Η πολυσυζητημένη
συνάντηση μεταξύ του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin με τον Αμερικανό
ομόλογό του Donald Trump στην Αλάσκα δεν είναι απλώς μια διμερής σύνοδος
κορυφής.
Είναι η πρώτη σοβαρή προσπάθεια επαναχάραξης της
Ενώ η Δύση οδεύει προς έναν νέο κύκλο γεωπολιτικού ρεαλισμού, η Ευρώπη φαίνεται να παλεύει ακόμα με τις αυταπάτες της.
Από το πεδίο μάχης στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων
Με
την ουκρανική άμυνα να υποχωρεί και την πολιτική ατζέντα των ΗΠΑ να
αλλάζει υπό την προεδρία Trump, Ευρωπαίοι ηγέτες επιχειρούν να
προσαρμοστούν.
Οι πρώτες ρωγμές εμφανίστηκαν: ο Γερμανός καγκελάριος Friedrich Merz άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο διαπραγματεύσεων με βάση τη σημερινή γραμμή μετώπου, ενώ ο ΓΓ του ΝΑΤΟ Mark Rutte υπαινίχθηκε de facto αναγνώριση της ρωσικής κατοχής μέρους ουκρανικού εδάφους.
Ταυτόχρονα,
Κίεβο και Βρυξέλλες ζητούν αμοιβαίες παραχωρήσεις και ρεαλιστικές
εγγυήσεις ασφαλείας, αντί για αδιέξοδες υποσχέσεις περί ένταξης στο ΝΑΤΟ
— μια προοπτική που ούτε ο Biden ούτε ο Trump έχουν υποστηρίξει ενεργά.
Η ψευδαίσθηση της «γεωπολιτικής Ευρώπης»
Παρά
τις αλλαγές, ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες επιμένουν σε παρωχημένα
δόγματα, όπως η ιδέα ότι η Ρωσία δεν μπορεί να έχει «βέτο» στην
ευρωατλαντική αρχιτεκτονική ασφαλείας. Όμως η πραγματικότητα του 2025 διαφέρει ριζικά από εκείνη του 1995 ή του 2005:
• Ο κόσμος έχει καταστεί πολυπολικός, με τις ΗΠΑ να καλούνται να διαχειριστούν κρίσεις σε Ευρώπη, Ασία και Ειρηνικό.
•
Η στρατηγική υπομονή της Ουάσιγκτον με την Ευρώπη εξαντλείται, καθώς η
τελευταία φαίνεται ανίκανη να αναλάβει την ασφάλειά της.
• Η Ρωσία,
όσο κι αν θεωρείται «εξοστρακισμένη», παραμένει κομμάτι της Ευρώπης — με
συμφέροντα και επιρροή στο σύστημα ασφαλείας της ηπείρου.
Από την ιδεολογία στον ρεαλισμό
Η
σύγκρουση στην Ουκρανία δεν αφορά μόνο τα σύνορα αλλά τη βαθύτερη
διαφωνία για το ποιος έχει λόγο στην αρχιτεκτονική ασφαλείας της
Ευρώπης.
Η επιμονή της Ε.Ε. σε ηθικολογικές ρητορείες περί «αρχών»
και «δικαίου» δείχνει αδυναμία διαχείρισης σύνθετων γεωπολιτικών
ζητημάτων.
Εάν η Ευρώπη συνεχίσει να απαιτεί αρχές χωρίς σχέδιο, κινδυνεύει:
• Να αποκλειστεί από ουσιαστικές διαπραγματεύσεις.
• Να εμφανιστεί ως η μόνη πλευρά που εναντιώνεται στην ειρήνη.
•
Να οδηγηθεί σε πολιτική αποσάθρωση, καθώς η συνέχιση του πολέμου
ενισχύει τις εθνικές δυνάμεις σε Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία και Ισπανία.
Προς μια νέα τάξη ασφαλείας
Αν οι συνομιλίες στην Αλάσκα αποδώσουν, δεν αποκλείεται να προκύψει ένας ρεαλιστικός οδικός χάρτης:
• Εκεχειρία με βάση τις σημερινές γραμμές επαφής.
• Μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αλλά ισχυρές διμερείς εγγυήσεις ασφαλείας.
• Περιορισμένη ευρωπαϊκή στρατιωτική παρουσία στην Ουκρανία, για σκοπούς εκπαίδευσης και τεχνικής υποστήριξης.
• Νομικές ρήτρες για αυτόματη παροχή οπλισμού σε περίπτωση νέας ρωσικής εισβολής.
Αυτές
οι λύσεις ίσως δεν συνάδουν με την ιδεαλιστική εικόνα της Ευρώπης ως
«κανονιστικής δύναμης», αλλά είναι πιο πιθανό να φέρουν ειρήνη και
σταθερότητα.
Η ιστορία ξαναγράφεται στην Αλάσκα
Η
σύνοδος Trump - Putin είναι πιθανώς η αρχή ενός νέου κεφαλαίου για την
Ευρώπη: λιγότερο ρομαντικό, πιο πραγματιστικό, και ίσως πιο
αποτελεσματικό.
Εάν η Ευρώπη θέλει να διαδραματίσει ρόλο
στο μέλλον της ηπείρου, πρέπει να παραιτηθεί από την ψευδαίσθηση του
αμερικανικού προστάτη και να αναλάβει ευθύνες.