Οι καταστροφικές πυρκαγιές στον Αμαζόνιο επανέφεραν στην πρώτη γραμμή
του δημοσίου διαλόγου, στα ΜΜΕ όλου του κόσμου, το αίτημα για διεθνή
συνεργασία μπροστά σε κινδύνους που απειλούν ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Τι μορφή θα λάβει όμως η πολιτική οργάνωση του κόσμου; Οι υφιστάμενοι
μηχανισμοί συνεργασίας και λήψης αποφάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι
σήμερα ανεπαρκείς και απαιτείται η θεσμική οργάνωση μιας «δίκαιης
παγκοσμιοποίησης», προκειμένου να αντιμετωπιστούν πρωτίστως τα μείζονα
περιβαλλοντικά, κοινωνικά και μεταναστευτικά προβλήματα, καθώς και το
πρόβλημα της παγκόσμιας ειρήνης.
Ο χαρακτηρισμός της παγκόσμιας διακυβέρνησης ως ανέφικτης υποκρύπτει,
ηθελημένα ή μη, την αποδοχή ως μη αντιστρέψιμων των δεινών της
παγκοσμιοποίησης. Υποκρύπτει επίσης, ενδεχομένως, τη νεοφιλελεύθερη
αντίληψη ότι πρέπει να αρθούν όλα τα εμπόδια και οι ρυθμίσεις των
διεθνών (κυρίως χρηματοπιστωτικών) αγορών, με σκοπό τη μεγιστοποίηση του
κέρδους, αδιαφορώντας για τις τεράστιες περιβαλλοντικές και κοινωνικές
επιπτώσεις. Πρόκειται για αυτό που ο έχει αποκληθεί «μεταφυσική της
παγκόσμιας αγοράς». Ωστόσο οι αντιλήψεις αυτές είναι εσφαλμένες. Η
παγκοσμιοποίηση μπορεί να ελεγχθεί. Το ζήτημα είναι αν αρκούν οι
παρεμβάσεις των εθνικών κρατών και των περιφερειακών διεθνών οργανισμών ή
αν απαιτούνται ρυθμίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ζητούμενα σήμερα είναι η ρύθμιση των αγορών και η επίτευξη θεσμικών
συμβιβασμών μεταξύ κεφαλαίου, κράτους και εργασίας, με σκοπό την
αντιμετώπιση των ατελειών της αγοράς, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την άμβλυνση
των ανισοτήτων και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Από τη στιγμή
που η παγκοσμιοποίηση καθιστά αλυσιτελείς τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις
των εθνικών κρατών, είναι αναπόφευκτη η στροφή προς τις παγκόσμιες
διευθετήσεις. Η καθιέρωση κανόνων δίκαιου εμπορίου, η οικονομική
σταθερότητα, η δίκαιη κατανομή των επιλογών ζωής, ο αγώνας εναντίον της
πείνας και της περιβαλλοντικής καταστροφής αποτελούν ορισμένες όψεις των
αναγκαίων ρυθμίσεων.
Για την ανάκτηση του ελέγχου της δημοκρατίας και την επιβίωση του
κράτους πρόνοιας ιδανικό εργαλείο θα ήταν, σύμφωνα με τον Γάλλο
οικονομολόγο Thomas Piketty, «ένας παγκόσμιος και προοδευτικός φόρος στο
κεφάλαιο, που θα συνοδευόταν από πολύ μεγάλη διεθνή χρηματοοικονομική
διαφάνεια». Αυτός ο θεσμός θα απέτρεπε την ατέρμονη σπείρα ανισότητας
και θα ρύθμιζε τη δυναμική της παγκόσμιας συγκέντρωσης περιουσιών. Ο
Piketty χαρακτηρίζει τον παγκόσμιο φόρο στο κεφάλαιο ως «χρήσιμη
ουτοπία» επειδή, παρά τις δυσκολίες υιοθέτησής του, αποτελεί ένα
πολύτιμο σημείο αναφοράς για την αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων.
Ο εκδημοκρατισμός της διακυβέρνησης της παγκοσμιοποίησης, η διεθνής
δέσμευση για κάλυψη ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης προς όλους και
οι αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την καταπολέμηση της παραοικονομίας,
των ανισοτήτων και του αποκλεισμού αποτελούν σήμερα προτεραιότητες. Σε
αυτή τη διαδικασία κρίσιμη είναι η επιλογή εκείνων των αγαθών που θα
χαρακτηριστούν ως «παγκόσμια συλλογικά αγαθά», με κριτήρια την απουσία
ανταγωνισμού για την κατανάλωσή τους και τον μη-αποκλεισμό των δυνητικών
καταναλωτών.
Τα παγκόσμια συλλογικά αγαθά εντοπίζονται ιδίως στους τομείς του
περιβάλλοντος, της πρόσβασης σε πλουτοπαραγωγικές πηγές, της υγείας,
αλλά και της οικονομίας, όπως η πρόληψη των οικονομικών κρίσεων. Το
ισχύον σύστημα κανόνων και θεσμών που περιγράφεται ως παγκόσμια
διακυβέρνηση αποδείχθηκε ότι περιλαμβάνει ρυθμίσεις της παγκόσμιας
οικονομίας οι οποίες αποβαίνουν εις βάρος των αναπτυσσόμενων κρατών. Οι
ρυθμίσεις αυτές όχι μόνο δεν συμβάλουν στην ισόρροπη παγκόσμια ανάπτυξη
και απασχόληση, αλλά προκαλούν ακραία φτώχεια και περιβαλλοντική
καταστροφή.
Πηγή:
