Η Τουρκία άλλαξε, ο Erdogan δεν θα γυρίσει ποτέ ξανά στη Δύση...

 Η δημοφιλία της Δύσης στην τουρκική κοινή γνώμη έχει υποχωρήσει πολύ και είναι μάλλον αδύνατο να ανακάμψει.

Μεταξύ των δύο μερών διαπιστώνεται χάσμα απόψεων, με τις δύο

πλευρές, ενίοτε, να ρίχνουν λάδι στη φωτιά.
Από τη μια, οι ΗΠΑ προκαλούν με την αλαζονεία τους, ενώ από την άλλη ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan δεν χάνει ευκαιρία για σκληρά παζάρια προς ίδιον όφελος.
Κάτω από την επιφάνεια, όμως, τα δύο μέρη συνεχίζουν να συνεργάζονται σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων – αν και αυτή η συνθήκη τείνει να δυσκολέψει…
Το γεγονός είναι ότι οι ΗΠΑ, υποστηρίζοντας τη γενοκτονία του Ισραήλ στη Γάζα, κατάφεραν να βρουν ένα ζήτημα που θα μπορούσε να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ρήξη μεταξύ της Δύσης και της συντριπτικής πλειονότητας των Τούρκων πολιτών - κάτι που θα καταστήσει πολιτικά τοξικό για τον Erdogan ή οποιονδήποτε άλλον να παραμείνει εν μέρει ευθυγραμμισμένη με τη Δύση.
Επί μήνες μετά τις 7 Οκτωβρίου ο Τούρκος πρόεδρος μιλούσε για το Παλαιστινιακό ενώ το εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ έρρεε.
Ωστόσο, οι ψηφοφόροι τον ανάγκασαν να λάβει πιο σταθερή θέση στις κάλπες στις 31 Μαρτίου, όταν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK) του Erdogan έχασε τη λαϊκή ψήφο για πρώτη φορά από το 2002 – εν μέρει λόγω της κυβερνητικής απάντησης στον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα (το άλλο μεγάλο ζήτημα ήταν η οικονομία).
Το ισλαμιστικό ακροδεξιό Κόμμα Νέας Πρόνοιας (YRP) εγκατέλειψε την κυβερνώσα Λαϊκή Συμμαχία του Erdogan και έκανε εκστρατεία για τον τερματισμό του εμπορίου με το Ισραήλ.
Αποτέλεσμα; Έγινε το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα σε εθνικό επίπεδο με 6,2% των ψήφων και κέρδισε 60 δήμους.
Ένας μετανιωμένος Erdogan είπε ότι το AKP θα αρχίσει να ακούει περισσότερο τις ανησυχίες των ψηφοφόρων.

Εμπορικές σχέσεις

Στις 2 Μαΐου κυκλοφόρησε η είδηση ότι η Τουρκία διακόπτει τις εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ, κάτι που θεωρητικά θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό πλήγμα για το τελευταίο.
Η Τουρκία είναι η πέμπτη μεγαλύτερη πηγή των ισραηλινών εισαγωγών, με το Τελ Αβίβ, εκτός από βασικά αγαθά όπως είδη διατροφής και υφάσματα, να εισάγει προϊόντα υψηλής αξίας, όπως σίδηρος, πλαστικό και χάλυβας.
Το 2022, ο σίδηρος και ο χάλυβας ήταν στην κορυφή της λίστας των τουρκικών εξαγωγών προς το Ισραήλ, με το ύψος τους να αγγίζει το 1,19 δισεκ. δολ.

Παραδόξως, οι ΗΠΑ δάγκωσαν τη γλώσσα τους σε ό,τι αφορά αυτό το θέμα, με τον εκπρόσωπο του State Department Matthew Miller να λέει ότι «είναι και οι δύο σύμμαχοί μας και τους ενθαρρύναμε να αντιμετωπίσουν τις διαφορές τους».
Όπως γίνεται λοιπόν αντιληπτό, οι μπορούν να κάνουν πολλά.
Άλλωστε, έχουν ασκήσει τεράστιες πιέσεις για το θέμα της Ουκρανίας, οπότε το να εξοργίσουν την τουρκική κοινή γνώμη για το ζήτημα της Γάζας δεν κρίνεται συνετό.
Η δήλωση του Miller αγνοεί επίσης το γεγονός ότι οι «διαφορές τους» θα μπορούσαν να επιλυθούν από τις ΗΠΑ αναγκάζοντας το Ισραήλ να βάλει τέλος στην «εύλογη» γενοκτονία του.
Σημειώνεται πως διατυπώνονται ερωτήματα για το πόσο σταθεροί θα αποδειχθούν ο Erdogan και οι Τούρκοι σε σχέση με την απόφασή τους να κρατήσουν σκληρή στάση στις διμερείς εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ.
Στις 5 Μαΐου, η ισραηλινή οικονομική εφημερίδα Globes ανέφερε τα εξής:
Σύμφωνα με ισραηλινές πηγές, η Τουρκία δεν έχει σταματήσει να φορτώνει πετρελαιοφόρα με προορισμό το Ισραήλ στο λιμάνι Τζεϊχάν.
Το Αζερμπαϊτζάν είναι σημαντικός προμηθευτής του Ισραήλ.
Μέσω του αγωγού Baku-Tbilisi-Ceyhan (BTC), το αζέρικο πετρέλαιο φορτώνεται σε δεξαμενόπλοια που το μεταφέρουν στη Haifa.
Το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία είναι ισχυροί σύμμαχοι, ενώ το Ισραήλ απολαμβάνει στενούς δεσμούς με το μουσουλμανικό Αζερμπαϊτζάν προμήθευοντας όπλα στη χώρα της Κασπίας.
Από το 2016 έως το 2020 το Τελ Αβίβ αντιπροσώπευε το 69% των μεγάλων εισαγωγών όπλων του Αζερμπαϊτζάν.
Μάλιστα, τα ισραηλίτικα όπλα απέκτησαν μεγάλη φήμη στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020.
Το Ισραήλ είναι ένας από τους κορυφαίους πελάτες του Αζερμπαϊτζάν, εισάγοντας πετρέλαιο αξίας 297 εκατ. δολ. μόνο τον Ιανουάριο.
Εάν λοιπόν ο Erdogan ήθελε πραγματικά να γίνει σκληρός με το Ισραήλ και να ηγηθεί της απάντησης του μουσουλμανικού κόσμου όπως ισχυρίστηκε, θα μπορούσε όχι μόνο να σταματήσει τη διαμετακόμιση πετρελαίου από το Αζερμπαϊτζάν, αλλά ίσως ακόμη και να προσπαθήσει να κάνει κάτι για άλλους προμηθευτές.
Μετά το Αζερμπαϊτζάν, ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στο Ισραήλ είναι το Καζακστάν, το οποίο στέλνει μαύρο χρυσό στο Τελ Αβίβ μέσω του αγωγού Caspian Pipeline Consortium (CPC), που ελέγχεται από την Chevron, την ExxonMobil και τη Shell, στο ρωσικό λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας Novorossiysk.

Το άρθρο 5 της Σύμβασης του Μοντρέ του 1936 ορίζει ότι εάν η Τουρκία είναι εμπόλεμη, τα ουδέτερα εμπορικά σκάφη μπορούν να διέρχονται από τα Στενά του Βοσπόρου την ημέρα μέσω καθορισμένων διαδρομών, αλλά μόνο εάν δεν βοηθούν τον εχθρό.
Αντίθετα, το Ισραήλ αρχίζει να στέλνει πίσω τους διπλωμάτες του στην Τουρκία, μισό χρόνο αφότου τους απέσυρε λόγω ανησυχιών ασφαλείας.
Επίσης οργιάζουν οι φήμες για την αλλαγή δρομολόγησης των εξαγωγών της Τουρκίας μέσω μεσάζοντα:
Σύμφωνα με την εφημερίδα Yedioth Ahronoth, μια πιθανότητα είναι να γίνεται η μεταφορά προϊόντων μέσω ευρωπαϊκών χωρών.
Η ισραηλινή ναυτιλιακή iShip Forwarding πρότεινε παράκαμψη της απαγόρευσης με τη δημιουργία μιας νέας οδικής υλικοτεχνικής υποστήριξης, βάσει της οποίας τα τουρκικά προϊόντα θα μεταφέρονται πρώτα σε τρίτες χώρες και από εκεί στο Ισραήλ. Αυτή η λύση επιτρέπει στους Τούρκους βιομηχάνους να προμηθεύουν με αγαθά το Ισραήλ χωρίς να παραβιάζουν την όποια απαγόρευση και χωρίς να γνωρίζουν ότι τα προϊόντα φτάνουν στο Ισραήλ.
Η ναυτιλιακή εταιρεία αρνήθηκε να αποκαλύψει τη συγκεκριμένη τρίτη χώρα από την οποία διέρχεται η αποστολή, αλλά η ισραηλινή εφημερίδα ανέφερε μεταξύ άλλων τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.
Αυτή η διαμετακόμιση συνεπάγεται πρόσθετο κόστος, αλλά διασφαλίζει τη συνεχή ροή των εμπορευμάτων.
Φυσικά, αν αυτοί οι ισχυρισμοί επαληθευτούν, ο Erdogan θα το πληρώσει πολιτικά, διότι οι Τούρκοι δίνουν ιδιαίτερη σημασία σε αυτό το ζήτημα – και μπορεί να εκραγούν.

Η μεγαλύτερη εικόνα – Η Τουρκία και η Δύση

Οι διαφορές μεταξύ Άγκυρας και της Δύσης τις τελευταίες δεκαετίες είναι πάρα πολλές για να μετρηθούν. Αξίζει ωστόσο μια ματιά στην παρακάτω λίστα:

• Κυρώσεις και περισσότερες κυρώσεις. Οι ΗΠΑ τιμωρούν Τούρκους ιδιώτες και εταιρείες επειδή «βοηθούν τη Ρωσία και το Ιράν». Επίσης απειλούν να επιβάλουν περισσότερες κυρώσεις για τις εξαγωγές τουρκικών εταιρειών στη Ρωσία.
• Μια γρήγορη αναζήτηση στον ιστότοπο του Γραφείου Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ αποκαλύπτει 232 κυρώσεις σε Τούρκους ιδιώτες ή οντότητες.
• Σημειωτέον πως η Τουρκία διέρχεται τη χειρότερη οικονομική κρίση της εδώ και δύο δεκαετίες.
• Η ΕΕ σνόμπαρε την Τουρκία.
• Από τη δεκαετία του 1990, η Άγκυρα έχει ζητήσει πολλές φορές από το ΝΑΤΟ να αναπτύξει συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και πυραύλους Patriot, αλλά δεν έγινε ποτέ.
• Το 2017 η Ρωσία πούλησε στην Τουρκία το πυραυλικό σύστημα S-400, τα οποία αναμφισβήτητα είναι ανώτερα από οτιδήποτε έχει η Δύση.
• Σε απάντηση, οι ΗΠΑ εκδίωξαν την Τουρκία από το πρόγραμμα F-35 και επέβαλαν κυρώσεις στον οργανισμό αμυντικής βιομηχανίας της χώρας και στους ηγέτες του.
• Πιθανόν να υπήρξε εμπλοκή των ΗΠΑ στην αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.
• Δυνάμεις που πρόσκεινται στις ΗΠΑ φέρεται να προσπάθησαν να σαμποτάρουν αγωγούς μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας.
• Η δυτική υποστήριξη στους Κούρδους αυξάνεται σε σημείο που υπάρχει η πιθανότητα Τούρκοι στρατιώτες να έρθουν αντιμέτωποι στο πεδίο με Αμερικανούς στρατιώτες, οι οποίοι υποστηρίζουν το YPG στη Συρία.
• Οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν τη σε μεγάλο βαθμό την ουδέτερη στάση τους στη διμερή διαμάχη μεταξύ της Τουρκίας με την Ελλάδα όσο και της Τουρκίας με την Κύπρο.
• Η Ουάσιγκτον ενισχύει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ελλάδα, μετατρέποντας το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης σε ναυτική βάση.
• Παράλληλα στέλνει όπλα στην Κύπρο μετά από ένα πολύχρονο εμπάργκο.

Και όλα αυτά συμβαίνουν παρά το γεγονός πως η Τουρκία είναι το δεύτερο πιο σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ με βάση τη γεωγραφική της θέση, η οποία παρέχει έλεγχο στα Στενά του Βοσπόρου και πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα.
Αυτά τα ζητήματα υπογραμμίζουν μια θεμελιώδη διαφορά στο πώς βλέπουν οι δύο πλευρές τη συμμαχία: ενώ η Τουρκία θεωρεί τον εαυτό της κάτι περισσότερο από μια απλή περιφερειακή δύναμη και θέλει να την αντιμετωπίζουν ως τέτοια, οι ΗΠΑ θέλουν ουσιαστικά η Άγκυρα να ακολουθεί εντολές.
Προς το παρόν, η σχέση συνεχίζεται σε μεγάλο βαθμό από οικονομική ανάγκη.
Ενώ η Τουρκία εισάγει φθηνή και αξιόπιστη ενέργεια από τη Ρωσία, τα εργοστάσιά της παράγουν προϊόντα για την ευρωπαϊκή αγορά.
Αλλά οι οικονομικές ανησυχίες μπορούν να παραβλεφθούν από τη λαϊκή γνώμη, με τον Erdogan να αναγκάζεται, όπως είδαμε, κυρίως από τους ψηφοφόρους να αρχίσει να παίρνει πιο μέτρα κατά του Ισραήλ.
Από την άλλη δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η στάση των ΗΠΑ-Ισραήλ πρόκειται να αλλάξει, και ως εκ τούτου είναι δύσκολο να δούμε πώς θα αντιδράσει η Τουρκία.
Η Sinem Adar, συνεργάτις στο Κέντρο Εφαρμοσμένων Τουρκικών Σπουδών στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών και Υποθέσεων Ασφάλειας, γράφει στο War on the Rocks, αναφέρει:
«Οι ελίτ της Τουρκίας πιστεύουν ότι η Δύση στερείται στρατηγικής σκέψης και έχει αποξενωθεί από τον υπόλοιπο κόσμο – ειδικά σε σχέση με ζητήματα όπως οι σχέσεις με την Κίνα, η μετανάστευση, η τρομοκρατία και η μετατόπιση της οικονομικής βαρύτητας από τη Δύση στην Ανατολή».

