Στις 11 Μαΐου 2025, οι Αλβανοί θα προσέλθουν στις κάλπες για να εκλέξουν νέο κοινοβούλιο. Αν ο πρωθυπουργός Έντι Ράμα,
επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Αλβανίας, επιβάλει τη βούλησή
του, αυτή μπορεί να είναι η τελευταία εκλογική διαδικασία στη βαλκανική
χώρα.
Από πρότυπο μετακομμουνιστικής μετάβασης, η Αλβανία βρίσκεται πλέον ξανά στα πρόθυρα της δικτατορίας.
Οι αδέξιες παρεμβάσεις του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID) έχουν μετατρέψει μία από τις πιο υποσχόμενες οικονομίες των Βαλκανίων σε ναρκοκράτος.
Η ανάκαμψη της Αλβανίας από τη κομμουνιστική δικτατορία
Η Αλβανία υπήρξε για καιρό μια επιτυχία του μεταψυχροπολεμικού κόσμου.
Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ενβέρ Χότζα, η χώρα ήταν εξίσου καταπιεστική με τη Βόρεια Κορέα.
Μετά τον θάνατο του Χότζα και την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η Αλβανία ανέκαμψε.
Οι πολίτες της απέβαλαν τον κρατικά επιβεβλημένο αντιαμερικανισμό και έγιναν από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές των ΗΠΑ.
Η Αλβανία ψηφίζει στον ΟΗΕ με τις ΗΠΑ όσο συχνά και η Αυστραλία, περισσότερο ακόμα και από παραδοσιακούς συμμάχους όπως η Ολλανδία, η Ισπανία ή η Σουηδία.
Πολλά από τα εύσημα για τη μεταμόρφωση της Αλβανίας ανήκουν στον Σαλί Μπερίσα, έναν καρδιολόγο που το 1990 πρωτοστάτησε στις εκκλήσεις για τερματισμό του μονοπωλίου εξουσίας του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας.
Επέκρινε συνεχώς τον διάδοχο του Χότζα, Ραμίζ Αλία, για την επιφανειακότητα των μεταρρυθμίσεών του.
Τελικά, ο Μπερίσα ίδρυσε το Δημοκρατικό Κόμμα της Αλβανίας, ένα ανοιχτά κεντροδεξιό κόμμα.
Στις πρώτες ελεύθερες εκλογές του 1991, ο Μπερίσα κέρδισε πάνω από το ένα τρίτο των ψήφων, παρά το σχεδόν απόλυτο έλεγχο των Μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας από τον Αλία.
Ένα χρόνο αργότερα, το Δημοκρατικό Κόμμα συγκέντρωσε σχεδόν το 60% των ψήφων και ο Μπερίσα έγινε πρόεδρος.
Ήταν μια μεταμορφωτική περίοδος. Ο Μπερίσα ιδιωτικοποίησε τη γη και τις κατοικίες.
Μέσα σε λίγα χρόνια, ο νέος ιδιωτικός τομέας της Αλβανίας αντιπροσώπευε τα τρία τέταρτα του ΑΕΠ.
Μείωσε τον πληθωρισμό σε μονοψήφια νούμερα και επέτρεψε την αναβίωση της θρησκείας μετά από δεκαετίες κομμουνιστικής καταστολής.
Ωστόσο, δεν ήταν όλα θετικά στη θητεία του.
Οι Αλβανοί έχασαν τις αποταμιεύσεις τους σε απάτες τύπου πυραμίδας, σε μια περίοδο που το Δημοκρατικό Κόμμα είχε σχεδόν απόλυτο έλεγχο.
Η βία ξέσπασε καθώς οι πολίτες κατηγορούσαν την κυβέρνηση.
Όταν ένα κόμμα έχει μονοπώλιο, η αλαζονεία και η αίσθηση ατιμωρησίας αυξάνονται.
Οι Αλβανοί, όμως, πήραν τη δημοκρατία τους στα σοβαρά.
Το 1997, τιμώρησαν το Δημοκρατικό Κόμμα. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα κέρδισε πάνω από το μισό των ψήφων και ο Μπερίσα μεταπήδησε με αξιοπρέπεια στον ρόλο του ηγέτη της αντιπολίτευσης.
Επέστρεψε στην εξουσία ως πρωθυπουργός οκτώ χρόνια αργότερα και συνεργάστηκε στενά με τον πρόεδρο Τζορτζ Μπους για την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου.
Η κατασκευή δρόμων και άλλων υποδομών χαρακτήρισε τη θητεία του.
Η προδοσία της δημοκρατίας από τον Έντι Ράμα
Μετά την ήττα του το 2013, ο Μπερίσα παραιτήθηκε από την ηγεσία του κόμματος, παραμένοντας ωστόσο εξαιρετικά επιδραστική φυσιογνωμία και, συνεπώς, πολιτικός στόχος, όπως ίσως ο Ρόναλντ Ρίγκαν ή ο Μπαράκ Ομπάμα, των οποίων η επιρροή παρέμεινε ισχυρή μετά τη θητεία τους.
Η διαφορά μεταξύ Αμερικής και Αλβανίας είναι ότι, μετά τη δεύτερη θητεία τους, ούτε οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ρίγκαν ή του Ομπάμα δεν ανησυχούσαν για την επιστροφή τους.
Για τον Έντι Ράμα, τον ηγέτη του Σοσιαλιστικού Κόμματος που έγινε πρωθυπουργός το 2013, η σκιά του Μπερίσα ήταν δυσβάσταχτη.
Δεν αρκέστηκε στη νίκη του στις κάλπες, αλλά αφιερώθηκε στην απαξίωση και τον αποκλεισμό του Μπερίσα.
Δυστυχώς, εδώ ο Ράμα βρήκε σύμμαχο τον Ομπάμα και πολλούς στο Υπουργείο Εξωτερικών, που δεν εμπιστεύονταν την κεντροδεξιά.
Ο Ράμα ανακάλυψε ότι οποιαδήποτε κατηγορία κατά του Μπερίσα έβρισκε πιστευτές ακροάσεις στην Ουάσιγκτον.
Βεβαίως, η διαφθορά στην Αλβανία ήταν υπαρκτή.
Το 2010, η Αλβανία κατατάσσονταν 116η στον Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς της Transparency International, χειρότερα από κάθε ευρωπαϊκή χώρα εκτός από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία.
Μια δεκαετία αργότερα, μετά από επτά χρόνια Ράμα, η Αλβανία βελτιώθηκε ελαφρώς, φτάνοντας στην 104η θέση, ξεπερνώντας τη Βοσνία, το Κοσσυφοπέδιο και τη Βόρεια Μακεδονία.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπονόμευσε τη δημοκρατία της Αλβανίας
Καθώς η καταπολέμηση της διαφθοράς ήταν κεντρικό ζήτημα, η κυβέρνηση Ομπάμα και η USAID υποστήριξαν τη δημιουργία της Ειδικής Δομής κατά της Διαφθοράς και του Οργανωμένου Εγκλήματος (SPAK).
Ήταν μια καλή ιδέα, που εκτελέστηκε άσχημα.
Όπως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατέλαβε το γραφείο ελέγχου τραπεζών για να εξουδετερώσει τους αντιπάλους του, έτσι και ο Ράμα όπλισε τη SPAK. Ο κύριος στόχος του; Ο Μπερίσα και οι υποστηρικτές του.
Εμφανίζεται η Γιούρι Κιμ, καριερίστας διπλωμάτης που έγινε πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Αλβανία το 2020, στην πρώτη της πρεσβευτική θέση.
Υποστήριξε τον Ράμα, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ευνοώντας ανοιχτά τον ίδιο και υποτιμώντας το Δημοκρατικό Κόμμα και την αντιπολίτευση, λέγοντας χαρακτηριστικά στον Μπερίσα να «φάει χόρτο».
Η ιδεολογική εχθρότητα του υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν προς την κεντροδεξιά, η μεροληψία της Κιμ και η προθυμία της διοικητού της USAID Σαμάνθα Πάουερ να επιτρέψει στον Ράμα να μετατρέψει τη SPAK σε πολιτικό όπλο οδήγησαν σε μια καταστροφική απόφαση του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ να κηρύξει τον Μπερίσα και την οικογένειά του persona non grata και να ανακαλέσει τις βίζες τους για τις ΗΠΑ.
Για να κατευνάσει την Κιμ και το Υπουργείο Εξωτερικών, το Δημοκρατικό Κόμμα απέβαλε τον Μπερίσα. Δεν λειτούργησε. Καθώς ο Ράμα γινόταν πιο διεφθαρμένος και το Δημοκρατικό Κόμμα συνέχιζε να χάνει εκλογές, συσπειρώθηκε ξανά γύρω από τον Μπερίσα, ο οποίος το 2022 ανέλαβε εκ νέου την ηγεσία της αντιπολίτευσης.
Υπάρχουν τρεις παραλληλισμοί με αυτά που έκαναν το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και οι κυβερνήσεις Ομπάμα και Μπάιντεν στην Αλβανία, που σήμερα κορυφώνονται.
Ο πρώτος είναι η Ζιμπάμπουε, όπου, για ιδεολογικούς λόγους, η κυβέρνηση Κάρτερ αγκάλιασε τον Ρόμπερτ Μουγκάμπε πολύ μετά την αποκάλυψη ότι η αριστερή του ρητορική είχε λιγότερο να κάνει με κοινωνική δικαιοσύνη και περισσότερο με την εδραίωση δικτατορίας.
Ο δεύτερος είναι η Τουρκία, όπου η ευσεβής ελπίδα και η επιθυμία διαδοχικών πρέσβεων να δώσουν προτεραιότητα στις προσωπικές σχέσεις με τον Ερντογάν έναντι της δημοκρατίας οδήγησαν τον Τούρκο ηγέτη να πιστέψει ότι μπορούσε να στοχοποιεί αντιπάλους και την κοινωνία των πολιτών ατιμώρητα.
Στην Τουρκία, ήταν ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο Οσμάν Καβαλά και ο Εκρέμ Ιμάμογλου· στην Αλβανία, είναι ο Μπερίσα, ο πρώην υπουργός Άμυνας Φατμίρ Μεντίου, ο εκλεγμένος δήμαρχος Φρέντι Μπελέρι και ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Άρμπεν Αχμέταϊ.
Ο τρίτος είναι ο Παναμάς, όπου ο Ράμα μετατρέπει γρήγορα την Αλβανία στον βαλκανικό ισοδύναμο του Ρότζερ Νοριέγα.
Όχι μόνο ο Ράμα έχει καταστήσει την Αλβανία κόμβο για το εμπόριο κοκαΐνης και οπίου από την Τουρκία προς την Ευρώπη, αλλά η απόφασή του να νομιμοποιήσει την καλλιέργεια μαριχουάνας έχει ανατρέψει τη γεωργία της Αλβανίας.
Οι Αλβανοί μιλούν πλέον ανοιχτά για τη «μαριχουανοποίηση» της οικονομίας τους.
Η ανάπτυξη ακινήτων στην Αλβανία –ένας τομέας στον οποίο εμπλέκονται τώρα ο προοδευτικός κληρονόμος Άλεξ Σόρος και ο γαμπρός του Τραμπ Τζάρεντ Κούσνερ– έχει γίνει το επίκεντρο για το ξέπλυμα χρήματος, καθώς οι Αλβανοί ηγέτες ξοδεύουν 800 εκατομμύρια δολάρια σε ορισμένα έργα, αλλά δηλώνουν ότι ξοδεύουν πέντε φορές περισσότερα.
Δεν υπάρχει καμία κατηγορία ότι ο Σόρος ή ο Κούσνερ εμπλέκονται σε τέτοιες δραστηριότητες –και οι δύο διεξάγουν ενδελεχή έλεγχο και γνωρίζουν ότι βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής– αλλά η αγορά ακινήτων της Αλβανίας ανθεί και έχει γίνει η «άγρια Δύση».
Θα είναι οι εκλογές του επόμενου μήνα οι τελευταίες της Αλβανίας;
Όπως ο Ερντογάν παρομοίασε τη δημοκρατία με τραμ –το χρησιμοποιείς όσο χρειάζεται και μετά κατεβαίνεις– έτσι και ο Ράμα ετοιμάζεται τώρα να εγκαταλείψει την προσποίηση ότι σέβεται τη δημοκρατία.
Είναι ειρωνικό ότι, ενώ το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ συνεχίζει να στοχοποιεί τον Μπερίσα και άλλους φιλοαμερικανούς πολιτικούς για υποτιθέμενη διαφθορά, τα στοιχεία δείχνουν ότι η διαφθορά βρίσκεται στον Ράμα και σε εκείνους τους Αμερικανούς που έχει συμβιβαστεί.
Τον Φεβρουάριο του 2024, δικαστήριο της Νέας Υόρκης καταδίκασε τον Τσαρλς ΜακΓκόνιγκαλ, πρώην ειδικό πράκτορα υπεύθυνο για την αντικατασκοπεία του FBI στη Νέα Υόρκη, για αποδοχή 225.000 δολαρίων από Αλβανό πράκτορα για την προώθηση επιχειρήσεων με τον Ράμα και τους μεσολαβητές του.
Πολλοί Αλβανοί ελπίζουν ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα ελέγξει επίσης τις πληρωμές της USAID στη SPAK καθώς και τη θητεία της Κιμ στην πρεσβεία, έστω για να επιλύσει τις υποψίες και τις θεωρίες συνωμοσίας που περιβάλλουν και τα δύο.
Εν τω μεταξύ, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι οι νομικές προκλήσεις του Ράμα κατά του Μπερίσα έχουν λιγότερο να κάνουν με την καθαρή διακυβέρνηση και περισσότερο με την παράδοση ενός νοκ-άουτ στον 80χρονο Μπερίσα και, μέσω αυτού, στην κεντροδεξιά.
Το Τμήμα Κυβερνητικής Αποδοτικότητας (DOGE) έχει αναγκάσει οργανισμούς όπως το Εθνικό Δημοκρατικό Ινστιτούτο και το Διεθνές Ρεπουμπλικανικό Ινστιτούτο να σταματήσουν την παρακολούθηση εκλογών.
Εντάξει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το Υπουργείο Εξωτερικών δεν πρέπει να το κάνει.
Το ερώτημα για τον Ρούμπιο είναι αν θα βασιστεί στην ομάδα του στην Αλβανία και σε εκείνους που τοποθετήθηκαν από την προκατειλημμένη Κιμ, ή αν θα μεταφέρει πιο ουδέτερους διπλωμάτες σε προσωρινή βάση για να παρακολουθήσουν τις εκλογές.
Ο Ρούμπιο πρέπει επίσης να αναγνωρίσει ότι οι κυρώσεις του Μπλίνκεν κατά του Μπερίσα ήταν εξίσου πολιτικά υποκινούμενες και ψευδείς όσο και η άρση των κυρώσεων κατά των Χούτι.
Η Αλβανία μπορεί να είναι μικρή, αλλά οι Αλβανοί είναι από τους πιο φιλοαμερικανούς λαούς.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να τους προδώσουν.
Ο κίνδυνος της επιλογής πλευρών είναι διπλός.
Πρώτον, προδίδει τη δημοκρατία όταν το Υπουργείο Εξωτερικών χρησιμοποιεί βρώμικα κόλπα για να βάλει το δάχτυλό του στη ζυγαριά και, δεύτερον, επειδή όσοι ψιθυρίζουν γλυκόλογα στους Αμερικανούς πρέσβεις τους χειραγωγούν για το δικό τους προσωπικό όφελος, όχι επειδή νοιάζονται για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα εθνικά τους συμφέροντα. Το ρολόι χτυπάει· ο Ρούμπιο πρέπει να δράσει τώρα.
