Σε ποιον ανήκει το φεγγάρι;

Το διάστημα έχει αποτελέσει αντικείμενο θαυμασμού και πηγή έμπνευσης για αρκετούς καλλιτέχνες. Το άγνωστο του τί κρύβει, καθώς και το μυστήριο που το περικλείει, σαγηνεύει ακόμα και τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της ιστορίας. 

 
Μάλιστα λέγεται ότι ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν έμαθε από τον φίλο του, τον Ανάξαρχο, ότι υπάρχουν και άλλοι πλανήτες, έκλαψε. “Νομίζεις ότι είναι αξιολύπητο, ενώ υπάρχουν τόσοι κόσμοι, εμείς να μην έχουμε κατακτήσει κανέναν;” τον ρώτησε. 

Ενώ σε ορισμένους το διάστημα δημιούργησε συναισθήματα λύπης και συγκίνησης, σε άλλους προκάλεσε τάσεις για περαιτέρω επιδιώξεις, και το θεώρησαν πεδίο πρόσφορων ευκαιριών. Δηλαδή, το 1996 ο Martin Jürgens υποστήριξε ότι η Σελήνη τού ανήκει, και για να πλαισιώσει την απαίτησή του χρησιμοποίησε μια ιστορία. Σύμφωνα με τον ίδιο, στα μέσα του 1700, όταν ο Βασιλιάς Φρειδερίκος ο Μέγας έπασχε από μια ασθένεια, ο πρόγονός του, Aul Jorgens, τον θεράπευσε. 

Θεωρώντας τη θεραπεία του ως θαύμα, ο βασιλιάς παραχώρησε ως ανταμοιβή στην οικογένεια του θεραπευτή το δικαίωμα ιδιοκτησίας επί του φεγγαριού. Όπως φαίνεται, η ιστορία δεν ήταν αρκετή για να πείσει το Ινστιτούτο του Εναερίου και Διαστημικού Δικαίου που εδράζεται στην Ολλανδία για τη διεκδίκησή του, καθώς αυτό υιοθέτησε τη θέση ότι η απαίτηση του Jürgens ήταν άστοχη, εφόσον η Σελήνη δεν αποτέλεσε πότε κτήση του Πρώσου βασιλιά.

Ωστόσο, αυτή δεν ήταν η μοναδική νομική υπόθεση στην όποια κάποιος επιδίωξε να αδράξει την ευκαιρία να αποκτήσει το φεγγάρι ή ορισμένο άλλο αστρικό σώμα, εκμεταλλευόμενος την ιδιοτροπία του υπάρχοντος διαστημικού νομικού συστήματος.

 Όπως είναι γνωστό, το 1967 τα Ηνωμένα Έθνη υπέγραψαν την Outer Space Treaty (OST), στην οποία προσδιορίζεται ότι το διάστημα ανήκει στην ανθρωπότητα συλλογικά, και η οποία απαγορεύει τις εδαφικές διεκδικήσεις από τα έθνη. Επιπλέον, στο Άρθρο VI της OST προβλέπεται ότι οι ενέργειες που πραγματοποιούνται από κυβερνητικά και μη-κυβερνητικά στελέχη ανήκουν στη σφαίρα επιρροής του κράτους. Η σημασία της Συνθήκης αυτής είναι φανερή από το γεγονός ότι έχει επικυρωθεί από 102 κράτη. 

Επιπρόσθετα, αξίζει να αναφερθεί και η Moon Treaty, που τέθηκε σε λειτουργία το 1984, και απαγόρευσε την ιδιωτική ιδιοκτησία ακινήτων στο έδαφος του Φεγγαριού και άλλων αστρικών σωμάτων. Όμως, η Συνθήκη αυτή έχει επικυρωθεί μόλις από 15 κράτη, και κανένα από αυτά δεν ανήκει στις μεγάλες δυνάμεις – κάτι που την καθιστά ουσιαστικά ανίσχυρη. Έτσι, λοιπόν, το νομικό καθεστώς που έχει θεσμοθετηθεί έχει δημιουργήσει παράθυρα ευκαιρίας, τα οποία θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν ορισμένοι καιροσκόποι.

Μια υπόθεση που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι εκείνη της “Χώρας του Ουράνιου Διαστήματος”. Αυτή ιδρύθηκε από τον John Thomas Mangan στο Evergreen του Illinois το 1949. Ο Mangan στην αυτοβιογραφία του παρουσιάζει τον εαυτό του σαν έναν παγκόσμιας φήμης ομιλητή, αλλά και σαν τον καλύτερο κουρέα γκαζόν σε όλο τον κόσμο – γεγονός που προϊδεάζει για την μη ορθολογικότητα των επιδιώξεών του. 

Επομένως, αυτό που κάνει ιδιαίτερη την περίπτωση του Mangan είναι ότι χρησιμοποίησε το κατασκεύασμά του, την Celestia, για να διεκδικήσει ολόκληρο το διάστημα – όπως αναφέρεται στον Χάρτη της Celestia και στην καταγραφή των πράξεων και τίτλων της Κομητείας Cook του Illinois. Ωστόσο, ο Mangan δεν έμεινε μόνο σε αυτό, αλλά έστειλε επιστολές σε 74 κράτη ζητώντας να αναγνωρίσουν το έθνος του και, μάλιστα, το 1949 έκανε αίτηση για είσοδο της Celestia στα Ηνωμένα Έθνη. Όπως είναι φυσικό, και στις δυο περιπτώσεις δεν έλαβε καμία απάντηση. Όμως, αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι η υπόθεσή του άρχισε να λαμβάνει όλο και μεγαλύτερη δημοσιότητα. Αυτό εν μέρει τον προβλημάτισε, καθώς ένιωσε ότι οι κτήσεις του θα βρεθούν σε κίνδυνο. 

Το αστείο και το αξιοσημείωτο είναι ότι δεν είχε άδικο, καθώς σύντομα η ακεραιότητα της Celestia υπονομεύτηκε από έναν φοιτητή στο Tennessee, που υποστήριξε ότι του ανήκει όλη η νότια περιοχή του διαστήματος, αλλά και από έναν κρατούμενο που ισχυρίστηκε ότι ο προπάππους του νοίκιαζε τις ακτίνες του ήλιου από τον αυστριακό αυτοκράτορα Jozef. Επιπρόσθετα, ο Mangan τα έβαλε και με τη Σοβιετική Ένωση, επειδή το κράτος αυτό έστειλε τον δορυφόρο Sputnik στις περιοχές του κράτους του χωρίς την έγκρισή του. 

Επίσης, η ενέργεια των ΗΠΑ να μην τον ενημερώσουν για την αποστολή των καμερών Surveyor δεν τον ευχαρίστησε ιδιαιτέρα. Από την άλλη, ο ίδιος προχώρησε και σε πράξεις που ευνοούσαν την εικόνα του διαστημικού έθνους του – όπως το να δώσει άδεια λειτουργίας για τις τράπεζες του Beverly Bank του Chicago στη Celestia, αλλά και διαβατήρια της Celestia στους αστροναύτες του Apollo 13. Το όραμα του Mangan συνεχίζεται ακόμα, καθώς ο εγγονός του έχει κληρονομήσει τη Celestia.

Το 1980 ο Dennis Hope με τη σειρά του επιδίωξε να γίνει και αυτός ο “κυρίαρχος” του φεγγαριού. Έτσι, λοιπόν, στις 22 Νοέμβριου προχώρησε στην απόκτηση του αστρικού αυτού σώματος με την υπογραφή της “Ανακήρυξης της Ιδιοκτησίας”, σύμφωνα με την όποια γινόταν ο εξουσιαστής της Σελήνης, με τον τίτλο “Η Κεφαλή του Τυριού”. Το παράδοξο αυτό γεγονός δεν αποτελούσε φάρσα, άλλα μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου του Hope, ο οποίος δεν σταμάτησε εκεί. 

Στη συνέχεια, δημιούργησε την “Πρεσβεία της Σελήνης”, την οποία δήλωσε στην Κομητεία σαν επιχείρηση και, έπειτα, έστειλε στη Σοβιετική Ένωση, στις Η.Π.Α και στα Ηνωμένα Έθνη τη διακήρυξή του και 55.000 δολάρια σαν ενοίκιο αποθήκευσης, καθώς και λογαριασμό σκουπιδιών. 

Εφόσον ολοκλήρωσε τις ενέργειές του, αποφάσισε να κάνει ό,τι θα έκανε κάθε επιχειρηματίας: να αρχίσει να πουλάει την ιδιοκτησία του. Το τολμηρό του εγχείρημα δεν είχε μεγάλη απήχηση στην αρχή, καθώς πούλησε μόνο 3.500 στρέμματα. 

Ωστόσο, χάρη στο ιντερνέτ και στη σωστή διαφήμιση, η “Πρεσβεία της Σελήνης” γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Hope να υποστηρίζει σήμερα ότι 3,6 εκατομμύρια άτομα έχουν γίνει ιδιοκτήτες στρεμμάτων του αστρικού αυτού σώματος. Ανάμεσά τους είναι διάσημοι σκηνοθέτες όπως ο George Lucas, ηθοποιοί σαν την Carrie Fisher, αλλά και μέλη βασιλικών οικογενειών, και πρώην Πρόεδροι των ΗΠΑ.

Οι πράξεις του Hope είναι αντίθετες με το Δίκαιο του Διαστήματος, όπως αυτό έχει καθορισθεί από τη διεθνή κοινότητα. Η αγορά τίτλου ιδιοκτησίας ενός στρέμματος από μια επιχείρηση όπως η “Πρεσβεία της Σελήνης” δεν αναγνωρίζεται νομικά από κανέναν διεθνή οργανισμό, ούτε δίνει νομική υπόσταση στην επιδίωξη αυτή – ειδικά, όταν γίνεται στην εκπληκτική τιμή των 20 δολαρίων ανά στρέμμα. 

Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τον Hope από το να διευρύνει την επιχείρησή του, και να παρέχει στους πελάτες του τη δυνατότητα να αγοράσουν διαδικτυακές διευθύνσεις της Σελήνης, καθώς και φεγγάρια που ανήκουν σε άλλους πλανήτες.

Το 1997 η ΝΑSA κατάφερε να πετύχει ένα ουσιαστικό βήμα για την επιστήμη: την αποστολή του Pathfinder στην επιφάνεια του Άρη. Ωστόσο, ακόμα και αυτός ο πλανήτης δεν γλίτωσε από τις προσδοκίες ορισμένων καιροσκόπων. 

Επομένως, παρ’ όλα τα εμπόδια που περίμενε να αντιμετωπίσει ο οργανισμός, δεν περίμενε ότι θα βρει μπροστά του τις επιδιώξεις τριών νέων από την Υεμένη. 

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα αραβικά μέσα της τότε εποχής, ο Adam Ismail, ο Mustafa Khalil, και ο Abdullah al-Umari θεωρούσαν ότι η NASA καταπάτησε την επικράτειά τους. 

Μάλιστα, προχώρησαν στην κατάθεση μήνυσης στον Γενικό Εισαγγελέα για παράνομη είσοδο στην επικράτειά τους καθώς, σύμφωνα με τη μυθολογία των Σαβαίων, ο Άρης ανήκε στους προγόνους τους, και αυτοί αποτελούσαν τους νόμιμους κληρονόμους τους. Επιπρόσθετα, επιθυμούσαν να σταματήσουν οποιεσδήποτε ενέργειες στην επιφάνεια του πλανήτη, και να καταστρέψουν τον όγκο των πληροφοριών που είχαν συλλεχθεί. 

Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Γενικός Εισαγγελέας απέρριψε την υπόθεση διότι βρήκε τα αιτήματα να υπερβαίνουν του φυσιολογικού. Παρ’ όλα αυτά, οι τρεις άνδρες δεν πτοήθηκαν από την πρώτη τους αποτυχία, αλλά προχώρησαν σε μια πιο επιχειρηματική κίνηση: αποφάσισαν να πουλήσουν την ιδιοκτησία τους, δηλαδή τον Άρη, στην τιμή των 2 δολαρίων ανά τετραγωνικό μέτρο.

Οι υποθέσεις που έχουν αναφερθεί μέχρι τώρα είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν ιδιότροπες και κάπως περίεργες. Ωστόσο, οι δύο επόμενες που θα παρατεθούν θέτουν το επίπεδο του “παραλόγου” τόσο ψηλά, που είναι δύσκολο να τις ξεπεράσει κανείς. Άλλα, αν ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις που έχουν λάβει χώρα κατά τον τελευταίο αιώνα, θα πρέπει κάποιος να ξαφνιαστεί ευχάριστα.

Επομένως, μια πρόσφατη υπόθεση που συγκλόνισε τη διεθνή κοινότητα -όχι με τη βαρύτητά της, αλλά με την “περιέργειά” της- είναι της Marina Bayross. Η Ρωσίδα πνευματολόγος κατάθεσε μήνυση κατά της NASA, διότι υποστήριζε ότι το τελευταίο εγχείρημα του οργανισμού, δηλαδή η αποστολή πυραύλου στον αστεροειδή Temple-1 για συλλογή πληροφοριών, θα έθετε σε κίνδυνο όλη την ανθρωπότητα. 

Συνεπώς, γι’ αυτόν τον λόγο απαίτησε από τη NASA να της δώσει 300 εκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση για ηθική βλάβη. Αυτό το τσουχτερό πόσο θα απέτρεπε, σύμφωνα με την πνευματολόγο -που αξίζει να τονιστεί ότι δεν είχε κανένα αποδεικτικό στοιχείο, έκτος από τη “διαίσθησή” της-, τη NASA να προβεί σε ύβρι εναντίον των θείων. 

Η αποστολή θα οδηγούσε στη διατάραξη της παγκόσμιας ισορροπίας και, συνεπώς, θα έφερνε όλα τα ζωντανά όντα του πλανήτη αντιμέτωπα με τον θάνατο. Η μήνυση αυτή, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν πέρασε από το Ανώτατο Δικαστήριο της Μόσχας.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι υπάρχουν υποθέσεις παρόμοιες με αυτή της Bayross. Έτσι, λοιπόν, το 1960 οι Ινδοί αστρολόγοι ήταν οργισμένοι με την αποστολή του Apollo 13, καθώς υποστήριζαν ότι το φεγγάρι ήταν υπερβολικά μολυσμένο αφότου περπάτησε ο άνθρωπος πάνω του, καθιστώντας τη μαντική δύσκολη. Επιπλέον, κατά την ίδια εποχή στο νησί του Bali ξέσπασαν αναταραχές και τεράστιες διαμαρτυρίες κατά της Αμερικής, διότι οι κάτοικοι θεώρησαν ότι οι αστροναύτες της ίδιας αποστολής είχαν καταπατήσει το ιερό τους μέρος.

Επομένως, είναι φανερό ότι η αποτυχία της Συνθήκης του 1967 να ορίσει με σαφήνεια το καθεστώς που επικρατεί για τον ιδιωτικό τομέα έχει οδηγήσει πολλά άτομα και ιδιωτικές οργανώσεις στη διεκδίκηση οικοπέδων στη Σελήνη και σε άλλα ουράνια εδάφη. 

Επειδή η OST αναφέρεται μόνο στις αρμοδιότητες του κράτους, και δεν κάνει καμία αναφορά στα δικαιώματα των ιδιωτών όσον αφορά σε ζητήματα του διαστήματος, δεν υπάρχει κάτι που να εμποδίζει τους δεύτερους από το να ανακηρύσσουν τα εξωγήινα ακίνητα ως δικά τους. Ωστόσο, θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι το Άρθρο VI της OST, το οποίο προσδιορίζει ότι “οι δραστηριότητες των μη-κυβερνητικών οργανισμών στο διάστημα απαιτούν την εξουσιοδότηση του κράτους, και βρίσκονται υπό την επιτήρησή του”, θέτει τον ιδιωτικό τομέα και όλους τους ιδιώτες υπό την επίβλεψη του κράτους της εθνικότητάς τους. 

Συνεπώς, με αυτόν τον τρόπο το Διεθνές Δίκαιο επιτυγχάνει να προστατέψει τα ουράνια σώματα από τις επιδιώξεις ορισμένων κερδοσκόπων. Παρ’ όλα αυτά, λόγω της ιδιαιτερότητας του ζητήματος, καθώς και εξαιτίας της έλξης που προκαλεί στους ανθρώπους η ιδέα της ιδιοκτησίας πλανητών και αστεριών, δεν θα πρέπει να κανείς αναμένει ότι το Διεθνές Δίκαιο θα αποτελέσει εμπόδιο στις νέες διεκδικήσεις που έπονται.

Δαβίδ Αριστοτέλης Φουσιέκ
Πηγή:

Πηγές:
  1. Diederiks-Verschoor, Philepina. (1993). An Introduction to Space Law.
  2. Lunar Embassy. (n.d.). DECLARATION OF GALACTIC INDEPENDENCE. https://www.lunarembassy.com/declaration-of-independence/
  3. Pop, V. (2008). The Men who Sold the Moon. Springer Science & Business Media.
  4. Lyall, F. and Larsen, P. (2009). Space Law: A Treatise.