Οι Αλεβίτες είναι μια πολυπληθής θρησκευτική ομάδα της Τουρκίας και της Μέσης Ανατολής γενικότερα. Ο αριθμός τους στην Τουρκία ξεπερνά τα 20 εκατομμύρια πιστούς (σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού). Εθνοτικά η κοινότητα αυτή συγκροτείται κυρίως από Τουρκμένιους, Κούρδους και Άραβες που είναι διάσπαρτοι σε διάφορες περιφέρειες της Ανατολίας.
Μεγάλος αριθμός Αλεβιτών εδώ και δεκαετίες έχει μεταναστεύσει από την ύπαιθρο σε διάφορα αστικά κέντρα της Τουρκίας, δημιουργώντας έτσι ένα είδος μεσαίας τάξης. Σημαντικός αριθμός Αλεβιτών ζει και σε χώρες της βόρειας Ευρώπης ως αποτέλεσμα πολυετών πολιτικών διώξεων και μετανάστευσης από την Τουρκία.Οι Αλεβίτες δεν πηγαίνουν στο σουνιτικό τζαμί γιατί έχουν τους δικούς τους χώρους λατρείας, τα λεγόμενα Τζέμ Εβί (σπίτια προσευχής). Στους χώρους λατρείας τους η απεικόνιση ιερών προσώπων είναι μια συνηθισμένη πρακτική, σε αντίθεση με τους σουνίτες, όπου αυτό απαγορεύεται αυστηρά. Οι λατρευτικές τους πρακτικές συνοδεύονται από μουσική, κρασί και τραγούδι και είναι εντελώς διαφορετικές από αυτές των σουνιτών.
Ενώ οι σουνίτες στις προσευχές τους καθοδηγούνται από τον ιμάμη, οι Αλεβίτες έχουν τον ντεντέ (η λέξη αυτή στα τουρκικά σημαίνει παππούς). Αν και πιστεύουν στο Κοράνι, ακολουθούν μια πολύ πιο ελαστική ερμηνεία του. Ο αλεβιτισμός συνδυάζει στοιχεία από το σιιτικό Ισλάμ, τον σουφισμό, αλλά και την Ορθοδοξία. Οι Αλεβίτες πιστεύουν στον Μωάμεθ και στον γαμπρό του Αλί και αυτό τους διαφοροποιεί σημαντικά από τους σουνίτες, οι οποίοι τους θεωρούν αιρετικούς. Επιπλέον δεν προσκυνούν στη Μέκκα.
Οι γυναίκες δεν φορούν μαντήλα και η θέση τους στην κοινωνία είναι κεντρική. Οι Αλεβίτες είναι αυστηρά μονογαμικοί. Η κατανάλωση χοιρινού κρέατος και αλκοόλ δεν απαγορεύεται. Αυτό που απαγορεύεται από τη θρησκεία τους είναι η κατανάλωση κρέατος κουνελιού, το οποίο θεωρείται ιερό ζώο. Η περίοδος και η πρακτική των νηστειών τους είναι διαφορετική από αυτή των σουνιτών και έτσι δεν γιορτάζουν το γνωστό Ραμαζάνι.
Διώξεις και αφομοιωτικές πολιτικές
Οι Αλεβίτες αποφεύγουν να παντρεύονται με σουνίτες. Αντίθετα είναι περισσότερο ανοικτοί στο να παντρεύονται με χριστιανούς. Επιπλέον αγαπούν να επισκέπτονται την Ελλάδα και να κάνουν διακοπές στη χώρα μας, γιατί αισθάνονται ελεύθεροι και πολιτισμικά οικείοι με εμάς. Λόγω των διώξεων που έχουν υποστεί για αιώνες από το οθωμανικό και το τουρκικό κράτος, δίσταζαν να δηλώσουν δημόσια την θρησκεία τους.Λόγω αυτής της κατάστασης δεν κατάφεραν μέχρι σήμερα να δημιουργήσουν ενιαίο τελετουργικό και κωδικοποιημένη και επεξεργασμένη θεολογία. Έτσι η θρησκεία τους μεταδίδεται στις νεότερες γενιές μόνο προφορικά, γεγονός που δημιουργεί κρίση θρησκευτικής και πολιτισμικής ταυτότητας. Από τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι και σήμερα, η θρησκευτική κοινότητα των Αλεβιτών υφίσταται διώξεις, στιγματισμό και περιθωριοποίηση από τις κυρίαρχες τουρκοσουνιτικές ομάδες. Οι τουρκικές κρατικές πολιτικές διακρίσεων και αφομοίωσης συνεχίζονται ακάθεκτες μέχρι και σήμερα.
Ακόμα και οι κεμαλιστές, που υποτίθεται ότι θα διασφάλιζαν την ισότητα σουνιτών και Αλεβιτών στη μικρασιατική επικράτεια, δεν έκαναν τίποτα για να προστατεύσουν και να αναγνωρίσουν τα δικαιώματα αυτής της ογκώδους θρησκευτικής ομάδας. Αντιθέτως, την καταπίεσαν και την οδήγησαν σε περαιτέρω αφομοίωση από τον κυρίαρχο σουνιτισμό. Το προπαγανδιστικό ψευδοεπιχείρημα όλων των κυβερνήσεων και της κρατικής γραφειοκρατίας ήταν ότι οι Αλεβίτες είναι κομμάτι του Ισλάμ και επομένως δεν χρειάζονται κάποιου είδους ξεχωριστή αναγνώριση. Έτσι διαιωνιζόταν η σουνιτική κυριαρχία.
Πολλά από τα ιερά μνημεία τους στην Ανατολία τα έχουν καταπατήσει, καταστρέψει ή οικειοποιηθεί οι σουνίτες. Ανάλογα έχουν συμβεί και με τις ορθόδοξες εκκλησίες της Μικράς Ασίας που μετατράπηκαν σε σουνιτικά τζαμιά, σε στάβλους, αποθήκες ή απλώς ερείπια. Επίσης, πολλά είναι τα περιστατικά άσκησης ωμής και μαζικής βίας έναντι των Αλεβιτών από σουνιτικές και ακροδεξιές ομάδες με την ανοχή και ενίοτε την παρότρυνση των κρατικών αρχών, τις οποίες βεβαίως ελέγχουν οι σουνίτες.
Δεν είναι υπερβολικό να υποστηρίξουμε ότι μετά τις γενοκτονίες των χριστιανών Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων, οι Αλεβίτες, λόγω της ετεροδοξίας τους, αποτέλεσαν τα επόμενα θύματα της τουρκοσουνιτικής μανίας. Αυτές οι πρακτικές διευκόλυναν την κρατική πολιτική σουνιτοποίησης και αφομοίωσης τμήματος των Αλεβιτών.
Εποικιστική πολιτική
Σε επίσκεψή μου σε αμιγώς αλεβιτικά χωριά στην επαρχία της Αλεξανδρέτας (στα σύνορα με την Συρία) διαπίστωσα ότι υπήρχαν εκεί σουνιτικά τζαμιά, στα οποία βεβαίως υπήρχε ο ιμάμης που προσευχόταν μόνος του. Οι Αλεβίτες κάτοικοι δεν πηγαίνουν ποτέ! Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι οι οργανώσεις των Αλεβιτών διαμαρτύρονται το τελευταίο διάστημα για την εποικιστική πολιτική του σουνιτικού καθεστώτος Ερντογάν.Για την ακρίβεια, το καθεστώς επιδιώκει να εγκαταστήσει σουνίτες πρόσφυγες από τη Συρία και από άλλες χώρες σε περιοχές όπου ζουν αποκλειστικά Αλεβίτες. Πολλοί εξ αυτών των σουνιτών είναι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους και άλλων ισλαμικών τρομοκρατικών οργανώσεων, γεγονός που αυξάνει τον φόβο και την αγωνία των Αλεβιτών.
Οι Αλεβίτες γενικότερα εμφορούνται από φιλελεύθερες κοινωνικές και πολιτικές απόψεις, δίνουν μεγάλη αξία στην επιστήμη και παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά μόρφωσης. Σημαντικά τμήματα του πληθυσμού τους, ειδικά στη νεολαία, έχουν επηρεαστεί από διάφορες μορφές μαρξισμού. Γι’ αυτό, άλλωστε, έχουν αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά διαφόρων μη κεμαλικών αριστερών οργανώσεων και κινημάτων στην Τουρκία εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. Παρότι στο παρελθόν συντάχθηκαν με τα κεμαλικά κόμματα από φόβο έναντι των σουνιτών, σήμερα τα πράγματα σταδιακά αλλάζουν, ιδιαίτερα στους κόλπους της νεολαίας η οποία ριζοσπαστικοποιείται.
Έτσι, οι Αλεβίτες υποστηρίζουν τη δημιουργία ενός αληθινά εκκοσμικευμένου, δημοκρατικού και πλουραλιστικού κράτους. Διεκδικούν την κατάργηση της υποχρεωτικότητας του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία, στο οποίο οι μαθητές διδάσκονται μόνο το σουνιτικό Ισλάμ. Διεκδικούν, επίσης, την επιστροφή και αναστήλωση των ιερών τους μνημείων, την κατάργηση της σουνιτοκρατούμενης διεύθυνσης θρησκευτικών υποθέσεων, τον τερματισμό των πολιτικών αφομοίωσης και την επίσημη κρατική αναγνώριση των ναών και των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων και πρακτικών.
Αντιμέτωποι με τη σουνιτική βία
Ως φορολογούμενοι πολίτες, οι Αλεβίτες επιθυμούν μέρος των κρατικών εσόδων να δαπανάται για τη δημιουργία, αναστήλωση και συντήρηση των θρησκευτικών τους μνημείων και ναών. Μέχρι τώρα, οι κρατικοί πόροι χρηματοδοτούν μόνο τις σουνιτικές δραστηριότητες. Επίσης επιδιώκουν να γίνει δημόσια σεβαστή και να αναγνωριστεί η μνήμη των Αλεβιτών θυμάτων της σουνιτικής βίας και να μετατραπεί σε μουσείο το ξενοδοχείο Μαντιμάκ στην πόλη Σεβάστεια.Εκεί, πριν από περίπου 23 χρόνια, κάηκαν ζωντανοί Aλεβίτες διανοούμενοι και καλλιτέχνες από ορδές φανατικών σουνιτών υπό το ατάραχο βλέμμα των κρατικών αρχών. Επίσης διαμαρτύρονται για τον περιορισμένο αριθμό Αλεβιτών βουλευτών στην τουρκική Εθνοσυνέλευση, καθώς και για τις διώξεις και τον αποκλεισμό τους από τα υψηλά κλιμάκια των ενόπλων δυνάμεων. Γενικότερα το αλεβιτικό κίνημα καταγγέλλει την μονοπώληση της κρατικής εξουσίας από τους σουνίτες και θέτει σε σοβαρή αμφισβήτηση τις ιδεολογικές αφετηρίες και τις πρακτικές του τουρκικού κράτους, έτσι όπως διαμορφώθηκαν από το 1923 και εντεύθεν.
Η ΕΕ και οι Aλεβίτες
Τα τελευταία χρόνια στον ευρωπαϊκό χώρο αναλαμβάνονται ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες που έχουν, όπως φαίνεται, διαφύγει της ελληνικής προσοχής. Διάφορα ευρωπαϊκά κράτη, εντός των οποίων διαβιούν αλεβιτικοί πληθυσμοί προερχόμενοι από την Τουρκία (π.χ Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ελβετία), επικαλούμενα την αρχή της ισότητας, της θρησκευτικης ελευθερίας, του πλουραλισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών και των μεταναστών τους, υποστηρίζουν τις ευρωπαϊκές αλεβιτικές οργανώσεις με χρηματοδότηση και αναγνώριση.Για παράδειγμα, η Ελβετία προέβη σε κίνηση αναγνώρισης αλεβιτικού σωματείου ως θρησκευτικού ιδρύματος. Η κίνηση αυτή συνιστά ένα πρώτο βήμα αναγνώρισης του αλεβιτισμού ως επίσημης θρησκείας από ευρωπαϊκό κράτος. Η Τουρκία το αρνείται για τους λόγους που περιέγραψα παραπάνω. Κάτι ανάλογο έλαβε χώρα και στη Βρετανία. Στη Γερμανία, το πανεπιστήμιο της Χαϊλδεμβέργης διοργάνωσε επιστημονικό συνέδριο με θέμα την καταγραφή, κωδικοποίηση και διδασκαλία της αλεβιτικής θεολογίας και των σχετικών θρησκευτικών αξιών και τελετουργικών πρακτικών.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και η ΕΕ ως ενιαίο σώμα θα πρέπει να προχωρήσουν σε πολιτικές προστασίας και ενίσχυσης αυτής της διωκόμενης θρησκευτικής ομάδας. Οι γενικόλογες αναφορές ρουτίνας περί προστασίας των θρησκευτικών ελευθεριών στην Τουρκία δεν φέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Η ΕΕ οφείλει να αναγνωρίσει επίσημα τον αλεβιτισμό ως θρησκεία και να προχωρήσει στην εφαρμογή σχετικών πολιτικών που πηγάζουν από μια τέτοια αναγνώριση.
Οι Έλληνες Αλεβίτες
Η Ελλάδα έχει επιπλέον λόγους να υποστηρίξει μια τέτοια πολιτική. Στην χώρα μας, στην περιοχή του Έβρου, διαβιούν περί τους 3.000 Έλληνες πολίτες αλεβιτικού θρησκεύματος. Δυστυχώς, λόγω άγνοιας και γραφειοκρατικής αδιαφορίας, η κοινότητα αυτή αφέθηκε εκτεθειμένη και δίχως αναγνώριση στην αφομοιωτική επιρροή, καταπίεση και ηγεμονία των σουνιτών. Παρόλα αυτά παραμένουν Αλεβίτες και αναμένουν από την Πολιτεία σχετικές πρωτοβουλίες προστασίας της θρησκευτικής τους ταυτότητας και ιδιαιτερότητας.Επιπλέον, η περιοχή του Έβρου φιλοξενεί στην πανέμορφη γη της ένα μνημείο πολύ μεγάλης συμβολικής αξίας για τους απανταχού Αλεβίτες. Πρόκειται για τον χώρο λατρείας του Σαγίντ Αλή Σουλτάν, ο οποίος έχει το στάτους «αγίου» για όλους τους Αλεβίτες, οι οποίοι το επισκέπτονται και το προσκυνούν. Πρόκειται για το δεύτερο σημαντικότερο ιερό αλεβιτικό μνημείο στα Βαλκάνια, το οποίο έχουμε την τύχη να βρίσκεται στην ελληνική επικράτεια.
Οι αρμόδιες αρχές, κατόπιν κατάλληλης νομικής, θεολογικής και διπλωματικής προετοιμασίας, μπορούν να το αναδείξουν σε προσκυνηματικό κέντρο για τους απανταχού Αλεβίτες. Η Εκκλησία της Ελλάδας, μέσω της τοπικής μητρόπολης, θα μπορούσε να συμβάλει θετικά με πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι, θα δημιουργήσει γέφυρες αλληλοκατανόησης και κλίμα σεβασμού και αγάπης με τα εκατομμύρια των Αλεβιτών που ζουν σε ολόκληρη την Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή.
Η Ελλάδα θα ωφεληθεί πολλαπλώς δημιουργώντας νέους φίλους και εταίρους στην περιοχή, που την αγαπούν και την θαυμάζουν γιατί προστατεύει τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και τα μνημεία τους. Κι αυτό έχει πρόσθετη σημασίας, όταν στην Τουρκία κεμαλιστές και νεοοθωμανοί τα καταπατούν και τα καταστρέφουν…
Πηγή:
