; Μήπως είναι μια ενασχόληση για… χομπίστες;
Εάν θεωρηθεί χόμπι η πνευματική καλλιέργεια, ναι! Ο φτωχότερος άνθρωπος είναι αυτός που δεν έχει τίποτε άλλο εκτός από χρήματα. Για πολλά χρόνια σε αυτή την κοινωνία είχε χαθεί το μέτρο. Ακόμα και αν υπήρχαν τα προς το ζην, σπανίως υπήρχε το ευ ζην. Ισως, επίσης, σε αυτήν την «κοινωνική – οικονομική κρίση», για να κάνουμε βήματα μπροστά, να πρέπει να γυρίσουμε προς τα πίσω…
Το ελληνικό κράτος στηρίζει τη γλώσσα μας, την προστατεύει ή αδιαφορεί;
Θα έλεγα ότι, ενώ προστατεύονται άλλα στοιχεία της πολιτισμικής κληρονομιάς μας, η γλώσσα είναι στο περιθώριο. Η γνωστική λειτουργία είναι άρρηκτα δεμένη με τη γλώσσα. Απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Δεν είμαι η πλέον αρμόδια να μιλήσω για την πολιτική του κράτους, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι η επικρατούσα τάση της παγκοσμιοποίησης σίγουρα δεν προστατεύει, αλλά περιορίζει τη γλώσσα μας, και αντίστοιχα περιορίζει τη σκέψη των Ελλήνων.
Στη Σκοτία όπου κάνατε τμήμα των σπουδών σας οι κλασικές σπουδές ακμάζουν ή βρίσκονται σε ύφεση;
Οι ξένοι, τόσο οι καθηγητές όσο και οι συμμαθητές μου (άτομα διάφορων εθνικοτήτων), αγαπούν και θαυμάζουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Τι θα προτείνατε σε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί ο ίδιος ή τα παιδιά του με την αρχαία ελληνική;
Θεωρώ ότι τα παιδιά τρομοκρατούνται με τον τρόπο που γνωρίζουν την αρχαία ελληνική γλώσσα στο σχολείο, καθώς εκεί πράγματι διδάσκεται σαν μια δύσκολη και «νεκρή» γλώσσα. Ωστόσο, υπάρχουν φορείς που παρέχουν αντίστοιχες δραστηριότητες, στις οποίες η εκμάθηση της γλώσσας γίνεται μέσο ψυχαγωγίας. Είναι πολύ διαφορετικό να παρακολουθείς μαθήματα εικαστικών απλά για να εξεταστείς σε «κανόνες τέχνης και ζωγραφικής», από το να ξέρεις πώς να χρησιμοποιείς την παλέτα για να δημιουργήσεις…
Άννα Γραβάνη
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα (“Ο ύπνος”, 1999) είναι έργο του Σαράντη Καραβούζη.
πτυχές της ψυχικής και της γνωστικής λειτουργίας του ατόμου. H Γνωστική Ψυχολογία μελετά πώς ένα άτομο αποκτά γνώση. Οι γνωστικές λειτουργίες, μέσω των οποίων κατακτούμε τη γνώση, είναι η αντίληψη, η μνήμη, η γλώσσα, η σκέψη, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων». Σκοπός της έρευνάς της ήταν να εξετάσει αν η εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών έχει θετικό αντίκτυπο στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Στην έρευνα χρησιμοποίησε τεστ αξιολόγησης γλωσσικών – γνωστικών λειτουργιών και εκεί έγινε σύγκριση δύο ομάδων (παιδιά που παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών και παιδιά που δεν είχαν επαφή με τα αρχαία ελληνικά). Τα αποτελέσματα – συμπεράσματα της έρευνας έδειξαν ότι «υπήρξαν οφέλη από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών στους ψυχογλωσσικούς τομείς: ορθογραφική ικανότητα, αναγνώριση γραπτού λόγου (ανάγνωση), αναγνώριση προφορικού λόγου, απόδοση εννοιών – ορισμός λέξεων, μνημονική ικανότητα και μορφολογική και σημασιολογική επεξεργασία σύνθετων λέξεων». Η συζήτηση μαζί της είναι διαφωτιστική…
Πώς εμπνευστήκατε να γράψετε την πτυχιακή εργασία σας;
Το 2010 αποφοίτησα από το Τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2010 έως το 2013 εργάστηκα σε εκπαιδευτικά πλαίσια, ο στόχος των οποίων ήταν η εκμάθηση αρχαίων ελληνικών και η επαφή των παιδιών (4-12 ετών) με τις αξίες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Στη χρονική αυτή περίοδο των τριών ετών παρατήρησα θετικές αλλαγές στη σχολική επίδοση και τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών και θέλησα να το ερευνήσω επιστημονικά. Ετσι, πριν από έναν χρόνο, όταν βρέθηκα στη Σκοτία για το μεταπτυχιακό μου (Master of Science in Developmental Psychology – University of Dundee / United Kingdom), ο στόχος της διπλωματικής εργασίας μου ήταν να διερευνήσει εάν υπάρχουν οφέλη από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών σε τομείς της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών.
Πόσα παιδιά συμμετείχαν στην έρευνα; Πώς ακριβώς έγιναν οι μετρήσεις; Τι ήταν αυτό που σας εντυπωσίασε με τα αποτελέσματα;
Στην έρευνα συμμετείχαν 46 παιδιά 8-10 ετών χωρισμένα σε δύο ομάδες (μία ομάδα παιδιών που παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών ως εξωσχολική δραστηριότητα και μια ομάδα ελέγχου – συνομήλικοι μαθητές ενός δημόσιου δημοτικού σχολείου, οι οποίοι δεν παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών). Ο τόπος διεξαγωγής της έρευνας ήταν οι αίθουσες διδασκαλίας και οι μετρήσεις έγιναν σε δύο φάσεις: ομαδική εξέταση 40-50 λεπτά και ατομική εξέταση 20 λεπτά. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν τεστ αξιολόγησης γλωσσικής – γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών, τα αποτελέσματα των οποίων αναλύθηκαν με στατιστικές μεθόδους. Ακρως εντυπωσιακές ήταν οι διαφορές των δύο ομάδων και η σαφής υπεροχή της ομάδας των «αρχαίων ελληνικών» σε όλες τις δοκιμασίες.
Οι καθηγητές σας περίμεναν τα αποτελέσματα ή όχι; Πώς υποδέχτηκαν την πτυχιακή σας;
Οι καθηγητές μου περίμεναν ότι θα υπάρξουν διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων, αλλά ίσως όχι τόσο σημαντικές. Οι συζητήσεις μας γύρω από το θέμα είχαν εξαιρετικό ενδιαφέρον και τελικά όλη η ερευνητική προσπάθεια ανταμείφθηκε με έναν πολύ καλό βαθμό.
Τι σημαίνει αρχαία ελληνική γλώσσα για εσάς; Τα παιδιά έρχονται ευχαρίστως σε επαφή μαζί της ή το κάνουν επειδή το θέλουν οι γονείς;
Οπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος, «κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική». Η μουσική σε ταξιδεύει, σου μαθαίνει να εκφράζεσαι, να πειθαρχείς σε νόμους αρμονίας, να ομορφαίνεις τη ζωή και την ψυχή σου. Ετσι, λοιπόν, η αρχαία ελληνική γλώσσα για μένα είναι τρόπος σκέψης, είναι ταξίδι, είναι παιχνίδι και, όπως σε κάθε παιχνίδι, ακολουθείς συγκεκριμένους κανόνες, μαθαίνεις να σκέφτεσαι, να επιλέγεις και να δημιουργείς. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και τα παιδιά έρχονται ευχαρίστως σε επαφή μαζί της, όταν ανακαλύπτουν πως μπορούν να προσεγγίσουν τη γλώσσα παίζοντας, και πόσο συγκλονιστικό είναι να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λες, ενώ μιλάς.
Είναι νεκρή γλώσσα, όπως έχει πει η κυρία Ρεπούση;
Νεκρός είναι αυτός που παύει να υπάρχει, που ξεχνιέται. Η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικά πολιτισμού και μητέρα πολλών λέξεων ξένων γλωσσών. Στον καθημερινό προφορικό λόγο διάφορων λαών χρησιμοποιούνται λέξεις που έχουν αρχαιοελληνική ρίζα. Προσωπικά, πολλές ήταν οι φορές που δεν συνάντησα καμία δυσκολία στην κατανόηση – μετάφραση ιατρικών όρων στο αγγλικό πρόγραμμα σπουδών, καθώς οι «αγγλικοί» ιατρικοί όροι ήταν… αρχαίοι ελληνικοί! Επομένως, όχι μόνο δεν είναι νεκρή γλώσσα, αλλά ξαναγεννιέται καθημερινά.
Τι έχουν να προσφέρουν τα αρχαία ελληνικά σε έναν ενήλικο, σε κάποιον που δεν έχει τα προς το ζην και παλεύει να βρει μεροκάματο; Μήπως είναι μια ενασχόληση για… χομπίστες;
Εάν θεωρηθεί χόμπι η πνευματική καλλιέργεια, ναι! Ο φτωχότερος άνθρωπος είναι αυτός που δεν έχει τίποτε άλλο εκτός από χρήματα. Για πολλά χρόνια σε αυτή την κοινωνία είχε χαθεί το μέτρο. Ακόμα και αν υπήρχαν τα προς το ζην, σπανίως υπήρχε το ευ ζην. Ισως, επίσης, σε αυτήν την «κοινωνική – οικονομική κρίση», για να κάνουμε βήματα μπροστά, να πρέπει να γυρίσουμε προς τα πίσω…
Το ελληνικό κράτος στηρίζει τη γλώσσα μας, την προστατεύει ή αδιαφορεί;
Θα έλεγα ότι, ενώ προστατεύονται άλλα στοιχεία της πολιτισμικής κληρονομιάς μας, η γλώσσα είναι στο περιθώριο. Η γνωστική λειτουργία είναι άρρηκτα δεμένη με τη γλώσσα. Απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Δεν είμαι η πλέον αρμόδια να μιλήσω για την πολιτική του κράτους, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι η επικρατούσα τάση της παγκοσμιοποίησης σίγουρα δεν προστατεύει, αλλά περιορίζει τη γλώσσα μας, και αντίστοιχα περιορίζει τη σκέψη των Ελλήνων.
Στη Σκοτία όπου κάνατε τμήμα των σπουδών σας οι κλασικές σπουδές ακμάζουν ή βρίσκονται σε ύφεση;
Οι ξένοι, τόσο οι καθηγητές όσο και οι συμμαθητές μου (άτομα διάφορων εθνικοτήτων), αγαπούν και θαυμάζουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Τι θα προτείνατε σε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί ο ίδιος ή τα παιδιά του με την αρχαία ελληνική;
Θεωρώ ότι τα παιδιά τρομοκρατούνται με τον τρόπο που γνωρίζουν την αρχαία ελληνική γλώσσα στο σχολείο, καθώς εκεί πράγματι διδάσκεται σαν μια δύσκολη και «νεκρή» γλώσσα. Ωστόσο, υπάρχουν φορείς που παρέχουν αντίστοιχες δραστηριότητες, στις οποίες η εκμάθηση της γλώσσας γίνεται μέσο ψυχαγωγίας. Είναι πολύ διαφορετικό να παρακολουθείς μαθήματα εικαστικών απλά για να εξεταστείς σε «κανόνες τέχνης και ζωγραφικής», από το να ξέρεις πώς να χρησιμοποιείς την παλέτα για να δημιουργήσεις…
Άννα Γραβάνη
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα (“Ο ύπνος”, 1999) είναι έργο του Σαράντη Καραβούζη.
