Παρά
την έντονη δυσαρέσκεια της Τουρκίας, οι Η.Π.Α. αποφάσισαν στις 9 Μαΐου
να εξοπλίσουν με στρατιωτικό υλικό τις κουρδικές Μονάδες Λαϊκής
Προστασίας (Y.P.G.) στη Συρία, με στόχο την ανακατάληψη της πόλης Raqqa,
πρωτεύουσας του Ισλαμικού Κράτους (I.S.I.S.).
Για την Άγκυρα, η κίνηση αυτή αποτέλεσε πλήγμα στις σχέσεις της με τον νατοϊκό της σύμμαχο. Ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdoğan, κατά την επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο στις 16 Μαΐου, δήλωσε ότι η συγκεκριμένη κίνηση παραβιάζει τις συμφωνίες στην περιοχή, και «δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή», καθώς το Y.P.G. είναι στενά συνδεδεμένο με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (P.K.K.), που εκλαμβάνεται ως τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, τις Η.Π.Α. και πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Γιατί, όμως, η Τουρκία φοβάται τη δύναμη 50.000 περίπου μαχητών, τους οποίους βομβαρδίζει καθ’ όλη τη διάρκεια της εμπλοκής της στον συριακό εμφύλιο πόλεμο; Είναι πράγματι πιθανή μια ανεξαρτητοποίησή τους, που θα οδηγήσει σε ένα ενιαίο Κουρδιστάν, και θα αλλάξει δραματικά τις ισορροπίες στην περιοχή; Για να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα, είναι απαραίτητη η εξέταση του κουρδικού στοιχείου, σε όλες τις περιοχές στις οποίες αυτό υπάρχει.
Οι Κούρδοι υπολογίζονται περίπου σε 25 με 30 εκατομμύρια, αποτελώντας έτσι το μεγαλύτερο έθνος χωρίς κράτος σε παγκόσμια κλίμακα. Ο πληθυσμός τους είναι διασκορπισμένος στις περιοχές της Νότιο-ανατολικής Τουρκίας, της Βόρειο-ανατολικής Συρίας, του Βορείου Ιράκ και του Βόρειο-δυτικού Ιράν. Στην πλειονότητά τους, οι Κούρδοι είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι. Υπάρχουν, όμως, τόσο Σιίτες -κυρίως στα Ιρανο- Ιρακινά σύνορα- όσο και αυτοί που ασπάζονται παρακλάδια του Γιαζντανισμού (Yazdânism), και αυτοπροσδιορίζονται ως Êzidî ή Αλεβίτες (Alevi). Τέλος, υπάρχουν Χριστιανοί, αλλά και Εβραίοι Κούρδοι, που ζουν στο Ισραήλ.
Οι Κούρδοι στην Τουρκία αριθμούν περί τα 15 εκατομμύρια, αποτελώντας το 18% του πληθυσμού της χώρας. Κατά την άποψη της Τουρκίας, το Κουρδικό Ζήτημα αποτελεί ένα επικίνδυνο πρόβλημα για την ενότητα του έθνους, καθώς οι Κούρδοι -όπως και οι περισσότερες μειονότητες- θεωρούνται Πέμπτη Φάλαγγα για το τουρκικό κράτος. Ιδιαίτερα μετά τις διπλές εκλογές του Ιουνίου και του Νοεμβρίου του 2015, κατά τις οποίες το φιλοκουρδικό «Κόμμα του Δημοκρατικού Λαού», υπό τον Selahattin Demirtaş, μπήκε στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση με 13% και 10% αντίστοιχα, καθώς και μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 2016, οι διώξεις εναντίον των Κούρδων εντατικοποιήθηκαν. Συγκεκριμένα, προωθήθηκε κύμα φυλακίσεων και εκτελέσεων κατά μελών και φίλα προσκείμενων στο H.D.P., ακόμα και του ίδιου το Demirtaş, με παράλληλα τρομοκρατικά χτυπήματα από το Κουρδικό P.K.K. Η κατάσταση έχει γίνει ακόμη πιο σύνθετη μετά το δημοψήφισμα που έδωσε υπερεξουσίες στον Τούρκο Πρόεδρο, κατά το οποίο οι Κούρδοι στήριξαν μαζικά το «όχι».
Από την άλλη μεριά είναι οι Κούρδοι της Συρίας και του Ιράκ, οι οποίοι έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη και τον θαυμασμό της Δύσης λόγω των θυσιών και της ανδρείας τους ενάντια στην απειλή του I.S.I.S. Αν και -φαινομενικά- έχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ τους, οι κουρδικοί αυτοί πληθυσμοί είναι αρκετά διαιρεμένοι. Οι Κούρδοι της Συρίας υπολογίζονται περίπου σε 1,7 εκατομμύρια, ενώ οι αντίστοιχοι του Ιράκ σε 5,5 εκατομμύρια (9,7% και 17,5% του πληθυσμού του εκάστοτε κράτους). Και στα δύο αυτά κράτη οι Κούρδοι απολαμβάνουν καθεστώς ιδιαίτερης αυτονομίας. Μετά το 2003, στη Συρία το Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (P.Y.D.) διεκδικεί de facto αυτονομία και, μάλιστα, την είχε κηρύξει κατά την διετία 2012-2014 στα καντόνια όπου το κουρδικό στοιχείο είναι πλειοψηφικό – δηλαδή στο Afrin, στο Kobanê και στο Gizire. Το P.Y.D., που είναι φιλικά προσκείμενο στο P.K.K., αποτελεί εμπροσθοφυλακή κατά του I.S.I.S. στη Συρία μέσω του στρατιωτικού του σκέλους, των Μονάδων Λαϊκής Προστασίας (Y.P.G.) και των Μονάδων Προστασίας Γυναικών (Y.P.J.). Ωστόσο, το 2011 ιδρύεται το Κουρδικό Εθνικό Συμβούλιο (K.N.C.), μια ένωση μικρότερων κουρδικών κομμάτων η οποία αντιτίθεται στο P.Y.D., κατηγορώντας το για εναντίωση στην ανεξαρτησία του Κουρδιστάν, και βαθαίνοντας το χάσμα μεταξύ των Κούρδων.
Στην
απέναντι πλευρά, το Ιρακινό Κουρδιστάν απολαμβάνει επίσης καθεστώς
αυτονομίας (Kurdish Regional Government-K.R.G.) από το 2005. Στην
περιοχή αυτή κυριαρχούσαν δύο κόμματα, το «Δημοκρατικό Κόμμα του
Κουρδιστάν» στον Βορρά και η «Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν» στον
Νότο. Όμως, η έντονη εχθρότητα και οι συγκρούσεις μεταξύ τους οδήγησαν,
το 2009, στη δημιουργία ενός τρίτου κόμματος, του G.O.R.R.A.N. («Κίνημα
Αλλαγής»), που ανάγκασε τα δύο παλαιά κόμματα σε συνεργασία
στην Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση, από το 2013. Οι Κούρδοι στρατιώτες
της K.R.G., οι Peshmerga («αυτοί που αντικρίζουν τον θάνατο»),
μάχονται τόσο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους -σε συνεργασία με το
συριακό Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης, P.Y.D., με αξιοσημείωτες
επιτυχίες, όπως η ανακατάληψη του Kobanê, της πόλης του Kirkuk και της
Ανατολικής Μοσούλης- όσο και για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν. Στις 2
Απριλίου, τα δύο παλαιά κουρδικά κόμματα του Ιράκ προχώρησαν σε κοινή
ανακοίνωση για οργάνωση δημοψηφίσματος εντός του χρόνου, με στόχο την
ανεξαρτητοποίηση του Κουρδιστάν. Η ιρακινή K.R.G., υπό τον Mustafa
Barzani, έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχο ομιλητή κατά τις συζητήσεις με τη
Δύση, στηρίζοντας το συριακό K.N.C., ενώ, ταυτόχρονα, έχει προσεγγίσει
την Τουρκία μέσω εμπορικών συμφωνιών για αγωγούς πετρελαίου.
Τέλος, οι Κούρδοι του Ιράν αποτελούν μια ομάδα 8,1 εκατομμυρίων, ανερχόμενοι στο 10% του πληθυσμού της χώρας, και κατοικούν κοντά στα σύνορα με το Ιράκ. Μετά από μια βραχύβια ανεξαρτησία -Δημοκρατία του Mahabat, 1946- και μια μεγάλη περίοδο παρασκηνιακών διώξεων από την κεντρική Κυβέρνηση, οι Κούρδοι του Ιράν ιδρύουν, το 2004, το κόμμα για την «Ελεύθερη Ζωή στο Κουρδιστάν» (P.J.A.K.). Το συγκεκριμένο κόμμα -μέσω του στρατιωτικού του σκέλους (H.R.K.)- προέβη σε ανοιχτή σύγκρουση με την κεντρική Κυβέρνηση, η οποία οδήγησε σε ανθρώπινες απώλειες και από τις δύο πλευρές και, παρά την ανακωχή που υπεγράφη το 2011, οι συγκρούσεις μεταξύ των δυο πλευρών συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Παρά ταύτα, το Ιράν έχει προχωρήσει σε μερικές παραχωρήσεις έναντι τόσο του κουρδικού όσο και των υπόλοιπων μειονοτήτων στη χώρα, όπως για παράδειγμα της μειονότητας των Αρμενίων και των Τουρκμένων.
Η ανεξαρτησία για τον κουρδικό λαό δεν θα έρθει εύκολα, γεγονός που το γνωρίζουν τόσο οι ίδιοι όσο και αυτοί που αντιστέκονται στην ιδέα ενός νέου κράτους των Κούρδων – δηλαδή, κυρίως η Τουρκία και το Ιράν. Το Ιρακινό Κουρδιστάν έχει τις περισσότερες πιθανότητες για ανεξαρτησία. Όμως, τίποτα δεν είναι εξασφαλισμένο δεδομένων των παραγόντων στην περιοχή -όπως της απροθυμίας των Η.Π.Α. να διασπάσουν το Ιράκ, και να ανοίξουν τους ασκούς του Αιόλου για νέες συγκρούσεις-, αλλά και της αυξανόμενης επιρροής του Ιράν ως περιφερειακής δύναμης στη Μέση Ανατολή. Επίσης, δεν είναι βέβαιο ότι όλοι οι Κούρδοι ασπάζονται τις ίδιες ιδέες ανεξαρτησίας, αν και είναι πιθανό να στηρίξουν την ιδέα ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν.
Παρ’ όλα αυτά, το Κουρδικό Ζήτημα θα εξαρτηθεί άμεσα από τις εξελίξεις, αρχικά στο περιφερειακό και μετέπειτα στο διεθνές σκηνικό. Όσον αφορά στο περιφερειακό επίπεδο, πρωταρχικό ρόλο θα διαδραματίσει η μετά-I.S.I.S. εποχή. Είναι προφανής η σταδιακή αποδυνάμωση του Ισλαμικού Κράτους, γεγονός που στρέφει τα βλέμματα στην ανοικοδόμηση των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή, όταν και αν αυτό ηττηθεί. Η Συρία θα αποτελέσει το σημείο κλειδί για την εξέλιξη του Κουρδικού Ζητήματος. Αν ο Bashar al-Assad δεν καταφέρει να παραμείνει στην εξουσία, και απολέσει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει αντιπολίτευση και αντάρτες, είναι σχεδόν βέβαιη η δημιουργία ενός κενού εξουσίας στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, με ένα δυσοίωνο μέλλον – ανάλογο με αυτό της Λιβύης ή της Υεμένης. Σε αυτή την περίπτωση, είναι αρκετά πιθανό τα P.Y.D. και K.N.C. να επιλεγούν ως έκτακτη λύση για την καθιέρωση ενός πόλου σταθερότητας στην περιοχή, ο οποίος σταδιακά θα ενσωματωθεί -εφόσον υπάρξει συνεργασία- στο Ιρακινό Κουρδιστάν και την K.R.G. Την ίδια στιγμή, όμως, αυτή η προοπτική πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα της ευρύτερης περιφερειακής διαμάχης, με πρωτοστάτες τη σουνιτική Σαουδική Αραβία και το σιιτικό Ιράν, κράτη τα οποία προσπαθούν να κάνουν άνοιγμα στην περιοχή, διαμορφώνοντας τις δικές τους σφαίρες επιρροής στο εγγύς εξωτερικό τους.
Στο διεθνές σκηνικό, οι Η.Π.Α. και η Ρωσία μετά το πέρας του πολέμου θα καθορίσουν -πιθανότατα οριστικά- το μέλλον του Κουρδικού Ζητήματος. Είναι λογικό πως οι Peshmerga και οι Y.P.G. θα αναγνωριστούν ως οι πρωταγωνιστές εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, ζητώντας κάποια έμπρακτη εξαργύρωση της ευγνωμοσύνης για τις θυσίες τους. Σε αυτό το σημείο, το κουρδικός πληθυσμός θα έχει τη μεγάλη και τελευταία -κατά πάσα πιθανότητα- ευκαιρία να ικανοποιήσει τα αιτήματά του για ανεξαρτησία. Και αυτό γιατί οι νέες ισορροπίες που θα εγκαθιδρυθούν, θα μείνουν ως έχουν, ώστε να μην υπάρξει νέος κύκλος συγκρούσεων. Οι Κούρδοι -κυρίως του Ιράκ- προσβλέπουν σε μια αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής μετά την εκλογή Trump, παρά της καλές σχέσεις των Η.Π.Α με τον νέο Ιρακινό Πρωθυπουργό, al-Abadi, θέλοντας να καταστήσουν τους ίδιους και, κυρίως, τον Πρόεδρο του Ιρακινού Κουρδιστάν, Barzani, απαραίτητους εταίρους κατά την οικοδόμηση της περιοχής μετά την απομάκρυνση του Ισλαμικού Κράτους.
Το Κουρδιστάν σίγουρα δεν θα γεννηθεί σαν κεραυνός εν αιθρία. Είναι βέβαιο πως η δημιουργία του θα αποτελέσει την τελευταία λύση για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή. Ακόμα και αν οι εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ των Κούρδων επιλυθούν -πράγμα δύσκολο-, ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν δεν θα έχει, στις απαρχές του, ούτε την οικονομική ούτε, κυρίως, τη στρατιωτική δύναμη να υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι σε πιθανές επιθέσεις. Ακόμα και οι Η.Π.Α. δήλωσαν ότι ο εξοπλισμός των Μονάδων Λαϊκής Προστασίας έχει στόχο μόνο την ανακατάληψη της Raqqa και τον περιορισμό των τζιχαντιστών, και όχι κάποια άλλη σκοπιμότητα. Εν κατακλείδι, αν και μία αλλαγή συνόρων σε διεθνές επίπεδο φαντάζει μάλλον το λιγότερο πιθανό σενάριο σήμερα, οι εξελίξεις σε Συρία και Ιράκ θα θέσουν την αναγκαιότητα ρηξικέλευθων λύσεων, ώστε να υπάρξει ειρήνη στην πολύπαθη Μέση Ανατολή. 101 χρόνια μετά την υπογραφή της, η Συμφωνία του Sykes-Picot φαίνεται να «πλέει τα λοίσθια», προβάλλοντας την ανάγκη πιο σταθερών κρατικών θεμελίων, αντίθετων με αυτών που εφάρμοσε η τότε αποικιοκρατία. Μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα οι Κούρδοι θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, ώστε να αδράξουν την τελευταία ευκαιρία για την ανεξαρτησία τους.
Γιώργος Μαυροδημητράκης
powerpolitics.eu
Πηγές:
Για την Άγκυρα, η κίνηση αυτή αποτέλεσε πλήγμα στις σχέσεις της με τον νατοϊκό της σύμμαχο. Ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdoğan, κατά την επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο στις 16 Μαΐου, δήλωσε ότι η συγκεκριμένη κίνηση παραβιάζει τις συμφωνίες στην περιοχή, και «δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή», καθώς το Y.P.G. είναι στενά συνδεδεμένο με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (P.K.K.), που εκλαμβάνεται ως τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, τις Η.Π.Α. και πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Γιατί, όμως, η Τουρκία φοβάται τη δύναμη 50.000 περίπου μαχητών, τους οποίους βομβαρδίζει καθ’ όλη τη διάρκεια της εμπλοκής της στον συριακό εμφύλιο πόλεμο; Είναι πράγματι πιθανή μια ανεξαρτητοποίησή τους, που θα οδηγήσει σε ένα ενιαίο Κουρδιστάν, και θα αλλάξει δραματικά τις ισορροπίες στην περιοχή; Για να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα, είναι απαραίτητη η εξέταση του κουρδικού στοιχείου, σε όλες τις περιοχές στις οποίες αυτό υπάρχει.
Οι Κούρδοι υπολογίζονται περίπου σε 25 με 30 εκατομμύρια, αποτελώντας έτσι το μεγαλύτερο έθνος χωρίς κράτος σε παγκόσμια κλίμακα. Ο πληθυσμός τους είναι διασκορπισμένος στις περιοχές της Νότιο-ανατολικής Τουρκίας, της Βόρειο-ανατολικής Συρίας, του Βορείου Ιράκ και του Βόρειο-δυτικού Ιράν. Στην πλειονότητά τους, οι Κούρδοι είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι. Υπάρχουν, όμως, τόσο Σιίτες -κυρίως στα Ιρανο- Ιρακινά σύνορα- όσο και αυτοί που ασπάζονται παρακλάδια του Γιαζντανισμού (Yazdânism), και αυτοπροσδιορίζονται ως Êzidî ή Αλεβίτες (Alevi). Τέλος, υπάρχουν Χριστιανοί, αλλά και Εβραίοι Κούρδοι, που ζουν στο Ισραήλ.
Οι Κούρδοι στην Τουρκία αριθμούν περί τα 15 εκατομμύρια, αποτελώντας το 18% του πληθυσμού της χώρας. Κατά την άποψη της Τουρκίας, το Κουρδικό Ζήτημα αποτελεί ένα επικίνδυνο πρόβλημα για την ενότητα του έθνους, καθώς οι Κούρδοι -όπως και οι περισσότερες μειονότητες- θεωρούνται Πέμπτη Φάλαγγα για το τουρκικό κράτος. Ιδιαίτερα μετά τις διπλές εκλογές του Ιουνίου και του Νοεμβρίου του 2015, κατά τις οποίες το φιλοκουρδικό «Κόμμα του Δημοκρατικού Λαού», υπό τον Selahattin Demirtaş, μπήκε στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση με 13% και 10% αντίστοιχα, καθώς και μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 2016, οι διώξεις εναντίον των Κούρδων εντατικοποιήθηκαν. Συγκεκριμένα, προωθήθηκε κύμα φυλακίσεων και εκτελέσεων κατά μελών και φίλα προσκείμενων στο H.D.P., ακόμα και του ίδιου το Demirtaş, με παράλληλα τρομοκρατικά χτυπήματα από το Κουρδικό P.K.K. Η κατάσταση έχει γίνει ακόμη πιο σύνθετη μετά το δημοψήφισμα που έδωσε υπερεξουσίες στον Τούρκο Πρόεδρο, κατά το οποίο οι Κούρδοι στήριξαν μαζικά το «όχι».
Από την άλλη μεριά είναι οι Κούρδοι της Συρίας και του Ιράκ, οι οποίοι έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη και τον θαυμασμό της Δύσης λόγω των θυσιών και της ανδρείας τους ενάντια στην απειλή του I.S.I.S. Αν και -φαινομενικά- έχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ τους, οι κουρδικοί αυτοί πληθυσμοί είναι αρκετά διαιρεμένοι. Οι Κούρδοι της Συρίας υπολογίζονται περίπου σε 1,7 εκατομμύρια, ενώ οι αντίστοιχοι του Ιράκ σε 5,5 εκατομμύρια (9,7% και 17,5% του πληθυσμού του εκάστοτε κράτους). Και στα δύο αυτά κράτη οι Κούρδοι απολαμβάνουν καθεστώς ιδιαίτερης αυτονομίας. Μετά το 2003, στη Συρία το Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (P.Y.D.) διεκδικεί de facto αυτονομία και, μάλιστα, την είχε κηρύξει κατά την διετία 2012-2014 στα καντόνια όπου το κουρδικό στοιχείο είναι πλειοψηφικό – δηλαδή στο Afrin, στο Kobanê και στο Gizire. Το P.Y.D., που είναι φιλικά προσκείμενο στο P.K.K., αποτελεί εμπροσθοφυλακή κατά του I.S.I.S. στη Συρία μέσω του στρατιωτικού του σκέλους, των Μονάδων Λαϊκής Προστασίας (Y.P.G.) και των Μονάδων Προστασίας Γυναικών (Y.P.J.). Ωστόσο, το 2011 ιδρύεται το Κουρδικό Εθνικό Συμβούλιο (K.N.C.), μια ένωση μικρότερων κουρδικών κομμάτων η οποία αντιτίθεται στο P.Y.D., κατηγορώντας το για εναντίωση στην ανεξαρτησία του Κουρδιστάν, και βαθαίνοντας το χάσμα μεταξύ των Κούρδων.
Συριακά- Κουρδικά καντόνια
Τέλος, οι Κούρδοι του Ιράν αποτελούν μια ομάδα 8,1 εκατομμυρίων, ανερχόμενοι στο 10% του πληθυσμού της χώρας, και κατοικούν κοντά στα σύνορα με το Ιράκ. Μετά από μια βραχύβια ανεξαρτησία -Δημοκρατία του Mahabat, 1946- και μια μεγάλη περίοδο παρασκηνιακών διώξεων από την κεντρική Κυβέρνηση, οι Κούρδοι του Ιράν ιδρύουν, το 2004, το κόμμα για την «Ελεύθερη Ζωή στο Κουρδιστάν» (P.J.A.K.). Το συγκεκριμένο κόμμα -μέσω του στρατιωτικού του σκέλους (H.R.K.)- προέβη σε ανοιχτή σύγκρουση με την κεντρική Κυβέρνηση, η οποία οδήγησε σε ανθρώπινες απώλειες και από τις δύο πλευρές και, παρά την ανακωχή που υπεγράφη το 2011, οι συγκρούσεις μεταξύ των δυο πλευρών συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Παρά ταύτα, το Ιράν έχει προχωρήσει σε μερικές παραχωρήσεις έναντι τόσο του κουρδικού όσο και των υπόλοιπων μειονοτήτων στη χώρα, όπως για παράδειγμα της μειονότητας των Αρμενίων και των Τουρκμένων.
Κουρδικά κόμματα- οργανώσεις
Η ανεξαρτησία για τον κουρδικό λαό δεν θα έρθει εύκολα, γεγονός που το γνωρίζουν τόσο οι ίδιοι όσο και αυτοί που αντιστέκονται στην ιδέα ενός νέου κράτους των Κούρδων – δηλαδή, κυρίως η Τουρκία και το Ιράν. Το Ιρακινό Κουρδιστάν έχει τις περισσότερες πιθανότητες για ανεξαρτησία. Όμως, τίποτα δεν είναι εξασφαλισμένο δεδομένων των παραγόντων στην περιοχή -όπως της απροθυμίας των Η.Π.Α. να διασπάσουν το Ιράκ, και να ανοίξουν τους ασκούς του Αιόλου για νέες συγκρούσεις-, αλλά και της αυξανόμενης επιρροής του Ιράν ως περιφερειακής δύναμης στη Μέση Ανατολή. Επίσης, δεν είναι βέβαιο ότι όλοι οι Κούρδοι ασπάζονται τις ίδιες ιδέες ανεξαρτησίας, αν και είναι πιθανό να στηρίξουν την ιδέα ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν.
Παρ’ όλα αυτά, το Κουρδικό Ζήτημα θα εξαρτηθεί άμεσα από τις εξελίξεις, αρχικά στο περιφερειακό και μετέπειτα στο διεθνές σκηνικό. Όσον αφορά στο περιφερειακό επίπεδο, πρωταρχικό ρόλο θα διαδραματίσει η μετά-I.S.I.S. εποχή. Είναι προφανής η σταδιακή αποδυνάμωση του Ισλαμικού Κράτους, γεγονός που στρέφει τα βλέμματα στην ανοικοδόμηση των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή, όταν και αν αυτό ηττηθεί. Η Συρία θα αποτελέσει το σημείο κλειδί για την εξέλιξη του Κουρδικού Ζητήματος. Αν ο Bashar al-Assad δεν καταφέρει να παραμείνει στην εξουσία, και απολέσει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει αντιπολίτευση και αντάρτες, είναι σχεδόν βέβαιη η δημιουργία ενός κενού εξουσίας στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, με ένα δυσοίωνο μέλλον – ανάλογο με αυτό της Λιβύης ή της Υεμένης. Σε αυτή την περίπτωση, είναι αρκετά πιθανό τα P.Y.D. και K.N.C. να επιλεγούν ως έκτακτη λύση για την καθιέρωση ενός πόλου σταθερότητας στην περιοχή, ο οποίος σταδιακά θα ενσωματωθεί -εφόσον υπάρξει συνεργασία- στο Ιρακινό Κουρδιστάν και την K.R.G. Την ίδια στιγμή, όμως, αυτή η προοπτική πρέπει να εξεταστεί υπό το πρίσμα της ευρύτερης περιφερειακής διαμάχης, με πρωτοστάτες τη σουνιτική Σαουδική Αραβία και το σιιτικό Ιράν, κράτη τα οποία προσπαθούν να κάνουν άνοιγμα στην περιοχή, διαμορφώνοντας τις δικές τους σφαίρες επιρροής στο εγγύς εξωτερικό τους.
Στο διεθνές σκηνικό, οι Η.Π.Α. και η Ρωσία μετά το πέρας του πολέμου θα καθορίσουν -πιθανότατα οριστικά- το μέλλον του Κουρδικού Ζητήματος. Είναι λογικό πως οι Peshmerga και οι Y.P.G. θα αναγνωριστούν ως οι πρωταγωνιστές εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, ζητώντας κάποια έμπρακτη εξαργύρωση της ευγνωμοσύνης για τις θυσίες τους. Σε αυτό το σημείο, το κουρδικός πληθυσμός θα έχει τη μεγάλη και τελευταία -κατά πάσα πιθανότητα- ευκαιρία να ικανοποιήσει τα αιτήματά του για ανεξαρτησία. Και αυτό γιατί οι νέες ισορροπίες που θα εγκαθιδρυθούν, θα μείνουν ως έχουν, ώστε να μην υπάρξει νέος κύκλος συγκρούσεων. Οι Κούρδοι -κυρίως του Ιράκ- προσβλέπουν σε μια αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής μετά την εκλογή Trump, παρά της καλές σχέσεις των Η.Π.Α με τον νέο Ιρακινό Πρωθυπουργό, al-Abadi, θέλοντας να καταστήσουν τους ίδιους και, κυρίως, τον Πρόεδρο του Ιρακινού Κουρδιστάν, Barzani, απαραίτητους εταίρους κατά την οικοδόμηση της περιοχής μετά την απομάκρυνση του Ισλαμικού Κράτους.
Το Κουρδιστάν σίγουρα δεν θα γεννηθεί σαν κεραυνός εν αιθρία. Είναι βέβαιο πως η δημιουργία του θα αποτελέσει την τελευταία λύση για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή. Ακόμα και αν οι εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ των Κούρδων επιλυθούν -πράγμα δύσκολο-, ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν δεν θα έχει, στις απαρχές του, ούτε την οικονομική ούτε, κυρίως, τη στρατιωτική δύναμη να υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι σε πιθανές επιθέσεις. Ακόμα και οι Η.Π.Α. δήλωσαν ότι ο εξοπλισμός των Μονάδων Λαϊκής Προστασίας έχει στόχο μόνο την ανακατάληψη της Raqqa και τον περιορισμό των τζιχαντιστών, και όχι κάποια άλλη σκοπιμότητα. Εν κατακλείδι, αν και μία αλλαγή συνόρων σε διεθνές επίπεδο φαντάζει μάλλον το λιγότερο πιθανό σενάριο σήμερα, οι εξελίξεις σε Συρία και Ιράκ θα θέσουν την αναγκαιότητα ρηξικέλευθων λύσεων, ώστε να υπάρξει ειρήνη στην πολύπαθη Μέση Ανατολή. 101 χρόνια μετά την υπογραφή της, η Συμφωνία του Sykes-Picot φαίνεται να «πλέει τα λοίσθια», προβάλλοντας την ανάγκη πιο σταθερών κρατικών θεμελίων, αντίθετων με αυτών που εφάρμοσε η τότε αποικιοκρατία. Μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα οι Κούρδοι θα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο, ώστε να αδράξουν την τελευταία ευκαιρία για την ανεξαρτησία τους.
Γιώργος Μαυροδημητράκης
powerpolitics.eu
Πηγές:
- Cfr.org. (2017). The Time of the Kurds. [online] Available at: https://www.cfr.org/middle-east-and-north-africa/time-kurds/p36547#!/p36547 [Accessed 29 May 2017].
- Hevian, R. (2015). The Main kurdish political parties in Turkey, Iran ,Iraq, Syria: A research guide. [online] Rubin Center. Available at: http://www.rubincenter.org/wp-content/uploads/2013/08/Hevian-YA-SG-YA-au2-PDF.pdf [Accessed 29 May 2017].
- https://www.bloomberg.com/view/articles/2017-05-12/call-turkey-s-bluff-on-arming-syrian-kurds
- Phillips, D. (2017). US Retreat From Syria. [online] The Huffington Post. Available at: http://www.huffingtonpost.com/david-l-phillips/us-retreat-from-syria_b_13873562.html [Accessed 29 May 2017].
- Gordon, M. and Schmitt, E. (2017). Trump to Arm Syrian Kurds, Even as Turkey Strongly Objects. [online] Nytimes.com. Available at: https://www.nytimes.com/2017/05/09/us/politics/trump-kurds-syria-army.html [Accessed 29 May 2017].
- Kaplan, M. (2017). For Iraqi Kurds, Trump Brings Hope for Independence. [online] Foreign Affairs. Available at: https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-04-12/iraqi-kurds-trump-brings-hope-independence [Accessed 29 May 2017].
- Ibrahim, T. (2017). Will the US abandon the Kurds after a deal on Syria?. [online] The Jerusalem Post. Available at: http://www.jpost.com/Opinion/Will-the-US-abandon-the-Kurds-after-a-deal-on-Syria-480168 [Accessed 29 May 2017].
- Ahmed, M. (2012). Iraqi Kurds and nation-building. 1st ed. New York: Palgrave Macmillan.
