Το Διαδίκτυο είναι ένα μεγάλο και αναπόφευκτο μέρος της ζωής των
παιδιών και αφιερώνουν πολλές ώρες στον υπολογιστή, στο κινητό ή στο
τάμπλετ. Τι σημαίνει εθισμός στο Διαδίκτυο και ποια συμπτώματα παρουσιάζουν τα παιδιά;
Συμπτώματα Εθισμού στο διαδίκτυο
Ένα άτομο ή παιδί το οποίο είναι εθισμένο στο διαδίκτυο τις περισσότερες φορές εμφανίζει τα ακόλουθα συμπτώματα:- Εξιδανίκευση του μέσου. Ο χρήστης θεωρεί το Διαδίκτυο το σημαντικότερο «κεφάλαιο» της καθημερινότητάς του.
- Τροποποίηση της διάθεσης. Παρουσιάζεται αύξηση της παραγωγής του νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου ντοπαμίνη, κι έτσι το παιδί βιώνει αλλαγές στην διάθεσή του.
- Ανοχή. Το άτομο χρειάζεται σταδιακά όλο και περισσότερες ώρες χρήσης ώστε να νιώθει ευχαρίστηση.
- Σύγκρουση. Ενώ το παιδί αισθάνεται ότι έχει πρόβλημα, δεν μπορεί να κάνει κάτι για να περιορίσει τη χρήση.
Οι ψυχοσυναισθηματικές επιπτώσεις στα παιδιά
Πέρα του εθισμού όμως διαπιστώνονται πολλές ψυχοσυναισθηματικές επιπτώσεις στο παιδί. Αναλυτικότερα:Το cyber bullying, δηλαδή η τρομοκρατία, η εξύβριση και ο εκφοβισμός ενός παιδιού μέσω του διαδικτύου (όπως πειράγματα με στόχο τη διασκέδαση, διάδοση προσβλητικών φημών online, αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων, παρενόχληση και δυσφήμηση σε τρίτους. Για τους ειδικούς η σημαντικότερη αιτία για τη διόγκωση του φαινομένου είναι η έλλειψη επικοινωνίας στην οικογένεια, ανάμεσα στα παιδιά και τους γονείς. Άλλες αιτίες είναι η βίωση συναισθημάτων όπως ο θυμός, η ζήλια, η απόγνωση και η εκδίκηση. Δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις όπου ο διαδικτυακός εκφοβισμός λειτουργεί και ως μέσον ψυχαγωγίας για τους δράστες, τα αισθήματα των οποίων ικανοποιούνται με τις αντιδράσεις των θυμάτων.
Η υποκλοπή προσωπικών στοιχείων (phishing).Το Phishing δεν πρόκειται απλά για ενοχλητικά ή ανεπιθύμητα ηλεκτρονικά μηνύματα. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιεί τα emails με σκοπό την υποκλοπή των προσωπικών στοιχείων του χρήστη, χρησιμοποιώντας συνήθως κάποιο ψεύτικο πρόσχημα. Έτσι το παιδί πολλές φορές νιώθει απροστάτευτο και βιώνει τη πράξη της εξαπάτησης ενός χρήστη κάνοντας τον να δώσει προσωπικές πληροφορίες σε μια «πλαστή ιστοσελίδα» στο Διαδίκτυο.
Το identity theft: κάποιο άλλο άτομο μπορεί να κλέψει την ταυτότητα ενός παιδιού και να εκτελέσει απάτες και παράνομες online δραστηριότητες. Το παιδί πάλι βρίσκεται εκτεθειμένο και βιώνει τη κλοπή. Έχουν μια αίσθηση θλίψης, παρουσιάζουν δυσκολία στο να συγκεντρωθούν, σημαντικές διαταραχές ύπνου ή και εκλεκτική αμνησία.
Το φαινόμενο grooming, δηλαδή η αποπλάνηση ανηλίκων από κυκλώματα παιδόφιλων μέσω των chatrooms με στόχο την κακοποίηση. Σύμφωνα με έρευνα του περιοδικού «Journal of Adolescent Health», το 76% των ατόμων που υπέστησαν σεξουαλική παρενόχληση η οποία ξεκίνησε μέσω διαδικτυακής επικοινωνίας ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα των 13 έως 15 ετών γιατί κατά την περίοδο της εφηβείας τα νεαρά άτομα εξερευνούν τη σεξουαλικότητά τους και προσπαθούν να ανεξαρτητοποιηθούν, κάνοντας την «προσωπική τους επανάσταση».
Η αυτοεκτίμηση, όπου το άτομο με μειωμένη αυτοεκτίμηση σπεύδει να αντλήσει ευχαρίστηση από το διαδικτυακό κόσμο και εκφράζει σκέψεις και συναισθήματα τα οποία κρύβει πίσω από την ανωνυμία του. Το αποτέλεσμα είναι να ενθουσιάζεται στιγμιαία, να βρίσκεται σε μια ευχάριστη ψευδαίσθηση και η εικόνα που έχει χτίσει να εξαφανίζεται με την απομάκρυνσή του από τον υπολογιστή.
Κατάθλιψη, όπως ευερεθιστότητα και επιθετικότητα όταν το παιδί δεν βρίσκεται στο Ιnternet καθώς και με έλλειψη ενδιαφέροντος για κοινωνική αλληλεπίδραση και τέλος απομόνωση και άγχος.
Διαλείπουσα Εκρηκτική Διαταραχή, δηλαδή η διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων, που μπορεί να κάνει ένα παιδί για ασήμαντο λόγο να ενεργεί σα να έχει δολοφονηθεί ολόκληρη η οικογένειά του.
Χαμηλή Ανοχή στη Διαδικτυακή Απογοήτευση, όπου πρόκειται για τον έφηβο που κάνει μέσω του ίντερνετ μία «τέλεια» δήλωση ενδεικτική της εξυπνάδας, του χιούμορ και της διορατικότητάς του και ελέγχει κάθε πέντε δευτερόλεπτα για να δει αν υπάρχει μια νέα απάντηση. Έτσι ο έφηβος ζητά την άμεση ικανοποίηση και την αποφυγή του πόνου. Το άτομο με χαμηλή ανοχή στην απογοήτευση αποκτά τόσο μεγάλη εμμονή με το συγκεκριμένο κάθε φορά έργο του, που οτιδήποτε άλλο στη ζωή του περνάει σε δεύτερη μοίρα όπως η οικογένειά του και οι φίλοι του. Δυστυχώς, το διαδίκτυο εκπαιδεύει τα παιδιά να είναι ανυπόμονοι και κυρίαρχοι.
Σύνδρομο Munchausen λόγω Διαδικτύου όπου οι έφηβοι και συνηθέστερα τα κορίτσια αναζητούν την προσοχή, την ευνοϊκή προσοχή, που οφείλεται σε κάποιο πρόβλημα υγείας που παρουσιάζουν ή κάποιο άλλο είδος του κινδύνου. Είναι χαρακτηριστική η περίφημη υπόθεση της Kaycee Nicole, μίας 19χρονης που έπασχε από λευχαιμία, η οποία αποδείχθηκε ότι ήταν δημιούργημα της 40χρονης Debbie Swenson.
Η εμμονή με τον εαυτό μας. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης έχουν μετατρέψει μια ολόκληρη γενιά χρηστών σε ανθρώπους που έχουν μόνιμη εμμονή με τον εαυτό τους, εμφανίζοντας την “παιδιάστικη” επιθυμία να αναζητούν κάποιου είδους επιβράβευσης σε ότι και να κάνουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη συγκέντρωση, την αύξηση της ανάγκης για επιβράβευση αλλά και την αποδυνάμωση των μη λεκτικών δεξιοτήτων επικοινωνίας. Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό των εφήβων νοιώθουν την ανάγκη να γίνουν «μικροί celebrities» που έχουν το κοινό τους να τους ακολουθεί σε καθημερινή βάση, όμως πόσο ανατριχιαστικό είναι τα παιδιά να ανησυχούν περισσότερο για το τι σκέφτονται οι άλλοι για τους εαυτούς τους, παρά οι ίδιοι γι’ αυτούς.
Φόβος. Αυτά που βλέπουν ή ακούν τα παιδιά στο διαδίκτυο μπορούν να προκαλέσουν στα παιδιά φόβους, στρες και ανησυχία γιατί οι διαδικτυακοί χώροι μεταδίδουν πλέον τις ειδήσεις και τα γεγονότα επί 24ώρου βάσεως, σε πραγματικό χρόνο, με όλες τις σχετικές λεπτομέρειες. Η επαναλαμβανόμενη υποβολή σε ακατάλληλες σκηνές μπορεί να δημιουργήσει φοβίες και απάθεια για τέτοια γεγονότα.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς
Από μικρή ηλικία θα πρέπει να τίθενται όρια και να τηρούνται μέσα στην οικογένεια. Τα όρια όταν δεν είναι υπερβολικά, δεν καταπιέζουν τα παιδιά αλλά τα κατευθύνουν.Η ενασχόληση και η εκπαίδευση των γονιών σε θέματα του Διαδικτύου είναι σημαντική.
Ο υπολογιστής θα πρέπει να τοποθετείται σε κοινόχρηστο χώρο ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα απομόνωσης του παιδιού.
Να χρησιμοποιούνται ειδικά φίλτρα από τους γονείς για επιβλαβείς ιστοσελίδες.
Η ποιοτική σχέση γονέων-παιδιών, η συναισθηματική κάλυψη των παιδιών, η καλή επικοινωνία όλων των μελών οδηγούν στη σωστή χρήση του διαδικτύου. Χρειάζεται διάλογος και όχι «κήρυγμα».
Πηγές
Beard, K.W., (2005). Internet Addiction: A review of current assessment techniques and potential assessment questions, Cyber Psychology & Behavior
Thombs, D.L., (1994). Introduction to Addictive Behaviors, New York: The Guilford Press
Αγγελίδου Ασημίνα - Ψυχολόγος