Κατηγορηματική

Για την Άγκυρα, η κατηγορηματική και άνευ όρων υποστήριξη που παρέχει η κυβέρνηση Biden στο Ισραήλ επιβεβαιώνει αυτή την πεποίθηση.
Η σύγκλιση των πολιτικών της Τουρκίας, της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών, σύμφωνα με φιλοκυβερνητικούς Τούρκους δημοσιογράφους, θα οδηγήσει στην απομόνωση του Ισραήλ.
Ανεξάρτητα από την ιδεολογική τους σχέση, οι περισσότεροι Τούρκοι πολιτικοί τείνουν να βλέπουν τη σύγκρουση στη Γάζα ως μια σύγκρουση μεταξύ της λεγόμενης Δύσης (με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες) και της Ανατολής.
Μετά την επίθεση στο νοσοκομείο al-Ahli, υπήρξαν εκκλήσεις από την κυβέρνηση να συμμαχήσει με χώρες στον Παγκόσμιο Νότο για να «σταματήσει τη συμμαχία ΗΠΑ-Ισραήλ».
Ωστόσο, οι προτεινόμενες μέθοδοι ποικίλλουν.
Σε έκτακτη σύνοδο του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας στις 18 Οκτωβρίου, ο Φιντάν κάλεσε τις μουσουλμανικές χώρες να ενεργήσουν με «αυτοπεποίθηση» και «να αμφισβητήσουν την ηγεσία των ΗΠΑ», αλλά χωρίς να προσφέρει συγκεκριμένο οδικό χάρτη.
Ο Devlet Bahçeli, ο ηγέτης του μικρότερου εταίρου του AKP, του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος, είπε ότι η Τουρκία πρέπει να επέμβει στρατιωτικά εάν δεν υπάρξει κατάπαυση του πυρός.
Και ενώ η μείζων αντιπολίτευση παραμένει προσηλωμένη στη Δύση, με τον ίδιο τον Erdogan να φαίνεται συμβιβαστικός, άλλοι αρχίζουν να γεμίζουν τα κενά, μιλώντας ενάντια στην έλλειψη τουρκικής δράσης στην Παλαιστίνη, κατηγορώντας όλο και περισσότερο το ΝΑΤΟ.
Υπενθυμίζεται πως τον περασμένο Νοέμβριο υπήρξαν διαδηλώσεις στην αμερικανική αεροπορική βάση Incirlik.
Οι διαδηλωτές προσπάθησαν να εισβάλουν και συγκρούστηκαν με την αστυνομία, η οποία εκτόξευσε δακρυγόνα και χρησιμοποίησε κανόνια νερού για να διαλύσει τα πλήθη.
Η βάση, που βρίσκεται στη νότια Τουρκία, φέρεται να χρησιμοποιείται ακόμη από τις ΗΠΑ για την παράδοση όπλων στο Ισραήλ.
Επισημαίνεται πως υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο να φιλοξενεί αμερικανικά πυρηνικά όπλα.
Ερωτηθείς σχετικά πριν από τις εκλογές του 2020, ο Biden είπε ότι «ανησυχεί».
Σύμφωνα με το Nordic Monitor, οι διαδηλώσεις οργανώθηκαν τουλάχιστον εν μέρει από την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών MIT, η οποία σε μια προσπάθεια να δώσει στον Erdogan μόχλευση στις συνομιλίες με την Ουάσιγκτον, «ενίσχυσε μια τζιχαντιστική φιλανθρωπική οργάνωση για να ενορχηστρώσει μια πανεθνική πορεία». Ας ελπίσουμε ότι η MIT δεν θα χάσει τον έλεγχο… των assets της.

Διαδηλώσεις στο Kürecik

Διαδηλώσεις έλαβαν χώρα και στη βάση του ΝΑΤΟ Kürecik, που βρίσκεται στη νοτιοανατολική Τουρκία.
Χιλιάδες διαμαρτύρονταν κατά του Ισραήλ και του Βορειοατλαντικού Συμφώνου.
Αν και η Τουρκία συμφώνησε να φιλοξενήσει τον σταθμό ραντάρ υπό τον όρο ότι οι πληροφορίες που συλλέγονται εκεί θα κοινοποιούνται μόνο στα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, πιστεύεται ευρέως ότι το Ισραήλ λαμβάνει επίσης τις πληροφορίες.
Το Ιράν επέκρινε την Τουρκία όταν εγκαταστάθηκε το ραντάρ το 2011, λέγοντας ότι θα βοηθούσε στην προστασία του Ισραήλ από τις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις σε περίπτωση πολέμου.
Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ και το Ισραήλ είναι σύμμαχοι, οι ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα αυξάνουν την έχθρα της Τουρκίας προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Και αυτή η τάση προηγείται της «εύλογης» γενοκτονίας του Ισραήλ:
Δημοσκόπηση που διεξήχθη τον Δεκέμβριο του 2022 από την τουρκική εταιρεία Gezici διαπίστωσε ότι το 72,8% των Τούρκων πολιτών ήταν υπέρ των καλών σχέσεων με τη Ρωσία.
Από την άλλη, σχεδόν το 90% θεωρεί τις Ηνωμένες Πολιτείες εχθρική χώρα.
Μόλις το 24,2% των πολιτών πιστεύει ότι η Ρωσία είναι εχθρική, ενώ το 62,6% πιστεύει ότι η Ρωσία είναι φιλική χώρα.
Ομοίως, περισσότερο από το 60% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι η Ρωσία συμβάλλει θετικά στην τουρκική οικονομία.
Αυτά τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά, δεδομένου ότι η Ρωσία και η Τουρκία μοιράζονται μια μακρά, δύσκολη ιστορία.
Μόλις το 2016 η Ρωσία θεωρούνταν από τους Τούρκους ως η μεγαλύτερη απειλή για την Τουρκία.
Μόνο το 16% των Τούρκων είχε θετική γνώμη για τη Ρωσία το 2014.
Πιθανότατα, αυτή η μεγάλη ανατροπή οφείλεται στην πλύση εγκεφάλου στην οποία έχει υποβληθεί η τουρκική κοινωνία λόγω και των δεσμών που έχουν αναπτυχθεί ένεκα της ενεργειακής εξάρτησης από τη Μόσχα αλλά και της κατασκευής του πρώτου πυρηνικού σταθμού της Τουρκίας.
Η αυστηρότητα των ΗΠΑ δεν βοήθησε.
Αυτά τα ζητήματα έδωσαν ώθηση στο δεξιό Νέο Κόμμα Πρόνοιας (YRP), εκτοξεύοντάς το στην τρίτη θέση στις πρόσφατες εκλογές.
Το YRP απαιτεί τον τερματισμό του εμπορίου με το Ισραήλ και τον εξοβελισμό του νατοϊού ραντάρ στο Kürecik στη νοτιοανατολική Τουρκία.
Το YRP είχε επίσης αντιταχθεί στο παρελθόν στην προσπάθεια της Σουηδίας να εισέλθει στο ΝΑΤΟ.
Ο Erdogan ήδη κινείται προς τη θέση του YRP για το εμπόριο με το Ισραήλ – ή τουλάχιστον προσπαθεί να το κάνει να φαίνεται.
Παίζει δε το χαρτί της μεγάλης, κακής Δύσης εδώ και χρόνια, αλλά βρίσκεται στην εξουσία για περισσότερες από δύο δεκαετίες.
Το πρόβλημά του είναι ότι οι ψηφοφόροι τον πιστεύουν.
Βλέπουν επίσης ότι δεν έχουν γίνει πολλά για αυτό.
Και αρχίζουν ολοένα και περισσότερο να απαιτούν δράση.
Το γεγονός ότι η αεροπορική βάση του Incirlik και ο σταθμός ραντάρ του Kürecik είναι στο στόχαστρο της δημόσιας οργής είναι σημάδι για τις ΗΠΑ.

www.bankingnews.gr