Αυτά τα περίπου 900 στρέμματα που εκτείνονται από την Ακαδημίας ως τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας και από την Πατησίων ως την Ιπποκράτους, έχουν αναδειχθεί σε μείζον εθνικό ζήτημα. Πρόσφατα, αντιπροσωπεία τους ανακαλύφθηκε και στα επεισόδια που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της σύσκεψης των G20 στο Αμβούργο της Γερμανίας, ενω πολλοί έσπευσαν να τονίσουν ότι η πρόσφατη δολοφονία του δικηγόρου Μιχάλη Ζαφειρόπουλου έγινε εκεί (κι ας έγινε μόλις 500 μέτρα από τον Άρειο Πάγο και πιο κοντά στη ΓΑΔΑ απ'ότι στην πλατεία). Οι περίπου 22.000 κάτοικοι, η περιγραφή των οποίων ποικίλει ανάλογα με την περίσταση, έχουμε δοκιμάσει κάθε λογής κόλπο. Αλλά ο λόξιγκας δεν κόβεται με τίποτα.
Είναι
εκεί που συμβαίνει μεγάλο κομμάτι της διακίνησης ναρκωτικών και
λαθραίων τσιγάρων, εκεί που κάθε Παρασκευή και Σάββατο συρρέουν παιδιά
από όλη την Αθήνα, για να αράξουν.
Είναι φυσικά αδύνατο να
κατανοήσει κανείς τι συμβαίνει στην περιοχή μέσα από τις ειδήσεις και τα
σχόλια. Το βασικό πρόβλημα είναι πως τα Εξάρχεια δεν είναι ένα
συγκεκριμένο πράγμα. Άνδρο αναρχικών, κέντρο νυχτερινής διασκέδασης,
πιάτσα ναρκωτικών, παλιά γειτονιά με μποέμ χαρακτήρα, κέντρο έντονης
πολιτικής δράσης: καμία από αυτές τις φράσεις δεν μπορεί να πιάσει
ακριβώς τον χαρακτήρα της περιοχής από μόνη της. 
Ένα συνηθισμένο βράδυ Παρασκευής ή Σαββάτου στα Εξάρχεια.
Το αποτέλεσμα είναι ο καθένας να μπορεί να επικαλεστεί το όνομά της προς εξυπηρέτηση ρητορικών σχημάτων κατά βούληση. Αλλά πρέπει να προσπαθήσουμε να δούμε πέρα από αυτό. Κακά τα ψέματα, παρόλο που τα Εξάρχεια είναι μια περιοχή με απίστευτη ζωντάνια, κινητικότητα και μεγάλη πολιτιστική (όσο και οικονομική) σημασία, δεν λείπουν τα προβλήματα. Αυτήν τη στιγμή, εξαιτίας των προβλημάτων, κινδυνεύουμε να τα χάσουμε, κάτι που θα άφηνε την Αθήνα μια κατά πολύ φτωχότερη πόλη.
Στο δημοψήφισμα του 2015, τα Εξάρχεια ψήφισαν κατά 57% υπέρ του «ΝΑΙ».
Η περιοχή βρίσκεται στο κέντρο μιας πολύ «ελληνικής» σύγκρουσης. Από τη μία, υπάρχει το αυξανόμενο βάρος που πέφτει στη διασκέδαση και τη νυχτερινή ζωή ως πηγή εσόδων (μιας από τις λίγες που πάνε καλά ακόμη και εντός της κρίσης) και το gentrification που αυτό φέρνει σε συνδυασμό με το επελαύνον Αirbnb. Από την άλλη, βρίσκεται αυτό το παράδοξο της πολιτικής ζωής, όπου εξαιτίας της απουσίας ουσιαστικών διαφορών στις προτεινόμενες οικονομικές πολιτικές, το διακύβευμα γίνεται ξαφνικά η τάξη και ασφάλεια, που μετατρέπουν τα Εξάρχεια σε πρόβλημα του συνταξιούχου από τη Λάρισα ο οποίος παρακολουθεί φωτιές και αναρχία από τον τηλεοπτικό του δέκτη.
Όπως ολόκληρη η πολύπλοκη ζωή των Εξαρχείων, τα πράγματα συμβαίνουν δίπλα-δίπλα, χωρίς να αλληλοακυρώνονται.
Φυσικά, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Τα Εξάρχεια έχουν, για παράδειγμα, πρόβλημα καθαριότητας, όπως όμως έχει και η γειτονική Κυψέλη. Αλλά μια ματιά στα πεζοδρόμια του Δήμου Αθηνών γενικά, δείχνει ότι το πρόβλημα είναι ευρύτερο. Πώς έγινε ξαφνικά συγκεκριμένο; Πριν από μερικούς μήνες έγιναν κάποιες αστείες καταγγελίες πως -μεταξύ άλλων- δεν μπαίνουν τα απορριμματοφόρα στην περιοχή, από τον φόβο των αναρχικών, κάτι που φυσικά δεν ισχύει ούτε στο ελάχιστο. Αν και στατιστικά δεν είναι επικίνδυνη περιοχή (η «γραφική» Πλάκα είναι σημαντικά πιο επικίνδυνη για τον μέσο πολίτη), υπάρχει μια έξαρση στις μικροκλοπές και τις διαρρήξεις - και φυσικά τα Εξάρχεια υποφέρουν από εγκατάλειψη, πολιτική και κοινωνική.
Τα Εξάρχεια παραμένουν το κέντρο της ελεύθερης νεολαίας.
Η σύγκρουση δεν είναι μόνο μεταξύ νεαρών και Αστυνομίας, αλλά φτάνει και σε κάποιο ιδεολογικό επίπεδο εντός της γειτονιάς.
«Δεν
με ενδιαφέρει κανένα άρθρο για τα Εξάρχεια, αν δεν ξεκινάει με τη φράση
"Η πλατεία βγάζει πολύ χρήμα"», μου λέει μεταξύ σοβαρού και αστείου ο
Δ., 40άρης, παλαίμαχος κάτοικος και ενεργός στο αναρχικό κίνημα από την
εφηβεία του ακόμη. Το γωνιακό καφενείο «Μουριά» όπου καθόμαστε είναι στο
σύνορο των κάτω και πάνω Εξαρχείων, το οποίο ορίζεται ως η μποέμ
Καλλιδρομίου. Εδώ τελειώνει η «ανήσυχη» πλατεία και ξεκινούν τα και καλά
«παλιά Εξάρχεια». Η διαφορά ανάμεσα στα δύο είναι μερικές φορές
αχαλίνωτη - αρκεί να πούμε πως στο δημοψήφισμα του 2015, τα
«επαναστατικά» Εξάρχεια ψήφισαν κατά 57% υπέρ του «ΝΑΙ», φανερώνοντας το
χάσμα μεταξύ παλιών κατοίκων που ψηφίζουν εδώ και νέων (φοιτητών π.χ.)
που σπάνια μετακινούν τα εκλογικά τους δικαιώματα, αλλά αποτελούν τον
πυρήνα των «ανήσυχων».
Τα Εξάρχεια δεν μπαίνουν εύκολα σε κουτάκια. Δεν είναι αυτό που φαίνονται.
Η πλατεία (που θα μπορούσαμε να την γράφουμε και «Η Πλατεία» πλέον), βρίσκεται φυσικά στο επίκεντρο όχι μόνο των ανησυχιών των κατοίκων, αλλά και των πολιτικών μας. Είναι εκεί που συμβαίνει μεγάλο κομμάτι της διακίνησης ναρκωτικών και λαθραίων τσιγάρων, εκεί που κάθε Παρασκευή και Σάββατο συρρέουν παιδιά από όλη την Αθήνα, για να αράξουν (και ενίοτε να μετατρέψουν τα μπουκάλια μπίρας που πίνουν σε μολότοφ που θα πεταχτούν αργότερα, στα γραφεία του ΠΑΣΟΚ, λίγο πιο πάνω). Έχει αλλάξει ποιοτικά χαρακτηριστικά ανά τα χρόνια, αλλά τα ναρκωτικά ήταν πάντα εδώ. Ο μουσικός και συγγραφέας Χρήστος Ζυγομαλάς, σε μια συνέντευξη για το βιβλίο που ετοιμάζεται να εκδώσει για την πλατεία Εξαρχείων, όπως την έχει ζήσει ο ίδιος από τα μέσα των '70s, λέει πως «οι ουσίες είχαν πλακώσει από τον χειμώνα του '76, μόλις σχηματίστηκε η πρώτη παρέα εδώ, εμφανίστηκαν και τα ναρκωτικά και μάλιστα τα βαριά. Πιάσανε κορόιδα τα πιτσιρίκια, που ήμασταν εμείς τότε».
Η
ΕΛ.ΑΣ. έχει πλήρη γνώση του τι συμβαίνει στην πλατεία. Πιο πρόσφατη
απόδειξη, η επιχείρηση εξάρθρωσης συμμορίας που διακινούσε ναρκωτικά.
Η
κατάσταση, ωστόσο, χειροτέρεψε μέσα στην κρίση. Το '11 και '12 ειδικά,
υπό την υπουργία του Νίκου -«νόμος και τάξη»- Δένδια και ενώ βλέπαμε τα
παπάκια της ομάδας Δέλτα να κάνουν σούζες, ανάποδα στη Μαυρομιχάλη, η
κατάσταση στην πλατεία είχε γίνει αφόρητη. Οι πιάτσες τότε απλώνονταν
από το Πολυτεχνείο μέχρι και μπροστά από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου
μέρα-μεσημέρι άλλαζαν χέρια πακετάκια πρέζας. Το σίσα, μια φτηνή και άκρως εθιστική μορφή αμφεταμίνης που έκανε τότε την εμφάνισή του, έφερε και ένα καινούριο επίπεδο βίας. Βέβαια, η πλατεία ούτε ήταν ούτε έγινε ποτέ εντελώς αυτό, είναι και το μέρος που κόσμος μαζεύεται, παίζει μουσικές, συζητάει και πολλά άλλα - μέχρι και εναλλακτική λαϊκή αγορά υπάρχει. Αλλά, όπως ολόκληρη η πολύπλοκη ζωή των Εξαρχείων, αυτά τα πράγματα συμβαίνουν δίπλα-δίπλα, χωρίς να αλληλοακυρώνονται.
Η καθημερινότητα συνεχίζεται αδιάφορη για όλα όσα γράφονται για την περιοχή.
Παράλληλα, κάτι άλλο, με πολύ βαθύτερες ρίζες, είχε ήδη συμβεί μετά τον Δεκέμβρη του '08. Κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων, ο Δ. βρισκόταν μέσα στο Πολυτεχνείο, στην αίθουσα που φτιάχνονταν οι μολότοφ. Εκεί είδε τη γενιά του, μια γενιά «δραστήρια», αλλά με συγκεκριμένα πολιτικά ερείσματα, να φεύγει από το προσκήνιο και μια νέα να έρχεται, με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. «Πιτσιρίκια που ψάχνονταν για βία», μου λέει. «Προσπαθούσαμε εμείς –ΕΜΕΙΣ- να τα μαζέψουμε, επειδή θέλανε απλά να σπάσουνε».
Το σπάσιμο των Εξαρχείων είναι μια ανέξοδη δραστηριότητα, η οποία συνήθως τελειώνει λίγο προτού σταματήσουν για βράδυ το Μετρό και ο Ηλεκτρικός. Δεν είναι όμως καινούριο φαινόμενο αυτή η βία. Ο Ζυγομαλάς, για παράδειγμα, είδε το φαινόμενο να εμφανίζεται από το 1984, σημείο που ο ίδιος αφήνει την πλατεία, καθώς «είχε αποκτήσει χαρακτήρα βίας.
Η πλατεία κατέληξε να είναι μια βίαιη πλατεία, το ξύλο να είναι ο τρόπος έκφρασης. Έφυγε η φαντασία, δεν υπάρχει πια ούτε χιούμορ, ούτε φαντασία, υπάρχει μόνο βία, μέσω της βίας λύνουμε τα προβλήματά μας».
Στα Εξάρχεια, στην οδό Μαυρομιχάλη, έγινε και η πρώτη συνάντηση των ιδρυτών του ΕΑΜ, το 1941.
Το μεγάλο ψέμα σχετικά με την αστυνόμευση των Εξαρχείων, είναι πως αυτή είναι ανύπαρκτη. Στην πραγματικότητα, η ΕΛ.ΑΣ. έχει πλήρη γνώση του τι συμβαίνει στην πλατεία. Πιο πρόσφατη απόδειξη, η επιχείρηση εξάρθρωσης συμμορίας που διακινούσε ναρκωτικά, η οποία έγινε στο κέντρο της γειτονιάς το πρωί, χωρίς να ανοίξει ρουθούνι.
Ωστόσο, τα πράγματα αφήνονται να φτάσουν σε οριακό σημείο. Αυτή η επιχείρηση, για παράδειγμα, έγινε μόνο μετά τη δολοφονία ενός Αιγύπτιου εμπόρου με το παρατσούκλι «Χαμπίμπι» στην οδό Θεμιστοκλέους, στις 11 το πρωί της 7 Ιουνίου που μας πέρασε, από ομάδα που αυτοχαρακτηρίστηκε ως ακροαριστερή στην ανάληψη ευθύνης που αναρτήθηκε στο Indymedia (είχε προηγηθεί μια επίθεση στην οποία ο Αιγύπτιος είχε μαχαιρώσει δύο άτομα που άνηκαν σε αναρχική συλλογικότητα). Είναι ενδεικτική της κλιμάκωσης της βίας, αλλά και της σχετικής αδιαφορίας της Αστυνομίας για την καθημερινότητα των κατοίκων.
Η καινούρια μορφή αυτής της βίας και η αποσύνδεση από την ίδια τη γειτονιά που χαρακτηρίζει τον μηδενισμό της νέας φουρνιάς, είναι φανερή. Τη γνωρίζουν όλοι οι κάτοικοι, αλλά η πολιτεία φαίνεται να την αγνοεί. Λόγος δεν γίνεται ούτε για το πως «σπρώχτηκε» η διακίνηση ναρκωτικών στα Εξάρχεια.
Χαρακτηριστική περίπτωση, όταν το 1985 ο τότε υπουργός ΥΠΕΧΩΔΕ, Ευάγγελος Κουλουμπής, προσπάθησε να προωθήσει ένα σχέδιο που στόχο είχε την «αποθάρρυνση των διαφόρων περιθωριακών κοινωνικών ομάδων στη μονοπώληση και υποβάθμιση του χώρου», μέσω της μετατροπής της συνοικίας σε «πόλο έλξης επισκεπτών και τουριστών» και της «τόνωσης της κατοικίας», ευπορότερων κοινωνικών στρωμάτων, φυσικά.
Τα Εξάρχεια είναι πόλος έλξης νέων απ' όλο τον κόσμο.
Το τέλος της λαϊκής της Καλλιδρομίου σηματοδοτεί το ξεκίνημα του Σαββατόβραδου.
Η προσπάθεια πήγε στραβά: σύμφωνα με τον σύμβουλό του, Σπύρο Τσαγκαράτο, «κατά την τελευταία συνάντηση για την πλατεία, συμφωνήσαμε με τους κατοίκους ότι θα απορρίψουμε το σχέδιο "Πλάκα". Να πεζοδρομήσουμε, δηλαδή, μία διαδρομή από την πλατεία μέχρι το Μουσείο, ώστε να ανεβάσουμε τουρίστες μέχρι τα Εξάρχεια. Συμφωνήσαμε να καλέσουμε τον Τύπο την επόμενη και να αναγγείλουμε ένα σύνθετο πακέτο από πεζοδρομήσεις και κίνητρα για κατοικία με ανάπτυξη άλλων, ήπιων παρεμβάσεων».
Ενώ λοιπόν ο Κουλουμπής ήταν έτοιμος να ανακοινώσει το πακέτο, το ίδιο βράδυ «έγινε ένα εντελώς αδικαιολόγητο ντου των MAT στην πλατεία. Κυριάρχησε στα μέσα ενημέρωσης, έγιναν καταστροφές, οπότε άντε μετά να βγεις και να μιλήσεις για επιστροφή της κατοικίας και ήπιες παρεμβάσεις. Η επέμβαση στην πλατεία έγινε, διότι, όπως μου εξήγησε αργότερα ο κ. Σταθάτος, υφιστάμενος του Νίκωνα Αρκουδέα (σ.σ. Αττικάρχη της ΕΛ.ΑΣ.), η Αστυνομία χρειάζεται τα πρεζάκια και τα βαποράκια ως πηγές πληροφόρησης. Δεν ρισκάρουμε να τους χάσουμε με πεζοδρομήσεις και αναπλάσεις!»
Φυσικά, μέσα σε όλα αυτά δεν γίνεται λόγος για το πώς αυτό επιδρά στις κατά τ' άλλα σημαντικές (και ειρηνικές) δραστηριότητες των πολιτικών συλλογικοτήτων στην περιοχή και στους ίδιους του κατοίκους. Επειδή φυσικά η πλατεία γίνεται διακύβευμα για πολλούς λόγους - και η διακίνηση ναρκωτικών είναι μόνο ένας απ' αυτούς.
vice.com
