Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αστάθεια, η
ασφάλεια έχει αποκτήσει ιδιαίτερη βαρύτητα. Η έμφαση που δίνουν οι
μεγάλες δυνάμεις στην επέκταση των οικονομικό-πολιτικών εσωτερικών
παραγόντων τους, υποδεικνύει ότι τα κράτη είναι διατιθέμενα να ασκήσουν
όποια μέσα μπορούν για να διασφαλίσουν τα ζωτικά τους συμφέροντα.
Παρά
τις κινήσεις που έχουν ωφελήσει την ανάπτυξη διεθνών οργανισμών και
διαλόγου, ο πόλεμος δεν παύει να κυριαρχεί στις διακρατικές σχέσεις. Η
παραδοσιακή πρωτοκαθεδρία των χερσαίων δυνάμεων έχει συρρικνωθεί με την
είσοδο της ναυτιλίας και της αεροπορίας. Ωστόσο, μετά το 1957, η
ανθρώπινη δραστηριότητα επεκτείνεται περαιτέρω.
Η αποστολή του Sputnik στο Διάστημα σηματοδότησε την
αρχή μιας νέας εποχής. Η παρουσία του ανθρώπου στο Διάστημα έδωσε το
έναυσμα για την ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνολογίας που οδήγησε στην
πρόοδο της ανθρωπότητας. Οι δορυφόροι που κινούνται γύρω από τη Γη είναι
απαραίτητοι και έχουν εφαρμογή σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής,
από την επικοινωνία μέχρι την παρακολούθηση των καιρικών φαινομένων.
Πολλά από τα αγαθά και τις υπηρεσίες που απολαμβάνονται σήμερα δεν θα
μπορούσαν να υπάρξουν χωρίς αυτούς. Μάλιστα, η ζήτηση για δορυφόρους
αυξάνεται όλο και περισσότερο, καθιστώντας τον άνθρωπο πιο ευάλωτο και
εξαρτημένο από αυτούς, ενώ η χρήση τους δημιουργεί παράλληλα και νέα
ζητήματα.
Η είσοδος των δορυφόρων και η ανθρώπινη παρουσία στο
Διάστημα έχει δημιουργήσει νέες συνθήκες στη διεθνή σκηνή. Ο φόβος για
το τι θα μπορούσε να επακολουθήσει όξυνε την προσοχή των κρατών, με
αποτέλεσμα το Διάστημα να αποτελεί μια νέα περιοχή διαμάχης μεταξύ τους.
Το 1967, η κυβέρνηση του Reagan με τη Strategic Defence Inititative,
επιχείρησε να το χρησιμοποιήσει για στρατηγικούς σκοπούς, όμως αυτό
εμποδίστηκε με την Outer Space Treaty. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι ο
κίνδυνος έχει εντελώς περιοριστεί και ότι δεν θα επακολουθήσουν
παρόμοιες κινήσεις στο μέλλον. Τα ζητήματα που μπορεί να αναδειχθούν
είναι δυνατόν να αποδειχθούν κρίσιμα και δύσκολα να αντιμετωπιστούν.
Αυτό οφείλεται και στην ανάγκη για συλλογική δράση των κρατικών και μη
δρώντων, καθώς και την τρωτότητα της ανθρωπότητας απέναντι σε αυτές τις
νέες απειλές. Παρόλα αυτά, αυτό δεν μειώνει την αποτελεσματικότητα που
μπορεί να παρέχουν τα μέτρα πρόληψης.
Ένα από τα ζητήματα που σχετίζονται με το Διάστημα
και αντιμετωπίζουν τώρα τα κράτη, είναι ο όλο και μεγαλύτερος βαθμός
μετατροπής του σε όπλο. Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, η Αμερική
άρχισε τις δραστηριότητες για την κατασκευή υψηλών υπερηχητικών σκαφών
που είναι ικανά να παρέχουν μεγάλα πλεονεκτήματα στα κράτη που θα τα
αναπτύξουν. Μπορούν να διανύσουν τεράστιες αποστάσεις σε μικρό χρόνο,
δεν ανιχνεύονται και είναι αρκετά εύστοχα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην
ανατροπή του πόλεμου όπως είναι γνωστός. Η αλήθεια είναι ότι οι Η.Π.Α
δεν έχουν επιτύχει τη δημιουργία τους, καθώς απαιτούν επενδύσεις
δισεκατομμυρίων και λόγο της πολυπλοκότητάς τους. Ωστόσο, όποιος το
καταφέρει θα έχει τη δυνατότητα να καταστρέψει τους εξοπλισμούς του
αντιπάλου σε δευτερόλεπτα. Για αυτό το λόγο στον αγώνα για τον εξοπλισμό
έχουν ριχθεί Κίνα και Ρωσία. Μπορεί να βιώνουμε έναν νέο “Space Race”.
