Γράφονται τόσα πολλά για τη διεθνή πολιτική, κι όμως, κανείς δεν μπόρεσε να προβλέψει τα μελλοντικά γεγονότα. Κάποιος έγραψε ότι όλες οι προβλέψεις που έγιναν για τα γεγονότα στην παγκόσμια κοινωνία των κρατών για τα επόμενα δέκα χρόνια βγήκαν λάθος,
γράφει ο Ντένκο Μαλέσκι πολιτικός, διπλωμάτης και επιστήμονας (πανεπιστημιακός καθηγητής των Σκοπίων).
Θυμάμαι καλά ότι οι προβλέψεις για το πώς θα έμοιαζε ο κόσμος στον εικοστό πρώτο αιώνα ήταν ότι θα παρέμενε όπως ήταν – ένας επικίνδυνος ανταγωνισμός μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων, της Αμερικής και της ΕΣΣΔ και των στρατιωτικών τους μπλοκ του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Όταν, αντίθετα με τις προβλέψεις, το 1989 έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, το σύμβολο του διχασμένου κόσμου, ξενυχτήσαμε.
«Το επίκεντρο είναι στη Μόσχα», έγραψα ένα κείμενο μετά από αίτημα των συντακτών της εφημερίδας «Nova Makedonija», αφήνοντας να εννοηθεί το ήδη αυτονόητο: ότι μαζί με το τείχος πέφτει και η Ρωσία. Αλλά και αυτό φαινόταν τόσο απίθανο που οι συντάκτες πρόσθεσαν ένα ερωτηματικό στο τέλος του τίτλου, για κάθε ενδεχόμενο.
Η μονοπολική εξουσία
Μετά την κατάρρευση του διπολικού κόσμου, ακολούθησε η λεγόμενη «μονοπολική στιγμή», κατά την οποία στον κόσμο κυριαρχούσε μια μεγάλη δύναμη – η Αμερική.
Η χώρα μας (η Βόρεια Μακεδονία) απέκτησε την ανεξαρτησία εκείνη την εποχή της ευφορίας για την οριστική νίκη της φιλελεύθερης δημοκρατίας και το «τέλος της ιστορίας». Αλλά μην ξεχνάμε: ήταν μια καλή «στιγμή» για εμάς.
Οι χώρες που είχαν την τύχη να οδηγηθούν από πολιτικούς που ήθελαν δημοκρατικό μετασχηματισμό δεν είχαν παρά να το πουν και να εργαστούν προς αυτή την κατεύθυνση για να κερδίσουν την εύνοια της μοναδικής παγκόσμιας δύναμης.
Έτσι, χώρες από την Ανατολική Ευρώπη που ήθελαν και μπόρεσαν να μεταμορφωθούν σε δημοκρατίες, όπως η Πολωνία, η Τσεχία και η Ουγγαρία, έλαβαν υποστήριξη λόγω της προηγούμενης εμπειρίας τους με τη δημοκρατία, για παράδειγμα, και εκείνες όπως η Βόρεια Μακεδονία που ήθελαν αλλά δεν μπορούσαν να μετατραπούν γρήγορα σε δημοκρατίες, λόγω του αυταρχικού παρελθόντος τους.
Κριτήριο -πρότυπο η αμερικανική δημοκρατία
Από τη συνάντηση με τους πολιτικούς τους, βίωσα την Αμερική ως ένα καλοήθη τέρας για το οποίο το «τώρα» και το «αύριο» ήταν σημαντικά σύμφωνα με τους αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς κανόνες του παιχνιδιού στις διεθνείς σχέσεις (δημοκρατικός μετασχηματισμός, οικονομία της αγοράς, ανθρώπινα δικαιώματα, αμετάβλητα σύνορα, κράτος δικαίου κ.ο.κ…).
Δεν την ενδιέφερε το «χθες» ή το αν ήσασταν κομμουνιστές τότε ή όχι. Τρεις δεκαετίες πέρασαν τόσο γρήγορα. Και ακριβώς όταν πιστεύαμε ότι η αμερικανική εποχή θα κρατούσε για πάντα, άλλη μια έκπληξη.
Η απρόβλεπτη κίνηση της Ρωσίας
Περίπου 35 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, όταν η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία το 2014 και εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, έληξε εκείνη η εποχή της αδιαμφισβήτητης αμερικανικής ισχύος στην παγκόσμια πολιτική.
Πώς τόλμησε η Ρωσία να κάνει ένα τέτοιο βήμα; Με εκβιασμό με πυρηνικό πόλεμο αλλά και με οικονομική αντοχή στις πιο τρομερές οικονομικές κυρώσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Το δημοκρατικό πείραμα του Γέλτσιν κατέληξε σε χάος. Ο Πούτιν, ο διάδοχος που κατονόμασε, ανόρθωσε την οικονομία της πρώην μεγάλης δύναμης, όχι με δημοκρατικές αλλά με παραδοσιακά ρωσικές αυταρχικές μεθόδους.
Οι εικόνες από το βίντεο με τους Ρώσους ολιγάρχες να απαντούν ένας – ένας στην ονομαστική κλήση του μελλοντικού δικτάτορα Πούτιν και να υπογράφουν όρκο πίστης είναι ακόμα νωπές στο μυαλό μου.
Όσοι αρνούνται να το κάνουν καταλήγουν στη φυλακή και κάποιοι σκοτώνονται. Και όταν η Αμερική αγνόησε τις πολυάριθμες προειδοποιήσεις του Ρώσου δικτάτορα να μην επεκτείνει το ΝΑΤΟ με την Ουκρανία επειδή το θεωρούν «υπαρξιακή απειλή», διέταξε την εισβολή σε ένα κυρίαρχο ευρωπαϊκό κράτος.
Η εμφάνιση μια άλλης μεγάλης δύναμης, η Κίνα
Εν τω μεταξύ, μια άλλη μεγάλη δύναμη αναπτυσσόταν – η Κίνα. Μεγάλες επενδύσεις σε κεφάλαιο και τεχνολογία από δυτικούς καπιταλιστές από την Αμερική και την Ευρώπη έσπευσαν στη χώρα τη δεκαετία του ’80 λόγω φθηνού εργατικού δυναμικού, αλλά ταυτόχρονα έγιναν επιταχυντής της κινεζικής οικονομίας.
Η αύξηση του ΑΕΠ της Κίνας έχει γίνει δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερη από αυτήν των ΗΠΑ.
Οι στατιστικές λένε: 2,5 έως 3% είναι η αμερικανική ανάπτυξη, 6 έως 9% κινεζική. Δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερη. Ο συνδυασμός ιδιωτικής και κρατικής ιδιοκτησίας και δικτατορίας στην πολιτική έκανε την Κίνα μια χώρα ικανή να αμφισβητήσει την αμερικανική δύναμη.
Η οικονομική δύναμη της Αμερικής με 25 τρισεκατομμύρια ΑΕΠ, σε σύγκριση με αυτή της Κίνας 17,18 και της Ρωσίας με 1,5 τρισεκατομμύρια δείχνει ξεκάθαρα ποιος είναι ποιος στην παγκόσμια οικονομία.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μαρξιστής για να καταλάβει ότι αυτή η οικονομική δύναμη μετατρέπεται εύκολα σε στρατιωτική δύναμη.
Αλλά το γεγονός ότι η ανάπτυξη της Κίνας είναι δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερη από αυτή της Αμερικής, οδηγεί πολλούς εξέχοντες μελετητές της διεθνούς πολιτικής στο συμπέρασμα ότι ο νέος ηγεμόνας είναι η Κίνα, η οποία σύντομα θα «ξεπεράσει» την Αμερική οικονομικά και στρατιωτικά ως επιβεβαίωση του κανόνα ότι στην παγκόσμια ιεραρχία της εξουσίας κανείς δεν είναι αιώνιος: κάποτε τον δέκατο έκτο αιώνα ήταν η Ισπανία, τον δέκατο όγδοο η Αγγλία, το τέλος του δέκατου ένατου οι ΗΠΑ…
Πολιτική των πυρηνικών όπλων
Ποιες θα είναι οι σχέσεις τους στην παγκόσμια πολιτική σήμερα; Η πυρηνική τους ισχύς θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνεται σε αυτόν τον υπολογισμό. Η Αμερική και η Ρωσία έχουν περίπου 6.000 διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους η καθεμία και η Κίνα μεταξύ 2.300 και 2.400. Αυτό το τρομακτικό όπλο παράγει την «ισορροπία του φόβου».
Ο φόβος της αυτοκτονίας φυσικά. Αλλά αν τα άτομα αυτοκτονήσουν γιατί θα ήταν αδύνατο για συλλογικότητες που ονομάζονται κράτη, των οποίων οι αποφάσεις λαμβάνονται από πολιτικούς;
Η επικρατούσα άποψη είναι ότι πυρηνικός Αρμαγεδδώνας δεν θα συμβεί, αλλά ο κίνδυνος τυχαίας κλιμάκωσης στις συνθήκες μιας θερμαινόμενης στρατιωτικής εστίας είναι πάντα πιθανός.
Και εδώ δεν θα πρέπει να βασιστούμε στην κυρίαρχη γνώμη, αλλά θα πρέπει να σβήσουμε τα στρατιωτικά hotspot για να μην τύχει και πάλι, και για τελευταία φορά, να αντιμετωπίσουμε γεγονότα που δεν θα πιστεύουν τα μάτια μας – ότι το σπίτι μας, ο πλανήτης έχει κάψει τη Γη και εμείς μαζί της…
Ντένκο Μαλέσκι- libertas
Αποκλειστικά στο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
