Εξαφανίζουν το μαύρο χρήμα στο Ντουμπάι...

 «Έλα να μας βρεις στο Ντουμπάι» αποκάλυψε ότι του είχε πει στέλεχος επιχείρησης που τον εξυπηρετούσε επί χρόνια από το Λονδίνο ο Ricardo Soares de Oliveira, ένας Αφρικανός υψηλής καθαρής θέσης.
Ως απάντηση στην αυστηροποίηση των κανόνων για ξένα κεφάλαια

αμφίβολης προέλευσης στα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά κέντρα, οι «ευαίσθητες» επιχειρηματικές δραστηριότητες μετακινούνται προς νέες, πιο ελαστικές χώρες.
Σύμφωνα με τους Asia Times, αυτή η υπεράκτια μεταφορά υπηρεσιών δίνει νέα πνοή στο μαύρο χρήμα, ενώ ταυτόχρονα καθιστά πιο δύσκολο τον αγώνα κατά της διαφθοράς.
Ωστόσο, για κάθε αμφιβόλου προέλευσης συναλλαγή που μετατρέπεται σε «νόμιμο» πλούτο είναι απαραίτητη μια αλυσίδα υπηρεσιών.
Στο παρελθόν, τραπεζίτες, δικηγόροι, στελέχη ακινήτων, λογιστές, σύμβουλοι διοίκησης και εταιρείες δημοσίων σχέσεων έχουν λειτουργήσει ως διαμεσολαβητές στα χρηματοοικονομικά κέντρα της Δύσης.
Οι δυτικές κυβερνήσεις εδώ και καιρό συγχωρούν τους κλεπτοκράτες, ένα σύστημα όπου η επιχειρηματική επιτυχία και η πολιτική εξουσία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες.

Το έχουν κάνει αυτό ενθαρρύνοντας τη μη εφαρμογή του νόμου και προωθώντας την απορρύθμιση.
Όμως τα τελευταία χρόνια, διαρροές και η γενναία υπεράσπιση μεταρρυθμίσεων από πολιτικούς, καθώς και το έργο οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών, έφεραν στο φως τον ρόλο αυτών των «επαγγελματιών».
Τον Ιούνιο του 2024, έναν μήνα πριν αναλάβει υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, ο David Lammy υποσχέθηκε να στραφεί εναντίον όσων διευκολύνουν τη διαφθορά μέσω του Λονδίνου και των υπερπόντιων εδαφών του Ηνωμένου Βασιλείου.
Όπως σημείωσε, όσα είπε αφορούν «τους καλύτερους τραπεζίτες, δικηγόρους, μεσίτες και λογιστές που μπορεί να αγοράσει το χρήμα».
Τα σχόλια του Lammy δημιουργούν την εντύπωση ότι η εποχή της ανέξοδης διευκόλυνσης της διαφθοράς έχει τελειώσει.

Όμως αυτή η αισιοδοξία αποδεικνύεται –τουλάχιστον προς το παρόν– αβάσιμη.
Η μετατόπιση αφορά κυρίως τον πολιτικό λόγο και τον αυξημένο έλεγχο από τα μέσα ενημέρωσης.
Η επιβολή των κανόνων υστερεί σημαντικά και πλέον βρίσκεται σε αντίστροφη πορεία στις ΗΠΑ.
Οι επαγγελματίες που διευκολύνουν τέτοιες πρακτικές εξακολουθούν να μην υφίστανται κυρώσεις.
Την ίδια στιγμή, πολλοί αντιδρούν στο πιο αυστηρά ρυθμισμένο οικοσύστημα στις δυτικές δικαιοδοσίες καταφεύγοντας στο λεγόμενο «δικαιοδοτικό αρμπιτράζ».

Όπως μάλιστα φαίνεται, αυξάνουν την παροχή υπηρεσιών από δικαιοδοσίες όπου μπορούν να δρουν χωρίς παρόμοιους περιορισμούς.

Αρμπιτράζ βάσει χώρας

Σχεδόν όλες οι περιπτώσεις επαγγελματικής διευκόλυνσης που έχουμε μελετήσει περιλαμβάνουν την παροχή υπηρεσιών σε δυτικούς κόμβους και «νέα» παγκόσμια χρηματοοικονομικά κέντρα.
Το επαγγελματικό δίκτυο γύρω από την Gulnara Karimova, κόρη του πρώην προέδρου του Ουζμπεκιστάν, Islam Karimov, χαρακτηρίστηκε από Ελβετούς εισαγγελείς ως «το γραφείο».
Η Karimova φυλακίστηκε το 2014 για δωροληψίες προκειμένου να εξασφαλίζει πρόσβαση στην αγορά της χώρας της.
Η ποινική έρευνα εις βάρος της περιελάμβανε 12 δικαιοδοσίες, μεταξύ των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και το Ουζμπεκιστάν, καθώς και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και το Χονγκ Κονγκ.
Η Isabel dos Santos, η πλουσιότερη γυναίκα της Αφρικής και κόρη του πρώην προέδρου της Αγκόλας, Jose Eduardo dos Santos, διατηρούσε επίσης έναν λαβύρινθο παγκόσμιων συμφερόντων.
Αυτά τα συμφέροντα, όπως και στην περίπτωση της Karimova, εκτείνονταν σε δυτικές δικαιοδοσίες και ασιατικά χρηματοοικονομικά κέντρα, όπως το Ντουμπάι, η Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ.
Οι εναλλακτικές δικαιοδοσίες προσφέρουν όλες παρόμοιες συνθήκες. Έχουν ήδη καλά συνδεδεμένα, υψηλού επιπέδου χρηματοοικονομικά κέντρα, ελκυστικά για διεθνείς επιχειρηματίες.
Οι κυβερνήσεις τους έχουν δημιουργήσει ρυθμιστικές, φορολογικές και συνθήκες μυστικότητας, συχνά υποσκάπτοντας παλαιότερα κέντρα όπως η Ελβετία και το Λονδίνο.
Στη νεότερη έκδοση του Δείκτη Παγκόσμιων Χρηματοοικονομικών Κέντρων, που κατατάσσει τα χρηματοοικονομικά κέντρα βάσει ανταγωνιστικότητας, το Ντουμπάι ανέβηκε τέσσερις θέσεις, ξεπερνώντας το Δουβλίνο, τη Γενεύη και το Παρίσι.
Σημειωτέον, πρόκειται για αυταρχικά κράτη όπου δεν υφίσταται πίεση από τα μέσα ενημέρωσης ή την κοινωνία των πολιτών.
Ακόμα και ο περιοδικός έλεγχος που παρατηρείται στα δυτικά χρηματοοικονομικά κέντρα απουσιάζει.
Πολλές δραστηριότητες στα χρηματοοικονομικά αυτά κέντρα είναι νόμιμες και βασίζονται στα θεμιτά ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα.
Τα επιχειρηματικά συμφέροντα έλκονται επίσης από τα τεράστια κεφάλαια που διακινούνται εκεί.
Ωστόσο, αποδεικνύονται ελκυστικά για είδη επιχειρηματικής δραστηριότητας που δεν μπορούν πλέον να απευθυνθούν σε άλλες δικαιοδοσίες.
Αυτό ισχύει για την εξυπηρέτηση πελατών από κράτη υπό κυρώσεις, όπως η Ρωσία ή το Ιράν.
Εφαρμόζεται επίσης σε περιοχές όπως η Αφρική και η Κεντρική Ασία, όπου τα υψηλά κανονιστικά εμπόδια καθιστούν δυσκολότερη την πρόσβαση εύπορων ιδιωτών και επιχειρήσεων στις δικαιοδοσίες του ΟΟΣΑ.
Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σάσεξ έχουν καταδείξει σημαντική μετατόπιση των δικτύων βρόμικου χρήματος μακριά από τη Δύση και προς αυτό που αποκαλούν «άξονα Ντουμπάι-Χονγκ Κονγκ».
Δεν υπάρχει ακριβής αποτύπωση του μεγέθους αυτής της δικαιοδοτικής αρμπιτράζ. Ωστόσο, η δουλειά μας δείχνει ότι είναι πολύ μεγάλη. Δύο παραδείγματα από την Ελβετία είναι το εμπόριο εμπορευμάτων και η διαχείριση πλούτου.
Οι τομείς αυτοί υπήρξαν επί δεκαετίες υποελεγχόμενοι. Όμως, τα τελευταία χρόνια έχουν υποστεί αυστηρότερη ρύθμιση και αυξημένη δημοσιογραφική προσοχή.
Και οι δύο αντέδρασαν με τον ίδιο τρόπο: με το να μεταφέρουν σημαντικά μέρη της δραστηριότητάς τους εκτός Ελβετίας.
Τα ΗΑΕ έχουν χαρακτηριστεί «η νέα ελβετική χρηματοοικονομική Μέκκα», με τους Financial Times να αναφέρουν τον Μάιο του 2025 ότι ελβετικά family offices μετακινούνται εκεί «μαζικά».
Μακριά από το να υποβαθμίζουν το «ελβετικό brand», συνεχίζουν να διαφημίζουν την πολυετή εμπειρία τους και το κύρος του «παλιού χρήματος», απλώς από πιο φιλόξενες τοποθεσίες.

Τι μπορεί να γίνει;

Οι πολλές νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες σε αυτές τις δικαιοδοσίες δεν θα πρέπει να επηρεαστούν.
Ωστόσο, η εθνική και διεθνής νομοθεσία πρέπει να διακρίνει τις «κλεπτοκρατικές επιχειρήσεις» (kleptocratic enterprise).
Αυτό το βήμα έκαναν οι Ελβετοί εισαγγελείς στην υπόθεση Karimova.
Αντικατοπτρίζει δε την πραγματικότητα ότι τα παράνομα αποκτηθέντα κεφάλαια διαστρωματώνονται και ενσωματώνονται σε περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό με τον ίδιο τρόπο που οι «διευκολυντές» το κάνουν για εγκληματικές οργανώσεις.
Σημαίνει επίσης ότι η μεταφορά του family office στο Ντουμπάι δεν θα αποτρέψει τη δίωξη εκεί όπου το περιουσιακό στοιχείο κατέχεται ή είναι καταχωρισμένο.
Τέλος, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να τονώσουν την αγορά ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων διευκολύνοντας ξένες κυβερνήσεις και την κοινωνία των πολιτών να προσφεύγουν στη δικαιοσύνη, με εξειδικευμένα δικηγορικά γραφεία να εργάζονται με κερδοσκοπική βάση.
Η παράνομη χρηματοδότηση είναι πάντοτε διασυνοριακή, επομένως δεν υπάρχει λόγος να κηρύξουμε ήττα απλώς και μόνο επειδή οι ύποπτες δραστηριότητες μετακινούνται αλλού.
Ωστόσο, εισερχόμαστε σε ένα νέο στάδιο της παγκόσμιας εξάπλωσης και πολυπλοκότητας αυτού του φαινομένου.

www.bankingnews.gr