Τα διαστημικά όπλα δεν είναι μόνο αυτά που βρίσκονται
στο Διάστημα, δηλαδή δορυφόροι που χρησιμοποιούν λέιζερ, αλλά και αυτά
που βρίσκονται στη Γη και έχουν τη δυνατότητα να πετύχουν στόχους που
βρίσκονται στο Διάστημα. Πολλά κράτη, όπως π.χ. Γαλλία και Ινδία, έχουν
στην κατοχή τους οπλισμούς με τέτοιες δυνατότητες. Αν γίνει αντιληπτό,
όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο βαθμός εξάρτησης των σύγχρονων
στρατιωτικών εξοπλισμών από τους δορυφόρους, η καταστροφή τους μπορεί να
αποτελέσει σημαντικό παράγοντας σε μελλοντικές διενέξεις. Αυτό είναι
φανερό από τον μεγάλο αριθμό κρατών, π.χ. Ιράν και Βόρεια Κορέα, που
έχουν επενδύσει στη δημιουργία Anti-Satelite (ASAT) hit-to-kill
συστημάτων. Μάλιστα, είναι κοινή πρακτική η δοκιμή των όπλων αυτών σε
ελαττωματικούς δορυφόρους, όπως αυτές που πραγματοποίησαν οι Η.Π.Α το
2008. Είναι ήδη γνωστή η παρουσία αρκετών διαστημικών όπλων που με
διαφόρους τρόπους μπορούν να πλήξουν δορυφόρους, δηλαδή είτε με
ηλεκτρομαγνητικά πεδία είτε με τη χρήση λέιζερ.
Το νομικό καθεστώς που ρυθμίζει το ζήτημα της
στρατιωτικοποίησης του Διαστήματος ναι μεν είναι υπαρκτό, ωστόσο
παρουσιάζει κενά, τα όποια τα κράτη εκμεταλλεύονται για να αποκτήσουν
πλεονεκτήματα εις βάρος άλλων κρατών. Η Outer Space Treaty, που
υπογράφτηκε το 1967, καθώς και πλήθος άλλων συνθηκών που ακολούθησαν,
απαγορεύουν την τοποθέτηση οπλικών συστημάτων γύρω από τη Γη, άλλα δεν
εμποδίζουν τα κράτη να κατασκευάσουν ASAT. Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη της
διαστημικής τεχνολογίας έχει πάντα συνδυαστεί με τον στρατιωτικό τομέα
και ορισμένες φόρες φτάνει σε βαθμό αλληλοεξάρτησης, καθώς πολλές από
τις επιχειρήσεις επιβιώνουν με κρατικές επενδύσεις. Συνεπώς, υπάρχει
νομικό πρόβλημα το όποιο πρέπει να επιλυθεί. Ωστόσο, οι συνθήκες είναι
αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων μεταξύ κρατών και οι μεγάλες δυνάμεις δεν θα
παραδώσουν τα όπλα τους με αυτό τρόπο υπονομεύοντας τα ζωτικά τους
συμφέροντα.
Τα κράτη χρησιμοποιούν δορυφόρους είτε για
οικονομικούς είτε για στρατιωτικούς σκοπούς, με αποτέλεσμα να έχει
συσσωρευτεί ένας μεγάλος αριθμός από αυτά γύρω από τη Γη. Αυτό το
γεγονός έχει οδηγήσει σε συχνές συγκρούσεις μεταξύ τους, με αποτέλεσμα
να δημιουργούνται διαστημικά απορρίμματα που μπορεί είτε να εισέλθουν
στη γήινη ατμοσφαίρα, είτε να παραμείνουν στο διάστημα δημιουργώντας ένα
σκουπιδότοπο που κανένας δεν επιθυμεί να καθαρίσει και παρεμποδίζει την
εύρυθμη κυκλοφορία των διαστημικών οχημάτων. Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη
της τεχνολογίας δημιουργεί νέες συνθήκες που κάνουν πιο εύκολη την
πρόσβαση στο Διάστημα. Ο διαστημικός χώρος έχει παύσει να είναι τόπος
δράσης μόνο των κρατών. Η κατασκευή των νάνο-δορυφόρων έχει κάνει την
αποστολή δορυφόρων πιο εύκολη και λιγότερο ακριβή, εντάσσοντας στο
παιχνίδι και ιδιωτικούς φορείς. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η εξέλιξη
αυτή μπορεί να αποδειχθεί θετική, μπορεί να δημιουργήσει και ζητήματα
ασφαλείας. Οι νάνο-δορυφόροι μπορεί να χρησιμοποιηθούν σαν όπλα και το
μέγεθος τους τα κάνει πολύ πιο δύσκολα να εντοπιστούν δημιουργώντας νέες
προκλήσεις.
Οι μη κρατικοί παράγοντες δεν πρέπει να διαφύγουν της
προσοχής όταν αναφερόμαστε σε θέματα ασφαλείας στο Διάστημα. Το 2007, ο
William Philips κατάφερε να εισέλθει στα κεντρικά της NASA στο Houston
και να κρατήσει ομήρους. Μια τέτοια ενέργεια, από μια οργανωμένη
παρακρατική οργάνωση, μπορεί να αποδειχθεί πολύ επιζήμια και με
αποτελέσματα που είναι δύσκολα να προβλεφθούν. Επιπρόσθετα, οι δορυφόροι
που κινούνται σε τροχιά γύρω από τη Γη, είναι αρκετά ευάλωτοι σε
κυβερνοεπιθέσεις. Οι χάκερς θα μπορούσαν να αλλάξουν την τροχιά ενός
δορυφόρου και να το κάνουν να συγκρουστεί με άλλον, ακόμα και να
αποσπάσουν χρήσιμες αμυντικές πληροφορίες ή να το χρησιμοποιήσουν για
επιθέσεις σε στρατιωτικές και μη εγκαταστάσεις στη Γη.
Η διαστημική ασφάλεια αποτελεί ένα σύγχρονο ζήτημα,
που όμως δεν λαμβάνει την ανάλογη βαρύτητα που αρμόζει. Μπορεί να μην
έχει την ίδια σπουδαιότητα όπως θέματα γεωπολιτικής, καθώς δεν επηρεάζει
άμεσα τα κράτη, αλλά η έλλειψη γνώσης για τις επιπτώσεις μια κρίσης στο
Διάστημα καθιστούν απαραίτητη τη λήψη προληπτικών μέτρων και την
ετοιμότητα της παγκόσμιας κοινότητας σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Για αυτό
το λόγο η στασιμότητα που χαρακτηρίζει αυτό το θέμα πρέπει να επιλυθεί
(δεν έχει αποτελέσει θέμα συζήτησης μετά τη Γενεύη το 1994) και να πάρει
μια νέα τροπή που να εξασφαλίζει πρόοδο. Η συμμετοχή σε αυτή τη δράση
πρέπει να είναι συλλογική, καθώς μια αίσια έκβαση θα ευνοεί όλη την
ανθρωπότητα.
Πηγές:
- Lewis, P. and Livingston, D. (2016). What to Know About Space Security. https://www.chathamhouse.org/expert/comment/what-know-about-space-security
- Al-Rodhan, N. (2018). Weaponization and Outer Space Security. https://www.globalpolicyjournal.com/blog/12/03/2018/weaponization-and-outer-space-security
- Lele, A. (2003). Space Terrorism: Is it a Possibility?. http://www.ipcs.org/comm_select.php?articleNo=981
- Rhor, M. (2007). Man Kills Self, Hostage at NASA’s Johnson Space Center. https://www.space.com/3722-man-kills-hostage-nasa-johnson-space-center.html
Πηγή:
