Ρήγμα - σοκ μεταξύ Τουρκίας - Αζερμπαϊτζάν...

 Η 17η Σύνοδος Κορυφής του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας (ECO) πραγματοποιήθηκε στην πόλη Χανκέντι, στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Στις εργασίες της συμμετείχαν αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών, υπουργοί, καθώς και

αντιπρόσωποι από τις χώρες-παρατηρητές του οργανισμού.
Ο συγκεκριμένος περιφερειακός διακρατικός οικονομικός θεσμός ιδρύθηκε το 1985 με πρωτοβουλία της Τουρκίας, του Ιράν και του Πακιστάν, γεγονός που του προσδίδει ήδη σημαντικό ιστορικό βάθος.
Σήμερα, ο ECO περιλαμβάνει το Αζερμπαϊτζάν, το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Καζακστάν, την Κιργιζία, το Πακιστάν, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν, την Τουρκία και το Ουζμπεκιστάν. Η έδρα της μόνιμης γραμματείας του οργανισμού βρίσκεται στην Τεχεράνη.
Οι Σύνοδοι Κορυφής του ECO διεξάγονται ανά διετία, με την προηγούμενη να έχει πραγματοποιηθεί στις 8-9 Νοεμβρίου 2023 στην Τασκένδη.
Οι χώρες-μέλη του ECO καταλαμβάνουν συνολική έκταση 8 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, με πληθυσμό που προσεγγίζει τα 500 εκατομμύρια άτομα και συνολικό ΑΕΠ που ανέρχεται στα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Ωστόσο, υπάρχει ένα κρίσιμο στοιχείο: το 2022, ο όγκος εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών του ECO ανήλθε μόλις στα 85 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που αντιπροσωπεύει μόνο το 8% του συνολικού εξωτερικού εμπορίου τους.
Επτά από τα δέκα κράτη-μέλη του ECO δεν διαθέτουν πρόσβαση στους ωκεανούς, γεγονός που επηρεάζει καθοριστικά τις εμπορικές τους δυνατότητες.
Γι’ αυτό και η ατζέντα σε όλες τις Συνόδους Κορυφής του οργανισμού παραμένει σε μεγάλο βαθμό σταθερή: περαιτέρω διεύρυνση της εμπορικής, οικονομικής, επενδυτικής, μεταφορικής, επικοινωνιακής και ανθρωπιστικής συνεργασίας εντός του ECO, αύξηση των εξαγωγικών δυνατοτήτων της περιοχής, δημιουργία βέλτιστων συστημάτων μεταφορών και αναβάθμιση της λειτουργίας του οργανισμού.
Στο πλαίσιο αυτό, οι ηγέτες των κρατών προωθούν διάφορες πρωτοβουλίες.
Για παράδειγμα, ο Πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, Shavkat Mirziyoyev, επισήμανε ότι «ο μεταξύ τους εμπορικός κύκλος εργασιών του ECO παραμένει ανεπαρκής», ενώ κατά την άποψη ειδικών «η αποτελεσματικότητα του οργανισμού θεωρείται αρκετά χαμηλή, παρ’ όλα αυτά τα κράτη-μέλη συνεχίζουν να τον διατηρούν, καθώς λειτουργεί ως μία δομή-ομπρέλα».

Ο παράγων Aliyev

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο οικοδεσπότης της Συνόδου Κορυφής, Ilham Aliyev, αξιοποίησε το Συμβούλιο για την Οικονομική και Νομισματική Πολιτική ως πλαίσιο για να προωθήσει πολιτικές του επιδιώξεις.
Αφενός, διοργάνωσε τη Σύνοδο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, επιδιώκοντας να παγιώσει το καθεστώς των περιοχών που επέστρεψαν στον έλεγχό του.

Αφετέρου, μαζί με τον Recep Tayyip Erdoğan, ο Aliyev υπογράμμισε ιδιαίτερα τον λεγόμενο τουρκικό παράγοντα, αναφορικά με τη δημιουργία νέων διαδρόμων επικοινωνίας στο Καραμπάχ και στην Ανατολική Zangezur, προκειμένου να συνδεθούν οι Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία, παρακάμπτοντας τη Ρωσία.
Ο Erdoğan δήλωσε σχετικά ότι η διεξαγωγή της Συνόδου στο Χανκέντι «αποκτά ιδιαίτερη σημασία», αν και η επίλυση των κυρίων προβλημάτων του ECO, στο τρίγωνο Υπερκαυκασίας-Κεντρικής Ασίας-Μέσης Ανατολής, προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί το 2035.
Πολλοί περιφερειακοί αναλυτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «το Αζερμπαϊτζάν καθίσταται ο κύριος πρωταγωνιστής της όλης διαδικασίας», μέσω του οποίου η Άγκυρα και η Δύση επιδιώκουν να αναδιαμορφώσουν την αρχιτεκτονική του συστήματος ασφάλειας στην περιοχή, τα σύνορα της οποίας παραμένουν ακόμη ασαφή. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Η Σύνοδος Κορυφής στο Χανκέντι, ενδεχομένως όχι τυχαία, συνέπεσε χρονικά με μία φάση κλιμάκωσης στις σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν.
Οι κινήσεις του Μπακού και της Άγκυρας προς την κατεύθυνση του Κιέβου έχουν αρχίσει να γίνονται ευρύτερα γνωστές, γεγονός που δεν συνάδει με τις προηγούμενες δηλώσεις τους περί «στρατηγικής συμμαχίας με τη Ρωσία». Αυτό είναι το πρώτο σημείο.
Δεύτερον, στον πρόσφατο πόλεμο Ισραήλ και ΗΠΑ εναντίον του Ιράν, η Άγκυρα και το Ισλαμαμπάντ στήριξαν την Τεχεράνη, ενώ το Μπακού βρέθηκε στην πλευρά του Τελ Αβίβ.
Υπό αυτές τις συνθήκες, πολλοί πίστευαν ότι η Τεχεράνη θα αντιδρούσε εξαιρετικά αρνητικά στη στάση του Μπακού.
Ωστόσο, το Ιράν είδε πίσω από τις κινήσεις του Αζερμπαϊτζάν μια βαθύτερη εμπλοκή του στα εύθραυστα γεγονότα της Μέσης Ανατολής, γεγονός που διαμορφώνει μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα.
Το Ιράν έχει στραφεί στην Τουρκία, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρές πιέσεις λόγω του κουρδικού ζητήματος, ενώ το Πακιστάν, εξαιρώντας το Αζερμπαϊτζάν, διακρίνει τον κίνδυνο οι κινήσεις του τελευταίου να αλλάξουν την ισορροπία δυνάμεων και τη γεωπολιτική δομή στην περιοχή.

Τι φοβάται η Τουρκία

Ωστόσο, και η Άγκυρα αντιλαμβάνεται πλέον ότι η συμμαχία του Μπακού με το Τελ Αβίβ συνιστά ολοένα και μεγαλύτερη απειλή.
Επικρατεί η αίσθηση ότι η κατάσταση στην περιοχή επιδεινώνεται και ότι η ενδεχόμενη κλιμάκωση του Ισραήλ κατά του Ιράν «ενδέχεται να ακολουθηθεί από πλήγμα και κατά της Τουρκίας».
Ο Erdoğan έχει ήδη δηλώσει ότι «οι ισραηλινές δυνάμεις βρίσκονται δύο ώρες μακριά από τα σύνορά μας» και προειδοποίησε για τον κίνδυνο «μιας συνωμοσίας που συμπίπτει με την εκατονταετηρίδα της Συμφωνίας Sykes-Picot», η οποία συνδέεται ιστορικά με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Όπως σημειώνει η τουρκική εφημερίδα Hürriyet, «όλα θα μπορούσαν να ξεκινήσουν από το Ιράν και να εξαπλωθούν μέσω του Αζερμπαϊτζάν προς την Τουρκία».
Μέσα σε αυτό το γεωπολιτικό πλαίσιο, το «παιχνίδι» του Μπακού φαίνεται να αποστερεί τον Erdoğan από κάθε αίσθηση αισιοδοξίας σχετικά με το Αζερμπαϊτζάν.
Προς το παρόν, το Μπακού και η Άγκυρα εμφανίζονται να συσπειρώνονται, αντιλαμβανόμενες όμως ότι δεν είναι άτρωτες απέναντι σε εσωτερικές ή εξωτερικές πολιτικές ανατροπές.
Οι θέσεις τους, ιδίως απέναντι στη Ρωσία και το Ιράν, αναμένεται να προσαρμοστούν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφευχθεί η διολίσθηση σε έναν γενικευμένο και καταστροφικό περιφερειακό πόλεμο.
Όσον αφορά τον ECO, η επόμενη Σύνοδος Κορυφής του οργανισμού προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί στο Ιράν.

www.bankingnews.gr